Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

NORBERT ELIAS’IN İNSAN BİLİMLERİ KAVRAMI VE BİLGİ SOSYOLOJİSİ 123bireylerüstü şahsi dinamiği, o denli açık bir biçimde ortaya çıkıyor. Daha öncebelirtildiği gibi, insanlararası ilişkiler, belli bir şahsi yasallığa sahiptirler.Diğer taraftan, insanlar kendi davranışlarını kendileri belirleyemiyorlarsa vebu açıdan başka insanlara bağlı kalıyorlarsa, o zaman bir ‘güç olgusundan’ sözedilir. Bağımlılık, başkasının davranışlarını yönlendirme gücüdür (Elias, 1971:98). Bir insan, bir başkasına bağımlı ise, ona karşı bir güç kullanmaktadır; çünkübaşkasını, bu bağımlılık olmadığı takdirde davranmayacağı bir şekilde davranmayazorlamaktadır. Elias, mevcut dillere ait terimlerin, bizi hareketli ilişkilerihareketsiz olgular olarak algılamaya zorladıklarına dikkati çekiyor. Bundankurtulmak için Elias, baştan itibaren insanî ilişkileri, karşılıklı insanî bağımlılıklarıve fonksiyonel ilişkileri araştırırken, denge (balans) terimini kullanıyor. Bunagöre Elias, aynı şekilde güç kavramının statik ve nesneleştirilmiş kullanımınada karşı çıkıyor; Elias açısından güç, tüm insanî ilişkilerin yapısal bir özelliğinioluşturmaktadır. “Değişen figürasyonların ya da [...] figürasyon sürecinin merkezinde,inişli çıkışlı bir gerilim dengesi, yani bir kez bir yana doğru, bir başkakez diğer yana doğru eğilen gelgit hareketine benzer bir güç dengesi yer alır. Butürde inişli çıkışlı güç dengeleri, her figürasyon akıntısının yapısal özelliklerinehas dengelerdir” (Elias, 1971: 143).Sonuç olarak Elias’ın sosyal değişim ve gelişimlerin açıklanmasını konu alanfigürasyon kavramı çerçevesinde, sosyal bilimlerin ve sosyolojinin konu alanınıfigürasyonlar düzleminde güç dengelerinin değişimi ve bunun açıklanmasıoluşturuyor. Bu konuda eklenmesi gereken bir başka nokta da, sosyal bilimcilertarafından incelenen insanlararası bağımlılık yapılarının, figürasyonlar içindefigürasyonlardan, yani farklı entegrasyon seviyesine sahip figürasyon parçalarındanoluşmasıdır. Bunlar farklı ve her birisi çok sayıda özel alanlara ve disiplinlerebölünmüş bilim alanları tarafından (sosyoloji, iktisat, siyasal bilimler),yani fonksiyonel olarak farklılaşmış sosyal bilimlerin yapısı içerisinde işleniyor.Figürasyon teorisi çerçevesinde Elias, bu figürasyon parçalarının bir sentezoluşturduğu çok düzlem(li) bir model geliştiriyor. Böylelikle Elias’ın insan bilimlerikavramı, sentez dışında bir de intradisipliner (disiplinleriçi) perspektiflerinsentezini gerekli kılıyor.Psikolojinin 10 rolüElias, figürasyon kavramıyla, psikoloji ve sosyoloji arasındaki geleneksel ayrıma,yani bu iki alanı birbirinden tamamen ayrı ve bağımsız olarak görme fikrinekarşı çıkmaktadır. Ama, her iki alanı da birbirinden farklı olarak algılamaşeklindeki ayrıma karşı değildir. Daha önce değinildiği gibi, Elias’ın insan res-10 “Ne zaman sosyolojiden söz ediyorsam, aynı zamanda psikososyolojiden söz ettiğimi de söyleyebilirim;çünkü konu daima insanlardır. Psikoloji ve sosyolojiyi birbirinden bağımsız araştırmaalanları olarak görmeyi güç buluyorum” (Elias, 1985b: 274, dipnot 6).