Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

56YAEL NAVARO-YAŞIN1910’da Frank ve Lillian Gilbreth “mikrohareket çalışması” olarak adlandırdıklarıdaha gelişmiş bir teknoloji üzerinde çalışarak Taylor’un verimlilik tekniklerinekatkıda bulundular. Bu yeni çalışmada işler daha da küçük parçalaraayrılıyordu (Gilbreth ve Gilbreth, 1916: 119-120). Daha sonra yine Gilbrethlertarafından “yorgunluk çalışması” ile de dinlenmeye ayrılan zamandan tasarrufedilmesi planlanıyordu.Bilimsel yönetimin prensipleri ve metodlarının “her türlü insan aktivitesinde”,sanayi örgütlenmelerinden “evlerimizin yönetimine” kadar her alanda uygulanabileceğisöyleniyordu (age.: 7-8). Gilbrethlerin çocuklarının yazdığı otobiyografikroman olan Cheaper by the Dozen’da, aslında Frank ve Lillian Gilbreth’inzaman ve hareket çalışmalarını evlerinde de uygulamaya çalıştıkları gösteriliyor.Evde işe yarayan yöntemin fabrikada da işe yarayacağına ve fabrikada işe yarayanınevde de yarayacağına inanıyorlardı (Gilbreth ve Carey, 1948: 37).Fabrika ile ev arasında denklik olduğunu öne süren tartışmalar sürerkenAmerikalı kadınlar “ev ekonomisi” bilimini geliştirmeye başladılar. “Gelenekselev işi metodları onlara giderek rahatsız edici bir biçimde gelişigüzel gözükmeyebaşladı” (Shapiro, 1986:4). Taylor ve Gilbreth’in işaret ettiği gibi eğer endüstriyelişleri yapmak için “en iyi tek bir yol” varsa, ev işlerini yapmanın da rasyonel biryolu olmalıydı.Profesyonel bir psikoloji eğitimi almış olan Lillian Gilbreth, ailesinin sahip olduğufabrikada uygulanan “zaman ve hareket” tekniklerini eve uyarladı. Eveuyarlanan bilimsel yönetim önce “ev kurucusunun şu anki işlerini dikkatlicegözden geçirerek, işin her bölümünü inceleyecek ve böylece hangi aşamalarınelenebileceğine karar verecek ve zamandan kazanacaktı”. 10 Ev işlerinde verimlilikçalışmalarının önde gelen isimlerinden biri de Christine Frederick idi. Onagöre, bilimin eve sokulmasıyla kadınlar daha önce sahip olmadıkları bir “özgürlük”kazanmışlardı. Frederick şöyle bir sonuç çıkarıyordu: “Eğer kadınlar verimlilikçalışmalarını evlerine uygularlarsa ev işi kadınların sahip olabileceği enparlak kariyere dönüşecektir” (Frederick, 1913: 100-101). Böylece, “özel” alan,Taylorizmin daha geniş kapsamlı politik söyleminden tecrit edilmemiş oluyordu.Tam aksine, yeni verimlilik söylemi “ev” ve unsurlarını yeniden yapılandırmak,yeniden anlamlandırmak anlamına geliyordu.1927 Mart-Nisan’ında Lillian Gilbreth, Columbia Universitesi Teachers’ College’deev yapımı üzerine bu gibi konuların tartışıldığı bir konferans yönetti.Konferans hakkındaki bir raporda şöyle deniyordu:10 Bkz. Bureau of Publications of the Teacher’s College at Columbia University, Homemaking as aCenter for Research. Report of the Teachers’ College Conferences on Homemaking, 1927: 11.