Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

UYGARLIK KURAMLARI VE ŞİDDET SORUNU 93Avrupa uygarlığının yeryüzündeki bugünkü egemen konumunu büyük endüstri devrimiile gerçekleşen teknik ve ekonomik ilerlemeye bağlayan ve bunu Hıristiyan kültürününbir nevi ‘tarihsel başarısı’ olarak değerlendiren birçok Avrupalının bu düşüncelerinidoğal bir şey olarak kabul etmesi, Avrupa’nın egemenlik başarısının ‘Batıdaki’ teknikilerlemenin barışçı yanından ziyade, Avrupa’da geliştirilen ve ideolojik olarak da yüceltilenyıkıcı ve öldürücü potansiyeline -ki bu potansiyel emperyalizmin yükseliş dönemininyaşandığı 19. yüzyılın sonunda değil, bundan yarım yüzyıl önce gelişmiştir- bağlıolabileceği gibi bir tespitin yapılmasının önünde yer alan bir engeldir (Zinn, 1989: 113).Öte yandan, bu ‘şiddet içermeyen modernite’ (Joas, 1994) tezi karşısında erkenYeni Çağ ve modernite tarihindeki şiddetin karakteri ve yıkım potansiyelivurgulanır, böylece bu tarihin engellenemeyen afetler tarihi olarak görülmesisağlanır. Jean Delumeau (1985), Avrupa’daki erken Yeni Çağ döneminin ve bunuizleyen modernitenin, insanların çoğu için, saldırı, şiddet ve diğer vahşet biçimlerindenkaynaklanan bir korku dönemi olduğunu ve anılan dönemlerin bu açıdansözde “karanlık” Ortaçağ’dan çok daha farklı olduğunu belirtir. 14. yüzyılınortalarında Avrupa’da veba salgınlarının başlamasıyla birlikte, 17. yüzyılın ortalarınadek süren saldırganlık ve şiddet olayları yoğunlaşır. Zaman zaman görülenveba salgınları, insanları sadece zihinsel olarak derinden etkilemekle kalmamış,vahşetin dışavurumuna ve insanın değersizleşmesine de yol açmıştır(örneğin, 20. yüzyıldan önce görülen Yahudi katliamları, cadılar ve günahkârlarüzerindeki baskılar). Ayrıca, Avrupa’da yaşanan savaşlar, ateşli silahların bulunmasıylabirlikte yeni bir boyut kazanmıştır. Portekizlilerin ve İspanyolların yeryüzünüfethe çıkmalarını sağlayan önkoşullardan birisi de ateşli silahlardır. 16.ve 17. yüzyıllar, din savaşlarının, halk ayaklanmalarının yoğunlaştığı ve oldukçaetkili sonuçları bulunan Otuz Yıl Savaşlarının yaşandığı yüzyıllardır. Şiddet kısabir süre yatışır, sonra yeniden yoğunlaştığı aşamalara geçilir: Vendée ayaklanması,Napolyon savaşları, Amerikan iç savaşı (ki bu savaş, tekniğe dayalı şiddetuygulamaları nedeniyle tarihteki ilk modern savaştır) ve daha sonra da 20. yüzyıldayaşanan Birinci Dünya Savaşı ve o güne dek görülmemiş ölçüde yıkıcı biretkiye sahip olan İkinci Dünya Savaşı (Reemtsma, 1995).20. yüzyılın barbarlıklar yüzyılı olarak tarihe geçecek olmasının nedenleriarasında, yukarıda anılan olaylardan başka, Hiroşima ve Nagazaki (Alperovitz,1995), Ermeni katliamı (Dabag/Platt, 1998), Yahudilerin bürokratik ve endüstriyelyöntemlerle kitlesel imhası (Hilberg, 1990) ve terör, temizlik hareketleri, çalışmakampları ve ürettiği açlık felaketleri nedeniyle, faşizm döneminde Almanimha politikasından çok daha fazla ve farklı ölüme (Courtois vd., 1997) yol açanStalinizm de sayılabilir. İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen elli yıl boyunca Avrupa’dasavaşların görülmemesi yapıcı olarak değerlendirilse bile, 20. yüzyılın yıkıcılığısadece bunlarla sınırlı değildir. Afrika ve Asya’nın sömürgecilikten kurtuluş vebağımsızlık mücadelesi verilen Üçüncü Dünya ülkelerinde ise durum biraz dahadeğişiktir, örneğin Kamboçya’da Kızıl Kmerler’in vahşeti, Ruanda/Brundi’de-