Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

200ÇİLER DURSUNölçüsüdür” (Aristoteles, 1997: 191). Zaman, bir tür sayıdır. Bir sayı olarak Zaman,An’lardan oluşmaktadır. Sayan olmadığında sayı (yani zaman) diye bir şey deyoktur: “Yer değiştiren nesne ile devinimdeki ‘önce’yi ve ‘sonra’yı anlıyoruz; ‘önce’ile ‘sonra’ sayılabilir olduğundan da anın varlığını” (Aristoteles, 1997: 193).Nesne varolsa bile algılayan olmazsa, zaman yine yoktur. Bu zaman kavramı -algılayanlailgili söylenenin dışında- günümüz fiziğinde aşina olunan zaman kavramınauymaktadır. Fizikte de zaman, devinimle birlikte anlamlıdır. Ve bu zamanölçülebilen matematikle ifade edilebilen sayısal bir değerdir. Heidegger, fiziktekizamanı şöyle anlatır:Fizikçi zamanla nasıl karşılaşır? Onun zamanı kavrayışı ve belirleyişi, ölçme özelliğinitaşır. Ölçme ne kadarı ve ne zamanı, ne zamandan ne zamana kadarı ifade eder. Zamanı,saat gösterir. Saat, içinde aynı zamansal ardışıklığın sürekli tekrarlandığı, dışarıdangelen bir etkiyle değişmediği varsayılan fiziksel bir sistemdir. Bu tekrarlanma döngüseldir.Her döngünün süresi aynıdır. Saat, kendini sürekli tekrarlayan, bu tekrarlardahep aynı kaldığına güvenilebilecek bir süre sağlar. Bu sürenin uzunluğu seçime bağlıdır.Saat, zamanı, bir olayın süresinin uzunluğunun saatteki değişmeyen ardışıklıklakarşılaştırılabilmesi ve dolayısıyla sayısal olarak saptanabilmesi sayesinde ölçer (Heidegger,1997:29).Nesnel doğa zamanının fizikteki anlamını görmek için Einstein’den de bir örnekverilebilir. Einstein, nesnel doğa zamanının mutlaklığına değil göreceliğinevurgu yapar. Bunu şöylece ifade eder: “Her referans cisminin (koordinat sisteminin)kendine özgü zamanı vardır. Zamanın ait olduğu referans cismi bize bildirilmediğitakdirde, bir olayın zamanı ifadesinin hiçbir anlamı yoktur” (Einstein,tarihsiz: 31).Öznel insani zaman ise en iyi ifadesini Heidegger’de bulur. O, insan varlığıanlamına gelen Dasein’ın zaman olduğunu söyler. Heidegger, Dasein’ın hemzaman olduğunu, zamanın da geçici olduğunu söyler. Dasein ve zaman arasındakiilişkiyi şöyle anlatır: “Dasein, kendi geçmişidir. Bu geçmişe doğru ilerlemesiiçindeki olanağıdır. Bu ilerleme içinde ben otantik zamanım, zamana sahibim.Zaman her durumda benim olduğuna göre, birçok zaman vardır. Zamanınkendisi anlamsızdır; zaman geçicidir” (Heidegger, 1997: 40).Heidegger, yukarıdaki alıntıda verildiği gibi fizikçinin anladığı zamana karşıdır.Aslında bu karşı oluşu onun, zamanı Dasein’da yani öznel olarak görmesindenkaynaklanır. Fizikçinin anladığı saatle ölçülen zamana bir sayım gözüylebakar ve bu onun terimiyle “kamu zamanıdır”. Kamu zamanı da temelini, Dasein’ınait olduğu zamandan alır (Heidegger’den aktaran Çüçen, 1997: 76). YineHeidegger zamanın geçmiş, gelecek, şimdisinde şimdiye vurgu yapar. Bunu daşu şekilde ifade eder: “Daha önceki, o zamandır ve şu-ana ait değildir. Evvelki,olmuş bitmiştir. Sonraki, yani o zaman ve daha önceki, şimdi’ye referansla anlaşılabilir.Bu nedenle şimdi önemlidir. Çünkü Dasein kendini “şimdi”de ifade