Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

129“Tire”li kimlikler: Teori veyönteme ilişkin bazı arayışlar*Ayşe Çağlar**1980’lerin ortalarından itibaren antropoloji çalışmalarında, daha önceki ‘kültür’ve ‘kimlik’ kavramsallaştırmalarının temelini sarsan ciddi eleştiriler yükselmekte.Eleştirilen yaklaşımlarda, ‘kültür’ homojenleşmiş ve sınırları belli, ‘kimlik’ise birbirinden ayrışmış olduğu varsayılan kültürlere içkin, sabit ve durağanbir biçimde kurgulanmaktaydı. Benzeri görülmemiş ölçüde, yerel-aşırı (translocal)sermaye, emek, insan, mal, teknoloji ve medya imajı akışının yaşandığı günümüzde,ulusal sınırlar gittikçe daha fazla geçirgen olmaya başlamıştır. Bununsonucu olarak ortaya çıkan sınır-aşırı yaşam tarzlarını, kültürel pratikleri ve kurumsalbiçimleri kavrayabilmek için, akademik söylemlerimizi artık ulus devletinhukuki hakları ve kültürel etkileşimleri ile sınırlı çerçevesinin ötesine taşımamızgerekmektedir. Giderek artan sayıda insan, kendisini birden fazla ulusalbağlılıkla tanımlamakta; çoğul ve akışkan kültürel kimliklerini içeren öznelliklerinderahatlıkla varolabilmektedir.Böyle “tireli” kimliklere sahip insanların yaşam tarzlarını teorize etme çabaları,sınırları belli, yekpare ve kendi içinde bir bütün olarak kültür kurgusununyetersizliğine dikkat çekmektedir. Kapalı bir kavram olarak tasavvur edildiğişekliyle kültürün, çok-yerli (multilocale) kültürel oluşumların kavranmasındagözle görülür derecede yetersiz kalması, eski antropolojik kavramsallaştırmalarınstatik doğalarına yönelik daha genel bir eleştirinin esin kaynağı olmuştur(Abu Lughod, 1993; Clifford, 1994; Keesing, 1994; Stolcke, 1993). Günümüzdeki(*) Bu makale, T. Modood ve P. Werbner (der.) The Politics of Multiculturalism in New Europe ( ZedBooks, 1997) adlı kitapta yayınlanmış bir bölümün genişletilmiş bir versiyonudur. Makaleninbaşlığında yer alan ‘hyphenated’ kavramı İngilizce’de ‘tire’ anlamını taşıyan ‘hyphen’den gelmektedir.Makalede ‘hyphenated’in karşılığı olarak tireli kavramını kullandık.(**)Berlin Freie Universität, Etnoloji Enstitüsü.TOPLUM VE B‹L‹M 84, BAHAR 2000