Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

130AYŞE ÇAĞLAReleştirel söylem ise ‘kültür’den tam olarak ne anladığımızı yeniden düşünme ihtiyacınıcanlardırdığı için oldukça yararlıdır.Abu-Lughod’a göre (1993), günümüzde ‘kültür’ anti-özselci (anti-essentialist)kaygılarla tanımlanıyor olmasına rağmen, antropolojik söylem eski ‘değişmezırk’ (race to freeze) tahayyüllerini halen koruma eğilimindedir. Bu miras ise özselleştiricibir araç işlevi görerek radikal bir ‘öteki’ yaratmaktadır.Fakat, kimliklerin akışkanlığına vurgu yapan yeni bir kültür teorisinin gerekliliğineişaret etmek, küreselleşen dünyanın ulusüstü kimlik ve karmaşık kültürleriüzerinde etnografik araştırmalar yapmaya imkan tanıyan etkin bazı metodlargeliştirmediğimiz sürece içi boş bir gündem olarak kalmaya mahkumdur. Abu-Lughod özselci kültür anlayışlarına karşı çıkarken, antropologlara ‘kültüre karşı’yazma stratejileri geliştirmelerini (ama içerden bir duruşla) önermektedir. Abu-Lughod’a göre bu tür bir yönelim, kültür dediğimiz kavramın köklü biçimde yenidenele alınmasını ve etnografik araştırma ve yazımıza dair ihtiyatlı bir düşünümsellikgeliştirilmesini gerekli kılar. Fakat, ne yazık ki ‘kültüre karşı yazma’çağrısı bu tür bir teorik duruşa sahip olan antropologların, nasıl bir araştırmapratiği uygulayacakları konusunda tatmin edici öneriler getirememektedir. Yaniasıl sorun şudur: Özselciliğe karşı belli bir mesafeyle yaklaşma iddiasına sahipolanlar da dahil olmak üzere; antropolojik araştırma modellerimiz bu söylemdesüregelen özselci kavramlardan acaba ne ölçüde kurtulmuştur?Çok-yerli (multilocale) ve yerel-üstü (translocal) bağlılıkları olan insanların‘ayrışmış’ öznellikleri ve toplumsal oluşumları üzerine yeniden yoğunlaşan çalışmalardabazı kavramlar ön plana çıkmaktadır: ‘melez’, ‘creolised (kreol)’,‘hyphenated (tire [-] ile kurulan)’, ‘diasporik’ kimlikler aralarında en göze çarpanları.Bu kavramlar, yerel-üstü (translocal) ve kültürel olarak göçebe (yerleşikolmayan) birey ve grupların kimlik oluşumlarının, kültürel şekillenmelerinin veyaşam pratiklerinin karmaşıklığını yakalayabilmeyi amaçlamaktadır. Adı geçenkavramlar tarafından kastedilen bu ‘ayrışmış’ kimlikler, ‘çarpışma ve diyaloghalinde gelişen tarih ve kültürlerin bir ürünü’ olarak tasavvur edilmektedir(Clifford, 1994: 319). Avrupa toplumlarında yaşayan yerleşimcilerin kimlikleriniifade etmek için kullanılan tabirlerden biridir hyphenate: Alman-Türkler, Britanyalı-Pakistanlılar,Fransız-Cezayirliler kavramlarındaki ‘tire’den yola çıkarakkullanılmaktadır. Amerikan örneğinden bize tanıdık gelen böylesi ibareler, günümüzdehem Avrupa azınlık söylemlerinde hem de Avrupalı antropolog vesosyologların akademik yazınında öne çıkmaya başlamıştır. Yani, şu anda gündemdeolan bu melezleşme veya kreolleşme tartışmaları, Avrupalı göçmen ve‘azınlık’ kimliklerini karmaşık kültürel şekillenmeler temelinde ele alan söylemiyansıtmaktadır.Tartışma zeminindeki bu değişim, Strathern’in dediği gibi “belli bir ‘kültüre’ aitolduğu farzedilen bütünlüklü ve sınırları belli ve hayatını kesintisiz ve dolayımsızolarak yaşayan bireye dair kültürel kurgumuzu” yapıbozuma tabi tutma olanak-