Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

196ÇİLER DURSUNdüşünsel alan yaratmaktadır (Anderson ve Wood, tarihsiz: 60-61). Marksist kuramlardakiilişkisellik, kapitalizmin bin yılın sonundaki aşaması ile postmodernkuramın güçlenmesi arasında nedensel olarak kurulmaktadır. Dolayısıyla zamankavrayışının farklılaşmasıyla da benzeri bir ilişki kurulmaktadır.Giddens ise, modern dünyayı biçimlendiren ana dönüştürücü güç olarak kapitalizmialan Marksist yaklaşımların yetersizliğine dikkat çekmektedir (Giddens,1994: 18). Bu yaklaşımlarda, modernliğin toplumsal düzeni, hem ekonomik sistemiaçısından hem de diğer kurumları açısından kapitalist olarak görülür. Durkheim’ın,modernliği endüstriyalizmin etkisinde incelemesinin ve Weber’in demodernliği bürokratik rasyonelliğin etkisi altında incelemesinin de aynı ölçüdeyetersiz açıklamalar olduğunu belirten Giddens, bu olguları birbirini dışlayan kategorilerolarak görmek yerine, modernliği, kurumlar düzeyinde çok boyutlu vebu üç gelenek tarafından da belirlenen unsurların ayrı bir rol oynamasıyla karakterizeedilmesi gerektiğine dikkat çekmektedir (Giddens, 1994: 19-20). Onyedinciyüzyıldan bu yana dünyayı etkisi altına alan bir yaşama ve örgütlenme biçimiolarak modernliğin dinamizminin kaynaklarını ise şöylece belirlemektedir:Modernliğin dinamizmi, zaman ve uzamın ayrılmasından ve toplumsal yaşam içindekesin bir zaman-uzam dilimlendirilmesini sağlayacak biçimlerde yeniden birleşmelerinden;toplumsal sistemlerin yerinden çıkarılmasından (bu zaman- uzam ayrılmasıylailgili etmenlerle sıkı ilişkisi olan bir olgudur); ve toplumsal ilişkilerin, bireylerin ve gruplarıneylemlerini etkileyen sürekli bilgi girdilerinin ışığında düşünümsel olarak düzenlemeve yeniden düzenleme sürecinden kaynaklanmaktadır (Giddens, 1994: 22).Modernliğin zaman ve uzamla ilişkisini, toplumsal sistemlerin yerinden çıkarılmasıbağlamında kuran Giddens’a göre, toplumsal ilişkilerin yerel etkileşimbağlamlarından kaldırılması ve sonsuz uzunluktaki zaman-uzam boyuncayeniden yapılandırılması olarak yerinden çıkarma, zamanın (mekanik saat vestandart takvim ile) uzamdan ayrılmasını ve uzamın da yerden (keşifler ve haritacılıkile) ayrılmasını içermektedir. Bu diyalektik süreç, zaman ve uzamın aşırıbir eşgüdümüne dayandırılmasını zorunlu kılmaktadır (Giddens, 1994: 25-26).Giddens, iki tür yerinden çıkarma düzeneği arasında ayrım yapmaktadır: Simgeselişaretlerin yaratılması ve uzmanlık sistemlerinin kurulması (Giddens,1994: 27). Bir simgesel işaret olarak para, zamanla sıkı biçimde ilişkilendirilmektedir.Bir zaman-uzam uzaklaştırması aracı olarak görülen paranın uzamsalgücü, Simmel tarafından şöylece karakterize edilmektedir:Mülk ve sahibine, aralarındaki uzamsal uzaklık yoluyla geniş bir bağımsızlık ya da diğerdeyişle, özdevingenlik sağlamayı garanti edecek tek şey, bir girişimin kazancınınbaşka bir bölgeye kolaylıkla aktarılabilecek bir biçim almasıdır. Paranın uzaklıklar üzerindebir köprü oluşturabilme gücü, mülk sahibi ve mülklerinin...ayrı yerlerde varolabilmelerineolanak sağlar (aktaran Giddens, 1994: 29).