Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

NORBERT ELIAS’IN İNSAN BİLİMLERİ KAVRAMI VE BİLGİ SOSYOLOJİSİ 119uygun koordine edici merkez organlarının karmaşıklığının da arttığı çok hücrelicanlılara doğru ilerleyen gelişme sürecinde de yansımaktadır. Elias’a göre, anabilimler arasındaki ilişkilerle bu bilimlerin görevlerinin farklılıklarını ve birbirleriylebağlantılarını açıklayabilmek için, yukarıda sözü edilen evrimsel doğa süreçlerihakkında bilginin varlığı gereklidir.Atomist görüşün ana dogması, yani bütünleşik parçaların özelliklerinin, parçalarınizolasyonu yoluyla belirlenebileceği fikrini içeren dogma, fizik-kimya bilimlerininmeşgul olduğu olay basamakları için geçerli olabilir. Bu bilimlerde, ölçmeiçin gerekli olan parça izolasyonu mümkündür, “çünkü bu seviyedeki bütünleşikobjenin parçaları, ya hiç, yahut sadece çok düşük şekilde birbirlerine fonksiyonelşekilde uydurulmuşlardır ve parçalar birbirlerine bağlıdırlar. [...] Ancak evrimselmerdivende daha yukarı seviyelere çıkıldığında, atomist ana dogmanın geçerliliğininsınırlı olduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır” (Elias, 1983b: 198).Basit hücreler, yani tek hücreli canlılar bile, birbirine öyle bir biçimde bağlanmışparçalara sahiplerdir ki, bunların izolasyonu halinde, parçalar yapısal özelliklerinikaybederler. Yine de bu türlü bir hücrede, daha düşük seviyede öyle parçalarmevcuttur ki, bunlar birbirlerine fonksiyonel şekilde bağlı olmadıklarındandolayı, parçalanmaları tersine çevrilebilir (reversible) özelliktedir. 7 Burada açıkbir şekilde hiyerarşik bir düzenin varlığı ortaya çıkıyor. Böyle bir düzen çerçevesinde,belli sayıdaki basamaklarda yer alan parçalar, birlikte bütünleşik yapılarkuruyorlar. Bu yapılar, aynı zamanda daha üst seviyedeki bütünlerin parçalarınıoluşturuyorlar ve gittikçe artan sayıda farklılaşma ve bütünleşme seviyelerindengeçip, gittikçe daha karmaşık oluşuklar/yapılar meydana getiriyorlar.Bu gelişme sürecinin devamında, tersine çevrilebilir özellikteki parçalardan,daha yüksek seviyede farklılaşmış ve tersine (ilk haline) çevrilemez özellikte örgütlenmişparçalar ortaya çıkıyor. Yine, bu gelişmenin kademeleri incelendiğinde,bir üst entegrasyon basamağını temsil eden parçaların, tamamen kendi seviyelerinehas ve bir alt seviyedeki parçaların özelliklerine hiç benzemeyen, onlarınözellikleriyle açıklanamayacak türde işleyiş ve davranış biçimleri gösterdiklerigörülüyor. Daha üst seviyedeki bu parçalar, ancak daha düşük seviyedekiparçaların birlikte kurdukları konfigürasyonun özelliğiyle açıklanabiliyor. Burayakadar anlatılanlardan çıkan sonuç, daha karmaşık oluşukların yapısal özellikleriniaydınlatabilmek için, sadece onları bütünleştiren parçaların yapısalözelliklerini bilmenin yeterli olmadığıdır. Elias’a göre, karmaşık oluşukları açıklayabilmekiçin, hem parçaların, hem de onların oluşturduğu birleşmiş bütününişleyiş (fonksiyon) biçimleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor. “Böylesinebir evrimsel merdiven vasıtasıyla, bir konu alanından diğerine doğru gittikçedaha yukarı seviyelere çıkıldığında, parçaların özelliklerini, parçaları izolasyonatâbi tutmak suretiyle gözlemlemeye göre, bu özellikleri, bütünleşik parça-7 İşte bunlar, fizik ve kimya bilimlerinin potansiyel objeleridir.