Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

106PETER IMBUSCHşen şey sadece biçimi, yeri, zamanı, teknik etkinliği, kurumsal çerçevesi ve meşruiyetaçısından anlamıdır. Ancak bu biçim değişikliği çizgisel, hedefli, bütüncül bir gelişmedeğildir. Daha çok, geliş gidişlere, sürekli iniş çıkışlara benzer. Barışçı dönemlerin arasındakalan dönemler, altın çağları sadece birkaç yıl ya da en çok birkaç on yıl geciktirendönemlerdir. Kültür ve tarih yıllıklarında bunlar boş sayfalardan başka bir şey değildirler(Sofsky, 1996: 224f.).Gerek Sofsky gerekse Duerr tarafından savunulan ‘kasuistik’ ya da ‘anlıkçı’yaklaşım, uygarlık ve şiddet arasındaki ilişkileri genelleştiren hipotezlerin zaaflarınıisabetli bir şekilde gösterir, ancak şiddetin gelişme yönü ve eğilimi üzerinegerekçeli bir şeyler söyleyebilme olanağını da elinden kaçırır.6. SonuçBen üçüncü tavrın modernite ile barbarlık ilişkisini anlamaya yarayan en iyiyaklaşım olduğunu düşünüyorum, çünkü bu tavır Aydınlanma, akıl ve moderniteniniçerdiği içsel çelişkileri dikkate almaktadır. Bu yaklaşım ile ‘şiddet içermeyenmodernite hayali’ (Joas, 1994) ebediyen rafa kaldırılabilir.Modernitenin egemen söylemi, şiddeti en azından bastırmaya çalışır ya da-bunun artık mümkün olmadığı durumlarda- onu normalde şiddet içermeyenya da en azından şiddeti indirgenmiş bir toplumsal realiteden ‘patolojik’ birsapma olarak görür. Modernite kendisini tanımlarken 20. yüzyılın ‘makro suçlarını’,‘barbarlığa dönüş’ ve ‘uygarlık kesintisi’ olarak yorumlar ve bunların modernitenin(Aydınlanma, akıl, rasyonalite) içerdiği ilkelerle hiç ilgisi olmadığınıya da çok az ilgisi olduğunu iddia eder. Uygarlaşmış ve dayanışmacı bir toplumaulaşma sorununu, özünde şiddetin ‘ötelenmesi’ ile çözmüştür. Bu durum,özellikle moderniteyi en çok sarsan ve onun sorgulanmasına neden olan, yüzyılımızın‘makro suçları’ (Dünya Savaşları, ‘Auschwitz’ ve ‘Gulag’ en önemli örneklerdendir)için geçerlidir.Zygmunt Bauman da “sosyolojinin toplumsal patolojileri ele alışındaki normalyolun, bunları modernitenin amaçlarına ulaşmada geç kalışının bir sonucuolarak görmek” olduğunu söyler.Tamamlanmamış modernite düşüncesinin, bütün irrasyonalite, bütün batıl inançlaragöre sadece modernite öncesi dönemlerden kalma bir artık olduğu inancı, moderniteninhâlâ ortadan kaldırması gereken bir inançtır. Ve bu sosyolojiye karşı çoğunluk tarafındankabul edilen ilaç ise, modernitenin dozunu artırmaktır. Horkheimer ve Adorno’danöğrendiğim şey, içinde yaşadığımız toplumda yolunda gitmeyen şeylerin, moderniteninAydınlanma projesinde varolan içsel çelişkilerin meşru bir sonucundanbaşka bir şey olmadığıdır (Bauman, 1999: 3).Eğer barbarlık, uygarlık kazanımlarının göbeğine yerleşmişse ve orada mümkünolabiliyorsa, bu kazanımların tarafsızlığından şüphelenmek gerekir. Bu ‘dönüşler’artık ilerleme karşısında tesadüfi kazalar olarak değerlendirilemez, çün-