Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

HAKKARİ’DE ORAMARÎ ÖRNEĞİ 173Said’in tam kasdettiği şekilde Oryantalist sayılmasa da, Türkiye’deki entelektüelkesimle paylaştığı birikim, Kürtleri onların yaşadıkları çevredeki gibi “vahşi” ve“anlaşılmaz” doğalarıyla ve bu doğanın coğrafî ve fizikî doğayla örtüşmesiylebetimler. 1 Kürtlerin “vahşi” tabiatları aslında tanınmış Oryantalist yazar KarlMay’dan bile önce söz konusu olmuştur (bkz. May, 1951). Örneğin Evliya ÇelebiHakkari aşiretlerinin adetlerinden “vahşi ve acaip” diye söz eder. 2 Bu aşiretlerin“vahşi” olduğu kadar “savaşçı” karakterleri ve özellikle Oramarî aşiretinde görüldüğühalleri bir Rus diplomatı olarak İran’da Urmiye ve çevresini gezen vesonradan Kürtler hakkında epey bilimsel yayınları olan Basil Nikitine tarafındanda ele alınmıştır. Nikitine Birinci Dünya Savaşı sırasında Oramar bölgesinigezmiş olup, yöreyi şöyle anlatır:Ulaşılmaz doruklar, yarlar, kapanlar, uçurumlar, dev kayaların kaosu, karlarla kaplıyüksek vadiler, derin kanyonlar, Rudbar-ı şin çayının mavi-yeşil rengi, tehlikeli geçitler,hemen tamamen yolsuz, unutulmuş bir köşe. Bütün bunları gördükten sonra ancakyörenin insanını anlamak mümkün olur. Vahşi ve kaba, hoyrat ve cesur, çevrelerindekidoğaya benziyorlar (Nikitine ve Soane, 1923-25: 69-70).Dışardan yapılmış bu imaj bugün içte de kabullenilmiş bir imaj olmuştur.Örneğin Hakkarili yazar Muhsin Kızılkaya yöredeki yaşlılardan derlediği Oramarîaşiretinin lideri Suto’nun hikâyesini Eski Zaman Eşkiyaları kitabında şöyleanlatmaktadır:Oremar’da bir yazılmaz tarih yaşanmış. Cümle aşiretlerin tepişme alanı. Çok kanlardökülmüş, çok yiğitler toprağı öpmüş. Bir yiğit üretme çiftliği.. Bir acımasızlık diyarı.Bir başkaldırı yurdu.. (..) Oremar... -ki orada can gitmede, ölüm göz sıyırtmada- heryan dağlardan ibaret. Dağlar, dağlar; bir de aşiret, ağa, bey ve cümle sıfat tepişmede,güçlülük kavgasında (Kızılkaya, 1991: 17).Şimdi başka bir mekâna ve zamana geçelim. Gelişmiş sanayi ülkesi Almanya’nıneskimiş sanayisinin izlerini taşıyan Ruhr bölgesinin küçük bir şehrindeyiz.İşçilerin ve emeklilerin oturduğu küçük eski gri evlerin arasında yenicenebir apartman bloğunda karısı ve altı çocuğu ile Oramarî aşiretinin ellisine merdivendayamış aşiret lideri yaşamakta. Kendisi siyasî mülteci ve sürgünde Kürtpolitikacısı. Kürt politikasının gerekleri uyarınca sık seyahetlere çıkmakta vetoplantılarını ve görüşmelerini gereğinde cep telefonuyla belirlemekte. Nitekimben de kendisine önce cep telefonuyla ulaştım ve ilk görüşme için randevu al-1 “Vahşi” Doğu’ya (yani Kürtler’e) bu romantik ve popüler yaklaşım son zamanlarda çok tutunanEşkiya filminde de görülmekte. Yıldırım Türker film hakkında Radikal gazetesinin Pazar ekindeyazdığı bir yazısında yapımcılar kadar seyircilerin de bu yaklaşımını eleştirerek, Türkiye’nin Doğusu’na,sanki burası masallar ülkesiymiş, sanki politik içerik ve savaş gibi keskin çatışmalar hiçolmuyormuş, hiç PKK olgusu yokmuş gibi bakmakla suçlamakta.2 Evliya, Hakkari’li savaşçıları korkunç görüntülü diye anlattıktan sonra, ayakkabılarının savaştakalkan olarak kullanılacak kadar büyük olduğunu da anlatmakta. Bkz. Evliya Çelebi (1976:1226).