Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

ZAMAN: MODERN VE POSTMODERN 201eder veya açar. Şimdi, Dasein’ın geçiciliğinin temellendiği zamandır. Çünküşimdi’de nesneler her zaman şu anda olarak kavranılır” (Heidegger’den aktaranÇüçen, 1997: 73-74).Şimdi’ye benzer bir vurguyu Augustinus’ta henüz MS 400 civarında görmekmümkündür. Yalnız buradaki fark, Augustinus’un “şimdi”si insansal bir şimdideğil Tanrısal bir şimdi olması, yani Tanrı’nın geçmişi, geleceği, şimdiyi bütünzamanı kendi Şimdi’sinde bütün olarak önünde görmesindedir. “Zaman ve sayınınefendisi Tanrı idi” (aktaran Borst, 1997: 27). Augustinus, zaman ve sayıarasında bağlantı kurulup somutlaştırılmasına karşı çıktı. Zamanın dilsel olarakbölünmesini de onaylamadı:Üç zaman vardır: Geçmiştekilere ilişkin şimdiki zaman, şimdikilere ilişkin şimdiki zamanve gelecektekilere ilişkin şimdiki zaman. Çünkü bu üç zaman zihinde vardır veonları başka yerde görmem: Geçmiştekilere ilişkin şimdiki zaman anı, şimdikilere ilişkinşimdiki zaman bir anlık görü, gelecektekilere ilişkin şimdiki zaman da beklentiolarak vardır. Kastedilen bunlar ise, üç zaman görüyorum ve üç zaman olduğunu söyleyebilirim.Ama gene de varsın densin, geleneksel biçimde kullanıldığı gibi ‘üç zamanvardır, geçmiş, şimdiki, gelecek zaman’ densin; bu bence önemli değil; karşı çıkmıyorum,kınamıyorum; yeter ki denmek istenen şey, yani ne gelecekte olan şeyin ne degeçmişte olan şeyin varolmadığı anlaşılsın (Augustinus, 1996: 55).Fiziksel zamanın (ya da kamu zamanının) düzenlenmesine karşılık, insani yaniöznel zamanı vurgulayan yukarıdaki felsefi düşünceler, özne ve nesne ayrımıylaharekete geçiyordu. Öte yandan özne/nesne karşıtlığını ve ayrımını bozarak yanifarklı bir epistemolojik anlayışla zamanı ele alan düşünürler de bulunmaktadır.Örneğin Bachelard, akis (reverberation) kavramıyla özne-nesne arasındaki farkıbozarak herhangi bir ontolojik verilmişlik kavramının tersine, özneyi işaret eder(Game, 1995:196). İmge (image), öznede akislerden kurulur. Bachelard, Game’egöre yalnız imgelerle, onun için bir gerçekliğe sahip olan imgelerle ilgilenir. Deneyimyaşanılan imgeleri içerir. Bilgiyi öncelleyen ve bilgide yansıtılan bir ontolojikvarlık hakkındaki varsayımlar üzerine Bachelard’da çok az kanıt vardır. O’nun bilgiiçin metaforu, yansıtmadan (reflection) daha çok aksettirmedir (reverberation):Özne veya nesnenin her birinde kaynaksızdır (Game, 1995:196).Zaman konusundaki en önemli filozofik adlardan biri olan Heidegger’in görüşleri,Bachelard’ınkilerle birlikte, zamanın kavranışında önemli dayanaklarsağlamaktadır. Heidegger’in felsefesi, Borst’un belirttiği gibi “geleceğe ve ölümedair kaygılar taşıyan insan varoluşunun ilk zamansallığını açığa çıkarıyor ve aritmetik‘zaman tayinini’ güya sonsuz bir şimdiki zamana açılan iç zamansal birmüdahale olarak dışlıyordu” (Borst, 1997: 127). Kaygı ve korkuyu yaygınlaştıranbir Nietzche’ciliğin de harekete geçmesiyle, Jameson’a göre bin yılın sonunda giderek“yalnızca şimdiki zamanın varolduğu ve şimdiki zamanın daima bizimolacağı inancının” başat hale gelmesi gözlenmektedir (Jameson, 1992: 367).