Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

UYGARLIK KURAMLARI VE ŞİDDET SORUNU 99ortaya çıkmasından korktukları için bu şiddete isteyerek boyun eğerler. Egemenliğinrasyonelleşmesi de, şiddetin bir egemenlik aracı olarak mümkün olduğuncasınırlandırılmasına ve yerine bürokratik yöntemler kullanılmasına yol açar.Weber’in modern devlete bu olumlu yaklaşımı, onun devletin şiddet tekelindekiolası sarsıntıları, hatta sapmaları ciddi bir şekilde gözönüne almasını engellemiştir.Meşru şiddetin devlette tekelleşmesinin şiddet sorununu çözmeyeceğinigörmüş olmalıdır, çünkü denetlenemeyen gayrımeşru şiddeti etkin birşekilde sınırlayabilmesi için devletin kendisinin potansiyel olarak şiddet içermesigerekir.Birinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında, devlet, savaş ve şiddet bağlantısıylailgilendiği ve devletiçi şiddet ile devletlerarası şiddet arasındaki bağlantıyıgördüğü sırada, şiddet sorunu Weber için önem kazanır. Weber şiddettenarınmışlığa inanmaz, içe ve dışa yönelik şiddeti kabul eder (Mommsen, 1974).Şiddet, devlet elinde tekelleşmeyle, hesaplanabilir bir özellik kazanır ve tarihselolarak zorunlu olan amaçlara ulaşmak için bir araç olarak görülür.Peki, bu görüşlerle Weber’in kendisinin yaşamadığı, 20. yüzyıla ait şiddet rejimlerive ‘makro suçlar’ arasında nasıl bir bağlantı kurulabilir? Weber’in kuramı,Zygmunt Bauman’ın gerekçelerine dayanılarak, kolektif şiddet biçimlerine vedeneyimlerine uygulandığında, onun gerek bürokrasi modelinden (soykırım uygulamalarıve maktul ile fail arasındaki mesafe açısından) gerekse rasyonel davranışanlayışı (amaçlı bir kolektif imha aracı olarak) ve rasyonalite tiplerinden(amaç rasyonellik ile amaç ve ahlâkın birbirlerinden ayrılması) yola çıkılmak suretiyle‘makro şiddet’i açıklama ölçütlerine ulaşılabilir. Ayrıca, Weber’in egemenliksosyolojisinde (Hitler ve Stalin gibi) karizmatik liderlerin açıklanmasına yarayannoktalar da bulunabilir. Bauman, Weber’in kavrayış biçiminin Nazi vahşetininortaya çıkabilme olasılığına uygun olduğunu ve bunun, Weber’in moderniteninyapısal bir özelliği olarak değerlendirdiği rasyonalitenin ‘öngörülemeyensonuçları’ndan birisi olabileceğini söyleyen tek araştırmacı değildir. Ancak, sosyolojininbu klasik kuramının ürpertici diğer yüzünü bir yana bıraksak bile, nasyonalsosyalizm gibi bir fenomen onun kuramsal çatısı altında yine de belirli biryere sahip olmalıdır. Ancak bu yapılırsa, formel ve materyal rasyonalitenin birbirlerindenayrılması, inanç ve sorumluluk ahlâkı arasındaki çatışma ve karizmatikgirişimlerin mümkün olabilirliği, ki bunlar ayrıca Batılı rasyonelleşme sürecindekiçokanlamlı eğilimlere de işaret eder, şiddet rejimlerinin açıklanmasındapayına düşen katkıyı yapabilir. Ama bu durumda, devletten kaynaklanan şiddetinmeşru olduğu düşüncesinin kutsanmasından vazgeçmek gerekir.4.4. Alfred Weber: Uygarlığın yıkıcılığı ve kültürün kriziAlfred Weber’in kültür sosyolojisi, sosyolojinin uzunca bir süre ihmal edilmişve bilinçli olarak rafa kaldırılmış disiplinlerinden birisidir. İnsanlığın kültürel