Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

20SELÇUK ESENBEL“denetleyip” yaşamayı başarmaktadırlar. Başarmasalar, zaten, bu iki toplumun20. yüzyılda gösterdiği dinamizmi ve yaşama bağlılığı açıklamak mümkün olmaz.Ancak, bu yazının daha uzun versiyonlarında ifade ettiğim gibi, “Batılılaşmanın”henüz psikolojik tarihinin yazılmadığını düşünmekteyim. Benim için 19.yüzyılın sonunda Osmanlı’nın yeter derecede Batılılaşmadığı söylemi ile intiharınıaçıklayan genç düşünür Beşir Fuad’ın zamansız intiharı ile 20. yüzyılın sonlarında,Japonya’nın fazla Batılılaşarak, öz kültürü ve ruhunu kaybettiği iddiasıile intihar eden genç yazar Mişima Yukio’nun intiharlarındaki “medeniyet” sürecinin“aczi” görüşleri, bize, meselenin çok basit olmadığını ve en azından, bu intiharların,kişisel nedenlerden kaynaklansa da, “Doğu/Batı medeniyeti” sorunsalıile açıklanmasının, Batı dünyasının dışındaki toplumların insanlarının “modernite”sorunsalının kendine özgü kimlik sürecine parmak basmaktadır.Sonuç olarak, sürekli düşündüğüm bu meselede şu anda vardığım nokta, bana,modernitenin Japonya ve Türkiye’de sonsuz bir süreç olarak yaşandığınıgöstermektedir. Ne Japonlar, ne de Türkler Batılılaşmanın dışında kalmışlardırveya kalacaklardır. Onların tarihi çoktan Batı’nın kendi coğrafyası dışındaki tarihininbir parçasıdır. Bunu Batı dünyasının bazı kişilerinin, toplumsal kesitlerininfark etmiş veya etmemiş olması, veya fark etmemeyi tercih etmesi, bu sürecingerçekliliği ve devamlılığı üzerinde pek etkileyici olmayacaktır.Ancak, bu süreç, bir süreç olarak kalacaktır. Ne Japonlar ne de Türkler, basit birDoğu ve Batı ikilemindeki “tam bir Batılı” gibi “Batılı” olamazlar, çünkü moderniteninkrizi çerçevesinde kurdukları günlük yaşam modeli, farklı ve kompleks birnoktadan başlamıştır. Öte yandan, Japon ve Türk “modernitesi” hiçbir şekilde,Batı’ya karşı bir alternatif modernite olmak gibi basit bir kategoriye sığmamaktadır.Bu da bir illüzyondur. Bir bakıma, Japon ve Türk insanının modernitesi, Batı’nındışındaki “sınır” bölgeleri olarak, Batı dünyasının ideolojisinin kendisi ile ilgiliolarak yarattığı “illüzyonların” en fazla gerçeklerle karşı karşıya kalmak durumundakalacağı, bu anlamda da bu ortak tarihe, her zaman yeni bir boyutun katılacağı(zaman zaman tansiyon yaratan boyutlar olsa da) bölgeler olacaktır.19. yüzyılda Meici Japon ve Osmanlı Türk seçkinlerinin gündelik yaşamları,Batı kültürünün mevcut yerel medeniyet şekilleri ve değerleriyle oluşan bir ortamagirişinden ötürü yeni bir “medenileşme süreci”nden geçmek zorunda kaldı.Bu “Doğu” toplumlarına Batı kültürünün gelişi, çift kültürlü reform modellerininsiyasal anlamla yüklü sembolizmini doğurdu.Batı kültürünün “sınırlar ötesi” psikolojik tarihi henüz yazılmadı. 19. yüzyılboyunca Meici Japonları ve Osmanlı Türkleri, kendi tarihsel tecrübelerini Batıtarihine bağlayan reform çabalarının bir parçası olarak Batı kültürünü kullandılar.Böylece bazen “Batılı olmayanlar” gibi pek de anlamlı olmayan bir şekildetanımlanan bu halklar, 20. yüzyılın tarihsel eklektik modellerini yarattılar. 19.yüzyılda Meici Japonları’nın ve Osmanlı Türkleri’nin oluşturduğu eklektik kültürkarışımı, bu toplumların tarihsel değişim süreci içinde her zaman aynı bi-