Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

116ERK YONTARElias, kendisiyle aynı kuşaktan olan filozof Popper (1902-94) ve öğrencileriyle,bu konuda oldukça sert bir fikir mücadelesine girer. 5 Aslında Elias’ın, bir bakımabilinçaltını yansıtacak bir şekilde yaptığı eleştiri, özellikle belli bazı sosyalbilimcilere yöneliktir. Elias’ın eleştirdiği nokta, sosyal bilimcilerin, doğa bilimlerininetkisi altında kalıp, onların daha fazla prestij vadeden yöntem ve teorilerinikullanmaları ve bunu yaparken insanları ilgilendiren karmaşık sorunların çözümüneyönelik yöntemler geliştirmek yerine, araştırmalarında insanî fenomenleribasitleştirip onları doğa bilimlerinin yöntemlerine uydurmalarıdır (Elias,1983c: 30).Elias tarafından Popper’a yöneltilen eleştirinin temelinde, her şeyden öncebilimsel-felsefî bir evrensel bilim fikrine karşı çıkış yatmaktadır. Elias’a göre,başlıca üç bilim alanı ortaya çıkmıştır: fizik, biyoloji ve insan bilimleri. 6 Bunlarınher birinin görevi, insanların bilgi hazinesini büyütmek ve insanların oryantasyonunukontrol edilebilir bilimsel buluşlarla güçlendirmektir. Bilimsel yöntemler,bu amaca yönelik araçlardır. Ancak bilimler, farklı konu alanlarına bağlıolarak farklı yöntemler kullanabilirler. Elias’ın Popper’ın görüşünde yanlış bulduğuhusus, Popper’ın aradığı ebedi, kesin ve mutlak bir bilim teorisiyle onunyöntemlerini, “matematik ve mantık gibi tek yönlü bilimlerin sunduğu ‘ebedigerçeklerde’” (Elias, 1985a: 107) bulması ve bundan dolayı bu disiplinlere uygunolan (mantıksal tutarlılık tetkiki gibi) yöntemleri, ampirik bilimlere aktarmasıdır.Elias açısından bu yaklaşım, teorik bir enstrüman olan “bilimsel yasanın”,insan toplumlarının dinamik karakterini görememesi gerçeğini gözardıeder. Bu yüzden Elias, bilimsel yasanın istisnasızlığı fikrini reddeder. Elias’ınPopper’ınkinden farklı olan yaklaşımı ise, birçok bilim alanında ve özellikle deiki yönlü insan bilimlerinde, yukarıda belirtilen türde teorik yasalar veya yöntemleryerine, daha ziyade süreç ve konfigürasyon modellerinin (yahut figürasyonmodellerinin) merkezî, hatta üst seviyede bir rol oynadığı görüşüne dayanır.Elias’ın bu yaklaşımı, onun aşağıdaki şu deyişiyle açıklık kazanır:5 1970’li yılların sonunda Almanya’da akademik söylem içerisinde yerini bulma süreci çerçevesindeElias, kendi pozisyonunu “Das Credo eines Metaphysikers” adlı yazısıyla belirler. Popper ekolündenkendisine gelen eleştirilere “Wissenschaft oder Wissenschaften”, yani “Bilim ya da Bilimleradlı bir makaleyle cevap verir. Burada Elias, Popper’ın “Logik der Forschung” adlı başyapıtınaeleştirel bakışını devam ettirip kesinleştirmekte ve bilimsel-teorik düşüncelerini kapsamlı bir biçimdedile getirmektedir.6 Elias’ın konuya bakış tarzında, Auguste Comte ile olan bağlantısı açık bir şekilde ortaya çıkıyor.Comte’un baş yapıtı olan “Pozitif Felsefe” adlı eserinde ortaya koyduğu ve bir nevi araştırmaprogramı olarak okunması gereken şu üç ana fikir, Elias’ın sosyolojisinde ve soru kurgusundaönemli bir rol oynamaktadır: 1. Bir sosyolojik düşünce ve bilim teorisinin geliştirilmesi; 2. Enönemli üç bilim grubunu teşkil eden fiziksel, biyolojik ve sosyolojik bilimlerin birbirleriyle ilişkilerininbelirlenmesi; 3. Bu bilimler sisteminin çerçevesinde sosyolojinin, fizik ve biyoloji ile olanilişkisindeki nisbî özerkliğinin, kendi konu alanlarının farklılığına bağlı olarak inşa edilmesi vekendisine has yöntemlerin geliştirilmesi.