Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

190ÇİLER DURSUNradigmanın (postmodernizm), bastırılan paradigmanın (modernizm) merkezîilgilerinden olan zaman konusunu mekân konusuyla ilişkilendirerek alıkoyduğugözlenebilmektedir. 1 Asıl konusu mekân olan çalışmalarda bu eğilim mevcutken,Mapping the Futures veya Life and Times of Postmodernity gibi, temelkonularını modern ve postmodern zaman sorunlarının oluşturduğu çalışmalardaise zaman, bu kez mekânla ilişkilendirilerek sorunlaştırılmaktadır. Kısacasızaman konusunda çalışmak, mekân konusunu da irdelemeden mümkün olmamaktadır.Bu yazıda, “geri çekilen ya da bastırılan” olarak zaman konusu, birbiriylebağlantılı birkaç zeminde sorunlaştırılacaktır. Toplumsal düzlemde, çeşitli tarihseldönemlerde zamanın toplumsal anlamının ne olduğu ve bu anlamın nasılve neden örgütlendiği üzerinde durulacaktır. Sayı-zaman, piyasa-zaman,din-zaman ilişkisine kısaca bakılacaktır. Bu ilgi, mekânın toplumsal anlamınınörgütlenmesiyle bağlantılı kılınacaktır. Felsefi düzlemde ise, zaman ve mekânınne’liği ve Heiddeger ve Bachelard’ın zaman konusundaki kavrayışlarının modernizmsonrasında sağladığı felsefi açılımlar üzerinde durulacaktır. Çalışmanınbir başka düzlemini ise, zaman- mekân deneyimindeki değişmeleri üreticigüçlerin gelişmesiyle ve üretim sürecindeki değişikliklerle açıklayan ekonomipolitikbir yaklaşım oluşturacaktır.Bu, zamanın doğasının ne olduğu üzerine bir yazı değildir. Zamanın algılanışıve kavrayışında binyılın sonundaki dönüşümün izlerinin felsefi, toplumsal veekonomi-politik patikalarda sürüldüğü bir yazıdır. Bütün patikalar, modernistve postmodernist çekişmelerin esas dokusunu verdiği engebeli bir arazideuzanmaktadır. Sorulacak sorular, patikaların ulaştırdığı yerler kadar, arazininneden böyle olduğu hakkında da olacaktır.Özellikle arazinin dokusunu yani yaygınlaşan açıklayıcı çerçevenin (postmodernizmin)epistemolojik ve ontolojik duruşunu belirlemek, değiştiği iddiaedilen zamanın kavranışının, modernist zaman kavrayışıyla devamlılıkları olupolmadığını ya da radikal bir kopuşu mu temsil ettiğini düşünebilmek açısındanönem taşımaktadır. Postmodernizmin bir devamlılık ya da kopuş retoriğiylebağlantısı kurulduğunda, zaman kavrayışındaki ve algılayışının ele alınışının dabu bağlantıyla uygunluk taşıması gerekmektedir. Bu demektir ki “postmodernlik,modernlikten mutlak bir kopuştur” yaklaşımının, zamanı da modernist zamandantam bir kopuş olarak kavraması uygun olacaktır. Eğer “postmodernliğin,modernlikle süreklilikleri” üzerine vurguda bulunuluyorsa, bu kez de zamanınpostmodern kavranışının modernlikle süreklilikleri öne çıkarılmalıdır.Ya da Kellner ve Best’in belirttiği gibi üçüncü bir yanıt “bir süreklilik ve kesintidiyalektiğini” savunabilir (Best ve Kellner, 1998: 332). Bu takdirde zaman konu-1 Belki de yazarın (rastlantı ve olanakların etkisiyle) gerçekleştirdiği okumaların, yönelimi böyleolanların eserleri ağırlıklı olması bu saptamaya zemin sağlamaktadır.