Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

136AYŞE ÇAĞLARsayım, melez, çok-kimlikli (multiple identities) ve çok-yerli (multi locale) kavramları,tireli kavramıyla yer değiştirerek kullanıldığında özellikle belirginleşmektedir.Ortalama fikirler, kültürü mekânla ilişkilendirir fakat belli bir kültüregöre şekillenmiş mekân fikri hiç sorgulanmadan kabul edilir (bkz. Gupta ve Fergusan,1992: 7). Bunun altında yatan varsayım “belli bir yerde yaşayan insanlar... kendine has kültürleriyle ayrı bir cemaat oluştururlar” görüşüdür ( Featherstone,1995:103). Bu tür bir bakış açısı, içerisinde sadece bütünsel bir cemaatinvarlığı olgusunu barındırmaz aynı zamanda eş biçimli kültür, mekân ve insanvarsayımını da verili olarak alır (Gupta ve Ferguson 1992:17). Verili dünyada‘birbirinden ayrı ve farklı “insanlar” ve “kültürler” vardır (age.). Bu önkabulle,kültürler, araştırma konusu insanların yaşadıkları topraklar üzerinden incelenmeklekalmaz, aynı zamanda akademik söylem mekânla bu türden bir ilişkiyidoğallaştırır. Kültürel farklılıklar ‘halklar’dan oluşan bir dünya metaforuyla aynıanlama gelir (age.). Mekânla ilişkilendirilen kültürel farklılıklar ontolojimiz,‘halklar’ı herşeyden önce sınırları belli ve yekpare bir kültürel varlık olarak tanımlanancemaat şeklinde ele almayı zorunlu kılar. Mekânlaştırdığımız yerellikimajının altında yatan gemeinschaft gibi birbirine eklemlenmiş ve organik bircemaat fikridir; bu imaj göçmenlerle ilgili projelerimizin altında yatan çerçeveniniçerdiği teorik önyargımızı da açığa çıkarır.Kültürle tanımlanagelen bu toprak parçalarına bağlı olarak kurgulanan ilkinsan topluluklarından, bu bölgede yaşayan birbirleri ve ilk cemaatle aralarındametanomik bir ilişki olan çeşitli büyüklüklerdeki farklı grupları dışlamış oluruz.Böyle bir ontolojiye dayanarak, belli bir süreklilik varsayarız; örneğin, Türkler’leTürkiye’deki ‘Türk kültürü’; Almanya’daki ‘Türk cemaati’ve ‘Almanya’daki “ikinciveya üçüncü nesil” Almanyalı Türkler arasında. Gemeinschaft kavramı da kültürve mekân arasındaki değişmeyen ilişkide köprü vazifesi görür. Böylece bu, araştırmaetkinliğimizde bir önyargı olarak karşımıza çıkar.Göçmenlik çalışmalarında, bir diğer eğilim ise kültürel farklılık ve mekânların,ortak soy ya da kökenden gelen insanlar arasındaki sınırları belirlediğinivarsayan, ‘etnisite merkezli’ açıklamalar yapmaktır. Bu eğilim, daha genel anlamdakültürü ‘etnik grup ya da cemaaatlerin maddeleşmiş bir ‘ürün’ü olarakgören ‘çokkültürlü’ bir söylemle beraber gider (Baumann, 1994: 3). Yani, Avrupaülkelerinin yönetimlerinin ve popüler söyleminin kültüre bakışı, etnik cemaatlerve etnik kimliklerle içiçe geçmiştir; dolayısıyla, ‘kültür’ler arası farklılıkların‘etnik’ cemaatler arası farklılıklarla örtüştüğü düşünülür (age.). Bir diğer deyişle,tireli kimlikler- Alman-Türkleri, İngiliz-Pakistanlılar, Fransız-Cezayirliler- ‘kültür’‘ulus,’ ve ‘cemaat’i eşitlerler. Bu genel kullanımın ardında yatan sadece yerelliklerinmekânla ilişkilendirilmesi değil aynı zamanda bu biraradalığın potansiyelolarak çatışmaya açık ve sorunlu olduğu varsayımıdır. Yani iki yönlükültürel ‘aidiyet’ her iki tarafa da ‘sadakat’ gerektiren bir kaynaktır. Diğer bir deyişle,kültür bir ‘halk’a ve ‘toprak parçası’na bağlılık ve sadakat ima eder. Bu tür