Türk ve Japon Modernleşmesi: 'Uygarlık Süreci' - Birikim

kuruluş evresinde canla başla yürütülen teşebbüsler, Türk modernleşmesininve “uygarlaşmasının” pek dikkat çekmemiş ama gayet kapsamlı ve tipik bir veçhesinioluşturuyor. Bunu Yael Navaro-Yaşın’ın ilginç makalesi layıkıyla gösteriyor.Makale, Kız Enstitülerinin kurumsal bayraktarı olduğu bu projenin, doğrudandoğruya Taylorizme atıflarla yürütülen, bir emek sürecini rasyonelleştirmeharekâtı olduğunu anlatıyor.Ermeni Kırımı ile ilgili kapsamlı araştırması bilinen Taner Akçam, bu araştırmasınınilhamıyla Elias’ın düşüncesiyle nasıl tanıştığını aktarıyor - salt bu tanıklıkbile, sosyal teorinin alımlanması ve anlamlandırılması bakımından ilgiyedeğerdir. Akçam, Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş sürecindeki travmatikyaşantıları, Elias’ın Uygarlık Süreci’nden sonraki -bazı yönleriyle onu revizeettiği tartışılan- Almanlar Üzerine İncelemeler’inin kavramsal avadanlığınael atarak çözümlemenin açabileceği ufka işaret ediyor.Türkiye’de laikliğin “normatif (içeriden) bir sekülarizasyona” dayanmayışı,uygarlaşma sürecinde yapısal bir ‘arıza’ teşkil etmiyor mu? Sayı konumuz açısındanilginç olan bu soruyu ima etmekle yetinen Bedri Gencer’in yazısı münhasıran“Türkiye’de laikliğin tarihî dinamikleri”ne eğiliyor. Yapılan yayının, dolaşımasokulan sözün miktarına bakıldığında çoktan tüketilmiş olması gerekenbir konu bu aslında - ama öyle değil. Bedri Gencer, Türkiye’de sosyal teorininher zaman politik –ve aktüel- bir telaşeyle yüklü olan bu ‘ezeli’ konusunu, asabiyyetbağlarının değişimi ve bunun ulus ve devlet kavrayışındaki yansımalarıüzerinden tartışıyor.Ayşe Çağlar’ın makalesi, kimlik kavramını “fundamentalist” ya da etnisistvurgulardan arındırmayı denerken başka türden özcü kalıplar üreten çokkimliklilik-çokkültürlülüktartışmalarının bir eleştirel tahlilini yapıyor. “Kültürcülük”çığrında ihmal edilen ‘maddi kültür’ araştırmalarının, bilhassa tüketim üstünearaştırmaların bu bağlamda sağlayabileceği katkılara dikkat çeken yazı, buyanıyla, “uygarlık süreci” bakış açısından bir okumaya da elverişli olabilir.Lale Yalçın-Heckmann’ın “Kürt aşiretleri, aşiret liderleri ve global süreçler:Hakkari’de Oramarî örneği” başlıklı makalesini önemli bir katkı sayıyoruz. İçinde“Kürt” kelimesi geçen araştırmaların, devlet politikalarına girdi sağlamayadönük jeostratejik etüdler dışında, YÖK’ün ve üniversitelerdeki akademik heyetlerinsıkı gözetimi altında tutulduğunu bildiğimiz için önemsiyoruz. Yanlışanlaşılmasın; Yalçın-Heckmann’ın çalışmasının değeri, “aykırı” ya da yasaklanmışbir konunun üstüne gitmesinde değil, yerel-global ikiliği (ya da ikilemi) vetarihsel gelişmenin eşzamansızlığı gibi revaçtaki kuramsal sorunları antropolojininimkanlarıyla ve ‘vaka incelemesi’ zahmetiyle içselleştirerek telif edebilmesindeyatıyor.“2000’lere girerken”, Toplum ve Bilim’de “zaman” kavramı etrafında bir sayıhazırlamayı tasarlamıştık, beceremedik. Çiler Dursun’un modern ve postmodernzaman kavrayışları arasındaki süreklilikleri ve kırılmaları ele alan makale-5