Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

124ERK YONTARminden, insanların doğuştan itibaren birbirleriyle karşılıklı bir bağımlılıklar örgüsünegirdikleri ve başka insanlara bağımlı, tâbi oldukları fikri anlaşılmalıdır.İnsanlar, spesifik, geçmişi olan ve kültürel bir dünyanın içine doğuyorlar. Buözellik ise, yetişkin bireyin sosyopsikolojik gelişmesinin bir parçası olan yeniyetişen bireyin toplumsallaşmasını belirliyor. İnsanın sosyopsikolojik gelişmesisırasında oluşan toplumsal davranış, düşünce ve duygu standartları, onun toplumsalkişilik yapısı haline geliyor. Ancak bu bireysel (birey çapındaki) medenileşmesüreci, sınıfsal, yöresel ve tarihsel özellikler açısından, yani figürasyonabağlı olarak farklı biçimde meydana geliyor. Bireylerin davranış standartları vekodları daima uzun vadeli bir yapıya sahiptir; bunlar planlanmamış toplumsalsüreçlerin sonucudurlar. Birey-toplum ilişkisinin ampirik bir şekilde kanıtlanabiliryanları, iki alanın da birbirinden bağımsız şekilde araştırılamayacağınıgösteriyor. Elias, iki bilim alanın da nisbî özerkliğini kabul ediyor. “Sosyolojinin,fizyoloji ve psikoloji gibi tekil insanlarla meşgul olan bilimler karşısındaki nisbîözerkliği, sonuçta, birçok insanın eylemlerinin karşılıklı bağımlılığından ve birbirinebağlanmasından oluşan süreç yapısının, tek başına davranan kişi karşısındasahip olduğu nisbî özerkliğe dayanmaktadır” (Elias, 1971: 101). Ayrıca Elias,psikoloji ve sosyolojinin “kurumsal ayrımına” karşı çıkıyor, çünkü bu tür birayrım, “her bir insanda müşterek olan sosyal ve eşsiz bireysel kişilik yapılarınınbirbirinden ayrılmazlığını algılamayı engelliyor” (Elias, 1984: 124).Buna karşı Elias, insanın psikolojik düzleminin, yani davranış, duygu ve güdülerininvs. öğrenme yoluyla yapısallaştığına ve böylece aynı zamanda doğalve sosyal özellikler gösterdiğine işaret ediyor.Tarih biliminin rolüToplum ve tarihin birbirinden bağımsız varolan konu alanları olarak düşünülmesiniElias, bilgi kazanılmasının toplumsal organizasyonunun projeksiyonu olarakdeğerlendiriyor; bu, Elias’a göre “ideolojik-bilimsel bir efsane” (Elias, 1977: 134).Birbirinden bağımsız olma arayışı sürecindeki sosyolojinin, gittikçe şimdiki zamanayönelik ve tarihin de gittikçe geçmiş zamana yönelik araştırma alanları halinegeldiklerini tespit ediyor. Böylece artık “tarihsel olan” geçmişe yönelik ve“sosyolojik olan” şimdiki zamana yönelik şekilde anlaşılıyor. Bir başka deyişle,“şimdiki zaman” ve “geçmiş zaman”, düşünsel olarak birbirinden ayrı ve bağımsızolarak algılanıyor. Elias, bilimler arasındaki bu yapay sınır çekme geleneğine, tarihve sosyal bilimler açısından karşı çıkıyor ve böyle sınırların pratikte uygulanamayacağınıöne sürüyor. Bunun tersine geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanları,birbirinden ayrı olarak varolan nesneler şeklinde değil, gelişen (diyakronik) birsüreklilik (kontinuum) olarak görmek gerekiyor. “Tarih”, ancak böyle öncüller çerçevesindegeçmişe yönelik olma şeklindeki anlamını yitirip “değişimin” zamaniçerisinde yapısallaşmış seyri” (Elias, 1977: 135) anlamını kazanıyor. Aynı şekilde