Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN İLK YILLARINDA EVİŞİNİN RASYONELLEŞMESİ 65lirlenebilirdi. Christine Frederick şöyle diyor: “Evdeki tüm çalışma yüzeylerindekollardaki zorlanmayı en aza indirecek en iyi tek bir yükseklik vardır” (Frederick,1913: 26). Başka bir deyişle, her kadının kendi boyuna uygun olan “münasip”bir yükseklik belirlenebilirdi. 20Bu “hareket çalışması” tekniğinin en iyi uygulanabileceği yerlerden birisimutfak lavabosu idi. Cumhuriyetin ilk yıllarında çıkan popüler dergi, Muhit1.57 cm boyundaki kadınlar için “münasip” lavabo yüksekliğini yerden 88 cmolarak belirlemişti. 21 Bu aile dergisinde yayınlanmış “Bulaşıkların Yıkanması”ile ilgili makale, çalışma yüzeylerinin “münasip” şekilde ayarlanmasıyla ev işlerinin“angaryalığının” epeyce azaltılabileceğini söylüyordu.Muhit dergisi Ladies Home Journal, Good Housekeeping, Child Life ve Woman’sHome Companion gibi Amerikan dergilerinden çeviriler yapıyor, ya dabazı makaleleri Türkiye’ye uyarlıyordu. 22 Muhit’in alıntı yaptığı bu dergilerChristine Frederick ve diğer Amerikalı ev ekonomistlerinin makalelerinin yayınlandığıdergilerdi. 23 Aslında, Frederick The New Housekeeping: EfficiencyStudies in Home Managemet başlıklı çalışmasını ilk kez 1912 güzünde LadiesHome Journal’de dizi halinde yayınladı (Giedion: 520-21).Kız Enstitülerinin ders kitapları bulaşık yıkama meselesine epey yer ayırıyorlardı.“Bulaşıkları nasıl yıkamalıyız?” başlıklı bir bölümde Süheyla Altunç geleceğinev kadınlarına yıkamaya başlamadan önce bulaşıklarını iki ana kategoriyeayırmalarını tavsiye ediyordu: “ağza götürülen kaplar (örneğin, fincanlar,bardaklar, çatallar ve kaşıklar gibi) ve “diğer kaplar” (bıçaklar, çorba ve tatlı kaseleri,büyük tabaklar, tavalar, kaplar vb). Altunç bu sınıflamanın bulaşık yıkamayıkolaylaştıracağını belirtiyordu (Altunç, 1936: 61). Bulaşıkları sınıflara ayırdıktansonra Altunç gümüşlerin yıkanmasına dair genel bilgiler vermeye başlar:Cinsi ne olursa olsun evvela kabın dış ve içindeki büyük kirler, bir gazete kâğıdı veyabir kaba kâğıtla alınır. Sonra, karbonatlı sıcak sabunlu su ile yıkanır ve çalkalandıktansonra iyice kurulanarak kendilerine mahsus hususi toz veya mayilerle parlatılır (age.).Bu genel bilgiler Frederick’in “standart bulaşık yıkama tatbikatına” çok benzemektedir.Frederick bulaşık yıkamayı adım adım anlatıyordu:Tüm süreci dikkatlice üç işleme ayırdım: kazıma ve yığma, yıkama, kurulama ve serme...(Frederick, 1913: 28-29).20 Bkz. Frederick (1913), 26-7 içerisinde farklı boylardaki kadınlara uygun lavabo yüksekliğini belirtençizelge.21 Bkz. 1929 “Bulaşık Yıkamak”, Muhit, 14, Kanunuevvel, s. 1114.22 Editörlerin, bu Amerikan kadın dergilerine teşekkürlerinin yer aldığı Muhit’in (1929-1930) arkasayfalarına bakınız.23 Bkz. Giedion, Mechanization, 520-1’deki alıntılar.