Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

208ÇİLER DURSUNmekâna ilişkin büyük modern projedir” (Bauman, 1998: 282). Günümüz durumununmodernlik olarak da etiketlenebileceğini ima edenler ise çağdaş küreselmekânın, modernitenin şimdisi olarak ele alınması gerektiğini belirtmektedirler(King, 1995: 119).Bütün çeşitliliği içinde postmodern yaklaşımın mekâna verdiği önemin, kapitalizminmekânsal engelleri kendisi için ortadan kaldırdığı bir döneme denkdüşmesi, Harvey ve Jameson gibi kuramcılar kadar postmodern kavrayış içindeyer alan kimi düşünürlerin de dikkatini çekmektedir. Doreen Massey, Harvey’inmekânları kesen hareket ve iletişime gönderme yapan terimi olan zaman-mekânsıkışmasından hareketle bir iktidar geometrisi kavrayışı önermektedir(Massey, 1993). Bu görüşünde, farklı sosyal gruplardan olan insanların, mekânsalakış ve bağlantılara farklı tarzlarda yerleştirildiğine dikkat çekerek, sadecekimin hareket ettiği ve kimin etmediği üzerinde değil, bu akış ve hareketle ilişkiliiktidar üzerinde durmayı da önermektedir (Massey, 1993: 61). Ona göre bazıgrupların hareketliliği ve denetimi, diğerlerini etkin bir şekilde güçten düşürmektedir.Bazı grupların zaman-mekân sıkışması diğer grupların iktidarının altınıoymaktadır: “Bu en iyi biçimde emek-sermaye arasındaki ilişkide kurulmuştur.Sermayenin dünyayı dolaşma yeteneği giderek, görece hareketsiz işçilerleilişkisinde onu güçlendirmektedir” (Massey, 1993: 62).Binyılın sonunda yaşanılan rastlantısallık, belirsizlik ve bulanıklık ve bunlarınkuramlarıyla birlikte ele alındığında, içinde bulunulan durumu “yeni Ortaçağ”olarak adlandıran Alain Minc, mekânsal düzenlemeler ile iktidar arasındakiilişkiyi doğrudan pazarlar üzerinden kurmaktadır. Minc, ilk ortaçağ dönemindebulanıklık ile belirsizliğin iki boyutlu bir mekân ölçeğinde, yani topraklarınve kaba saba bir iktidarın elde edilmesi mücadeleleriyle hüküm sürdüğünübelirtirken, yeni Ortaçağ olarak adlandırdığı günümüz kapitalizminin mekânsalstratejisini ise şöyle belirtmektedir: “(belirsizlik ve bulanıklık) İkinci Ortaçağlabirlikte, bu kez potansiyel, mitolojik, gerçek, sembolik gibi nitelikleri içeren sayısızboyutlu bir mekân içinde bütün güçleriyle geri geliyorlar” (Minc, 1995: 63).Anlatmak istediği, pazarların geçmişte birer mekân olarak denetlenmesiyle aşılanbelirsizlik ve bulanıklığın, artık pazarların zaman olarak denetlenmesiyle,kâr maksimizasyonunun bir engeli olmaktan neredeyse çıkmıştır. Hareketin vedevinimin sayısı anlamındaki zaman ise, sermaye hareketlerinin nesnel sınırlarınıyaratmaktadır. Zamanın, sermayeye tabi kılınmasının bu en köktenci/devrimciaşamasında, sermayenin sınır tanımaz akışkanlığında, insanları bulunduklarımekânla geçici de olsa sabitleme kuramlarının ve uygulamalarının biranlamı vardır: Sömürünün yönünü, hızını ve mekânını belirlemeye egemenolabilmenin dayanılmaz hafifliği tarafından ve akılcılık temelinde gerçekleştirilirken,zamanın ilerleme, geçmiş ve gelecek duygusu anlamındaki öznel deneyimlenmesiniaşındıran burjuva ideolojisini de eleştirmektedir (Harvey, 1998:265-269). Harvey, mekânın bütün “yeniden dirilişine” karşın, aslında başlangıç-