Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

94PETER IMBUSCHki kitle katliamları, milyonlarca insanın hayatına malolmuştur (Ternon, 1996).Bu nedenle 20. yüzyıl, insanlığın yaşadığı olumsuz olaylar nedeniyle, uzunsüreli tarihsel gelişim içinde -aynen 14. yüzyıl gibi- ayrı bir yere sahiptir. Her ikiyüzyılda da imha olgusu afet düzeyine ulaşır; yaşanan olağandışı örnekler, yoketmeteknikleri konusundaki yaratıcılığın ne kadar geliştiğini göstermektedir.Önceki olgular “karanlık Ortaçağ” yorumuyla yaygın önyargı şablonuna yerleştirilsebile, Aydınlanmış olma iddiasını taşıyan ve akla dayanma çağrıları içerenbir modern uygarlık sürecini kapsayan tarihsel bir dönemde, insanlıkdışı olaylarınve imha girişimlerinin olağanüstü artması ve modernitenin en olgun dönemindehad safhaya ulaşması, altı çizilmesi gereken bir çelişkidir. Ek olarak,bir de mikro düzeydeki şiddetin sürekliliği gözönüne alındığında, Aydınlanmanınbütün umutlarına ve ilerleme beklentilerine rağmen modernitenin şiddetiçermediğini söylemek oldukça zordur.3. 20. yüzyıl - şiddet yüzyılıŞu günlerde birbiri ardına yayınlanan ‘yüzyıl’ değerlendirmelerine, yani çağımızdakiegemen eğilimleri ve olayları yakalamaya çalışan sosyal bilimsel çözümlemelerebakılırsa, yaşadığımız yüzyıl bir ‘aşırılıklar çağı’ (Hobsbawm,1995), bir ‘uygarlık ve barbarlıklar’ (Jackson, 1999), bir ‘Alman çağı’ (Jäckel,1996), ‘savaşlar yüzyılı’ (Kolko, 1999) ya da bir ‘afetler çağı’ olarak değerlendirilmektedirki, uç boyutlarda şiddet içeren ve ‘insancıllığın azalması’ndan (Finkielkraut,1998) şikayet edilen bir çağ olarak ‘kısa 20. yüzyıl’ın ‘(önce) daha iyi anlaşılması’(Diner, 1999) zorunlu olmaktadır. ‘Yüzyıl yazarları’ arasında yüzyılınçokyönlülüğünü vurgulayan yazarlar bile 20. yüzyılın genel olarak olağanüstüşiddet içerdiğini söylemektedirler.Ayrıntılı özellikleriyle algılanışı ne kadar farklı olursa olsun, 20. yüzyılın fizyonomisibarbarlıklar ve ‘makro suçlar’ tarafından belirlenmektedir ki, böylecebütün bakışlar, gaz odasını, topyekün savaşı, devlet tarafından uygulanan soykırımı veimha kamplarını, beyin yıkamayı, devlet güvenlik sistemini ve bütün halkı gözetlemeanlayışını ‘bulan’ bir dönemin vahşet uygulamaları üzerinde yoğunlaşır. Bu yüzyıl insanıno ana dek hayal edebileceğinden çok daha fazla kurban, şehit, öldürülmüş vatandaş,katledilmiş sivil ve sürülmüş azınlık, işkence edilen, sakatlanan, açlığa ve soğuğamahkum edilen insanlar, siyasi tutuklular ve ülkelerinden kaçan sığınmacılar ‘üretmiştir’.Şiddet ve barbarlık bu yüzyıla damgasını vurmuştur (Habermas, 1998: 73f.).Ve Jan Philipp Reemtsma, kısa bir süre önce bu yüzyılın, şiddet tarihinin birsonucu ve yıkıcılığın ve vahşetin sınırlarını aşmasının bir neticesi olan özel birtür huzursuzluğu geride bıraktığını yazar. Bu huzursuzluk şu sorularda kristalleşir:Bütün bunlar neden ve nasıl mümkün olabildi? (Reemtsma, 1999).Bu soru öncelikle, bilim ve sanat alanında büyük gelişmelerin yaşandığı bir