Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

114ERK YONTAR...sub-atomik parçacıklardan (zerre) atomlara, atomlardan küçük ve büyük moleküllere,tek hücreli canlılara, nispeten düşük seviyede öğrenme kabiliyetine sahip olan vedevamlı değil, olsa olsa geçici toplumsallaşma özelliği gösteren çok hücreli canlılaradoğru gelişen; nihayet çok sayıda dolambaçlar yaparak çeşitli tesadüfî ve ara kademelerdengeçtikten sonra hayret verici bir şekilde benzersiz öğrenme kabiliyetine, aynızamanda devamlı toplumsallaşmaya sahip olan insanların gelişmesine kadar varanbir evrimdir (Elias, 1985b: 273).Elias’ın yukarıda belirtilen ve “konu alanlarının evrimsel modeli” çerçevesindeoluşturulan bu bilimler teorisi, farklı konu alanlarının araştırılmasının, bilimselyaklaşım yöntemleri bakımından farklılıkları da beraberinde getirdiğiniortaya çıkarmayı amaçlıyor. Elias’ın insan bilimleri kavramının yukarıda kısacadeğinilen teorik temeline daha ayrıntılı olarak girmeden önce, bu temeli anlamanınbir bakıma ön koşulu olarak, ileride ele alınacak içeriksel açıklamalarında özünde yatan insan resmine değinmek yararlı olacaktır.Elias’ın insan resmi (figürasyonu)Elias’a göre insanlar, temelde toplumsal şartlar tarafından şekillendirilmeyeaçık yaratıklardır. Ancak insanın antropolojik olarak sabit iki özelliği vardır. Birincisi,insanoğlunun toplumsallık özelliğidir. Bu özellik, insanların biyolojikyapılarından dolayı doğuştan itibaren çok az sayıdaki davranışlarıyla ilgili biriçtüzüğe sahip olmalarından; böylelikle baştan itibaren yardım, iletişim, öğrenmeve toplumsallaşma (sosyalizasyon) ihtiyacı içinde bulunmalarından kaynaklanmaktadır.Yani, kısaca, bu özellik, insanın başka insanlara tâbi olma özelliğidir.İnsanların ikinci özelliği de, onların değişkenliğidir (Elias, 1971: 116). İnsanlar,toplumca şekillendirilmiş çevreleriyle etkileştikleri için değişkendirler.Elias’ın deyişiyle, yeni doğan bebek bir insan maketi/örneğidir (Elias,1987: 106). İnsanların sözü edilen bu iki ortak özelliği de, onların bireysel vetoplumsal gelişmelerinin “karşılıklı bağımlı” (interdependent) karakterini ortayaçıkarmaktadır. Elias’ın Avrupa’daki medenileşme süreçlerini konu alan incelemesinde,toplumsal fonksiyonların farklılaşmasıyla, psişik fonksiyonların dafarklılaştığını görmek mümkündür. Buna göre insan ruhunun bilinç, dürtü yapısıve vicdan olarak fonksiyonel farklılığı, doğuştan ve doğal olmayıp, toplumsalbir sürecin sonucudur. Dolayısıyla, söz konusu bireysel farklılıklar, belirli birtoplumsal gelişmişlik aşamasına tekabül ederler. İnsan kişiliği, toplumsal süreçlerinürünüdür ve buna bağlı olarak, kişisel medenileşme sürecindeki gelişmeseviyesinin yüksekliği, toplumsal farklılaşmanın seviyesini de yükseltir. İnsanlarınne kadar rasyonel veya içgüdüsel dürtülere göre davranacakları, yahutonların ne derece bireyci (individualist) veya toplumsal davranışlar gösterecekleri,mevcut toplumsal medenileşme sürecinin seviyesine bağlı olmaktadır.Toplumsal “karşılıklı bağımlılık seviyesi” yükseldikçe, insanların iç dürtülerine