Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

178LALE YALÇIN-HECKMANNsınırları içinde, biri Kuzey Irak’ta olan iki kol olarak Oramarî’den ayrı, fakatonunla yakınlık içinde olan bir aşirettir. 8 Gene de Oramar ve yöresinde yaşayanKürt aşiret ve kabilelerinin bir zamanlar Duskani’nin parçası olmuş olabilecekleriakla yakın sayılabilir. Duskani Juri (yani yukarı Duskani) bugün Yüksekova(Gever) ovasında yaşar, Duskani Jêri (yani aşağı Duskani) ise Oramarî’nin güneyindeve bir miktar da Kuzey Irak’ta Dohuk şehrinde yaşarlar (Bkz. harita). Oramarîmensuplarınca inanılan kendilerinin kökenleri hakkındaki efsanelere göresoyları Şırnak’tan gelen asil bir hükümdara gitmektedir ve dolayısıyla kuvvetlibir erkeksoyu ideolojisine dayanır. Şırnak’lı bir beyin 9 iki oğlu bundan aşağı yukarı300 yıldan uzun bir zaman kadar önce, Cevdet’in tahminine göre 1685 yıllarıcivarında, Oramar’a gelip yerleşmişlerdir. 10 Bu iki erkek kardeş şimdi iki büyükkabile olan Lemdinî ve Mefî kabilelerin ataları sayılmaktadırlar. Oramarî ismi budurumda buraya yerleşenlere ve onların çocuklarına dışardan verilen ve/veyakendilerine verdikleri, yerleşim bölgesinden kaynaklanan bir isim olmuştur. Aşiretmensupları halen Şırnak’taki bazı kabilelerle akrabalıkları olduğuna inanmaktadırlarve bu ortak akrabalık karşılıklı ziyaretlerde tartışılıp, genç kuşaklarında ortak belleğine işlenmekte, örneğin aşiretin ileri gelenlerinin vefatları nedeniyleyapılan taziyet ziyaretleriyle pekiştirilmekte ve bağlar sürdürülegelmektedir.Nikitine’in 1920 yıllarında derlediği hikâyeyle burda olan fark, şimdiki lidersülalesinin diğer halktan aşiretliler gibi kökenlerini, 200 yıldan fazla süreden beriOramarî olduklarıyla açıklamalarıdır. Diğer aşiretlerden bazı grupların ve kabilelerinOramar aşiretine katıldıkları iddia edilmektedir. Mesela Cevdet’in görüşünegöre Satî kabilesi -ki bu kabile, Sat köyünde yaşayan ve önceden beri birbölümü İran ve Irak’ta yaşayan Herkî aşiretiyle beraber olarak bilinmektedir-Oramarî’ye katılmıştır, yani Oramar aşiretiyle birlikte hareket eder, aynı haklarıve yükümlülükleri paylaşır. Diğer bir deyişle, bazı bölgeler geleneksel olarak veaçık bir şekilde aşiret bölgeleri olarak gösterilebilse de, bu bölgelerde öncedende mekânsal ve sosyal içiçe geçmişlik sık rastlanan bir olaydır.8 Hakkari’de aşiretlerin bağlı olduğu söylenen, geleneksel bir “birbirine yakın ya da uzak olma”modeli vardı: bu modele göre bazı aşiretler “sağ kol”a (Kürtçesi “baskê rast”), bazıları ise “solkol”a (Kürtçesi “baskê çep”) mensup olarak sınıflandırılıyordu. Bu model hakkında daha genişbilgi için, bkz. Yalçın-Heckmann (1991:97-120). Aşiret toplumlarında benzer dayanışma ve ikiyebölünerek ayrışma modelleri hakkında, bkz. Fas’taki Berberi aşiretleri için Montaigne (1973), Pakistan’daSwat Pathan’lar için Barth (1959) ve İran’daki Bakhtiyari göçerleri için Garthwaite (1983).9 Bey, bu bağlamda siyasi hiyerarşinin en tepesindeki aşiret reisini kasdetmekte ve aynı zamandafeodal bir sıfatı anlatmaktadır; bkz. van Bruinessen (1992:80-81).10 1688’de Hakkari’nin tamamı Osmanlı İmparatorluğu’nun idari sistemine sancak olarak katılmıştır(Sevgen, 1968:69). Bu tarihten sonra yöneticiler müdür ya da mütesellim sınıfından olmuşve merkezî sistem tarafından atanmaya başlanmış olup, büyük bir ihtimalle yöreye dışardangelme kişilerdi. Bu tarihî olayın Şırnak’tan iki kardeşin Oramar’a gelmesiyle bir alâkası olupolmadığını kestirmek zordur.