Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

256gibi olur, fakat akşam üzeri rakı şişeleri heyecanları kabartınca hava canlanırdı.Sayın efendilerin gözleri parlar... bir zamanlar o kadar güçlü olan ve kendi fikirlerincegene de aynı güçte dirilebilecek olan Osmanlı devletinin çöküşü karşısındaduydukları acının ve hasretin tonu yükselir, şiddetlenirdi. Savaşçı cedlerininbaşarılarına karşılık besledikleri hayranlık, adlarını andıkları İslam dini kahramanlarınakarşı duydukları derin saygı bana... tabii gözükürdü” (aktaran Berkes,1978: 596-597).Toplumlarda, şiddet kullanma arzusunun önemli kaynaklarından birisidir bu.Burada sözü Elias’a bırakıyorum: “Kendi devletinin diğer devletlerle kıyasla görecezayıflığı, beraberinde, bu zayıflıktan etkilenen insanlar için özel, olağan üstükoşullar yaratır. Bu insanlar psikolojik olarak, emin olamama duygusu altındaezilirler, kendi değerleri hakkında kuşkuya kapılırlar, kendilerini aşağılanmış veonurlarıyla oynanmış hissederler ve bu koşulların yaratıcılarından intikam almaözlemi duyarlar” (Elias, 1990a: 13). Birçok durumda savaşların bu nedenle ortayaçıktığını söylemek yanlış olmayacaktır. “... iktidar sahibi (güçlü) sosyal formasyonlar,kendileri zayıflarken diğerleri güçlenirse, kendi iktidarlarının zayıflamasını,sosyal statülerinin düşmesini ve dolayısıyla kendileri hakkındaki imajındeğişmesini, son derece sınırlı bazı durumlarda kabul ederler. ... potansiyel rakiplerininve düşmanlarının iktidar araçlarının kendilerinkinden büyük olduğu,değerlerinin tehdit edildiği ve üstünlüklerinin ortadan kalktığı duygusuna sahipolurlarsa... vahşi hayvanlar gibi son derece tehlikeli olurlar. İnsanların geçmişteve bugünkü birlikte yaşama koşullarında, bu tür gelişmeler, insanları şiddet kullanmayazorlayan (iten) son derece tipik ve sıkça rastlanan bir durumdur. Bu savaşlarıortaya çıkaran koşullardan birisidir” (Elias, 1990a: 467).3) Üçüncü önemli faktör, Alman devletinin oluşum süreci içerisinde, İngiltereve Fransa’ya kıyasla son derece istikrarsız bir gelişme seyri izlemesidir. Alman tarihinde,süreklilik kesilmeleri ve kopukluklar İngiltere ve Fransa’ya kıyasla çokfazla olmuştur ve bu durum kendisine ilişkin güven duygusunun oluşmasında birsorun teşkil etmiştir. Londra’nın 1000 yılı aşkın bir süre “başkent” olma özelliğinikoruması, İngiltere’nin devletleşme sürecinin ve kültür ve uygarlık gelişmesininizlediği “istikrarlı” çizginin bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Benzeri süreklilikve çizgisellik Fransa’da da gözlenir. Berlin’in, Berlin olması ise 18., 19. yüzyılın eseridir.Tarihte yaşanmış bu kopuklukların anlamı ise, bir şehirde de kendisini sembolizeedebilecek güçlü kültürel geleneklerin kurulamamış olmasıdır.Tarihsel kopukluğun önemli sonuçlarından bir tanesi, uluslaşma sürecinegecikmiş olarak girilmesidir. Bu da, dengeli bir ulusal kimliğin oluşmasını engelleyenbir durumdur. Kendine karşı kronik bir güvensizlik duygusuna sahipolmak, kendi değerini abartılı övme ile aşağılık kompleksi çekmenin arasındagidilip gelmeler, bu süreklilik yokluğunun ulusal kimlikte bıraktığı izlerdir.4) Elias, dördüncü özellik olarak, “askerî modellerin” ulusal kimliği büyük ölçüdebelirlemesi gerçeğini sayar. Kökeni, Alman feodalleri ile burjuva sınıfı ara-