Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

ZAMAN: MODERN VE POSTMODERN 195leşmesiyle özelliklendirilen bu yeni zaman kavrayışı, artık döngüsel değil evrimcive ilerlemeci bir zaman kavrayışıdır. Dolayısıyla Fabian’ın belirttiği gibi,bu anlamda dünyevileşen zamanın bedeli, ona sahip olanlara (Batı) dünyanıngeri kalanını tarih için kurtarma hakkı vermesi, yani bir mekânı işgal etme aracınadönüşmesi, böylece de kolonyalist ve emperyalist politik uygulamalarla işbirliğiiçine girmesi olmuştur (Fabian, 1983: 26, 146).İnsanlar tarafından giderek dünyanın her köşesinde paylaşılmaya başlananuzay-zamana, ben ve ötekilere, yaşamın olanakları ve zorluklarına ilişkin deneyimtarzı olarak modernliğin, Berman’ın ayrımıyla, ilk evresidir yaşanan (Berman,1994: 13). 1790’ların devrimci dalgasıyla 20. yüzyıl arasındaki ikinci evreyi,20. yüzyıl başından günümüze ulaşan üçüncü evre izlemektedir Berman’da.Dönemleştirmeler bir yana, modernlik olarak adlandırılanın nasıl kavrandığı,zamanın da nasıl kavrandığının toplumsal ve kültürel bağlamını oluşturmaktadır.Postmodern zaman kavrayışının geçersizleştirdiği öne sürülen modern zamankavrayışı, bilişsel haritaların oluşmasını da etkileyecektir. Tabiî ki kapitalizmingeliştiği ekonomi- politik bir bağlam içinde...II. Zamanın toplumsal örgütlenişi ile kapitalizm arasındaki ilişkiZamanın toplumsal örgütlenmesi ve deneyimlenmesinin yukarıda özetlenenhatları, bu sürecin, üretim biçimlerinin ve bununla uygunluk gösteren bilişselharitaların dinamik bir eklemlenmesi olduğunu düşündürmektedir. Merkantilizmdenpiyasa kapitalizmi, tekelci kapitalizm ve “küresel” kapitalizm koşullarınayönelişin de, nesnel zamanın örgütlenmesi açısından farklı aşamalar olduğunubelirtmek yanlış olmayacaktır. Harvey’in yerinde bir şekilde saptadığı gibi“zaman ve mekân konusundaki nesnel kavrayışların zorunlu olarak toplumsalyaşamın yeniden üretimine hizmet eden maddi pratik süreçler aracılığıyla yaratıldığını”iddia etmek olanaklıdır. Bu demektir ki “her özgül üretim tarzı ya datoplumsal formasyon, kendine özgü bir zaman ve mekân pratikleri, kavramlarıbohçası içerecektir” (Harvey, 1997:230). Benzeri bir vurguyu taşıyan Jameson’ungeç kapitalizmin kültürel mantığı olarak postmodernizm yaklaşımındada, kapitalizmin farklı aşamaları ile kültürel mantığın bu aşamalara denk düşengörünüşleri arasında bir ilişkisellik bulunduğu için, zaman kavrayışı da döneminmantığına uygunluk göstermektedir (Jameson,1992: 460).Bu yaklaşımın en katı ifadesi, Perry Anderson’un anlatımında bulunmaktadır.Anderson’a göre, günümüzde olanca eziciliğiyle geçerli olan koşullar, modernliktendeğil kapitalizmden kaynaklanmaktadır (Anderson ve Wood, tarihsiz,40). Hem daha fazla küreselleşmiş hem de daha fazla parçalara bölünmüş,yeniden yapılanmış kapitalizmin bu aşamasında postmodernizm, “çağımız kapitalizmininkoşullarını, bütüncül ve evrenselci bir yaklaşımla değerlendirmeninolanaksızlığını vurgulamasıyla”, kapitalizmin bu aşaması için “uygun” bir