Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

ZAMAN: MODERN VE POSTMODERN 209tan beri kapitalizmin dinamiğinin tam merkezinde varolmuş olan mekânın zamanaracılığıyla yok edilmesi sürecinin yeni bir evresinin yaşandığını teşhis etmektedir(Harvey, 1998: 327). Mekânın öneminin artışı ise, kapitalistlere mekânsalfarklılıkları kendi çıkarlarına uygun biçimde sömürme gücünü kazandırmasıylailişkilendirilmektedir. Bütün bu ilişkilendirme ve teşhisleri, insanlarabir tutunma ve sabitlik duygusu verebilecek somut bir süreç anlamında mekânın,kapitalist dinamikler tarafından tıpkı zaman gibi aslında araçsal olarak örgütlendiğinidüşündürten göstergeler olarak okumak mümkündür.SonuçZamanın modern ve postmodern kavrayışları arasında süreklilikler kadar belirlikırılmalar da sözkonusudur.Bu kırılmalar, geçmişin nostalji duyulacak bir sabitlik noktası olarak alıkonulmasını,geleceğin silikleştirilmesini ve bunların karşısında şimdinin itibarkazanmasını, evrimci, çizgisel ve ilerlemeci tarih anlayışının yerinden edilmesini,zamanın fiziksel kavranışı yerine öznel deneyimlenmesinin anlamlı görünmesini,ütopyaların itibar kaybını, mekânın bir deneyim süreci olarak ve tikelliğinalanı olarak kavranmasını içermektedir. Bütün bu aşikâr hale gelen belirtiler,postmodernin epistemolojik ve ontolojik temellerinden güç almaktadır.Postmodern yaklaşımın, epistemolojik temeli, özne/nesne karşıtlığına dayalıbir bilgi oluşumunun reddini içerirken, ontolojik temelini hakikat iddialarınıngeçersizleşmesinden almaktadır. Dolayısıyla zamana ilişkin bilgi, öznel algı vedeneyimlerin başat dinamikleriyle ortaya çıkar hale gelmiştir. Bu öznel algı vedeneyimler, ne teknolojinin eriştiği sayısallaşma ve hızın olanaklarından, ne deöznenin bir sabitlik anı olarak mekânsal uygulamaların belirlemelerinden bağımsızolamamaktadır. Sayısallaşma ve hız ise, kapitalizmin bu en gelişkin aşamasında,parasal dolaşımın, mekânsal engellerin üstesinden gelebilmesi gereksiniminebir yanıttır. Bu yanıt, küreselleşme olarak da tarif edilebilmektedir.Dolayısıyla başlangıcından beri küresel olan ancak bunun niteliği derinleşen veradikalleşen sermaye hareketleri için mekân, kâr maksimizasyonunun bir engeliolmaktan neredeyse çıkmıştır. Hareketin ve devinimin sayısı anlamındaki zamanise, sermaye hareketlerinin nesnel sınırlarını yaratmaktadır. Zamanın, sermayeyetabi kılınmasının bu en köktenci/devrimci aşamasında, sermayenin sınırtanımaz akışkanlığında, insanları bulundukları mekânla geçici de olsa sabitlemekuramlarının ve uygulamalarının bir anlamı vardır: Sömürünün yönünü,hızını ve mekânını belirlemeye egemen olabilmenin dayanılmaz hafifiliğinekarşılık, kimliğin giderek coğrafyayla, mekânla ilişkilendirilerek kurulur halegelmesinin katlanılmaz ağırlığı...Bu saptama modernliğin ve onun zamana ilişkin kavrayışının sorunlu olmadığıanlamına gelmez. Tersine, sorun, herşeyden önce burjuvazinin geri dönüş-