Genel Bilgiler - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

hektar olmak üzere toplam 5.250.000 hektar alan ekolojik, teknik ve sosyal olarak ağaçlandırma,erozyon Kontrolu, rehabilitasyon ve mera ıslahı çalışması yapılabilecek potansiyel alandır. (Çevreve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Eylem Planı 2008-2012)Ağaçlandırma çalışmaları ile, hem ülkemizin odun hammaddesi açığını kapatmak, hem debozulan ekosistemi yeniden kurarak sel, taşkın, heyelan vb tehlikelere karşı önlem almak, bunlarıyapar iken istihdam açığını kapatmaya yönelik fonksiyon üstlenerek toplumumuzun refahınıyükseltmek olanaklı olacaktır.2009 yılı sonuna kadar 1 milyon 989 bin 775 hektar ağaçlandırma yapılmıştır.C. AĞAÇLANDIRMANIN TANIMIAğaçlandırmanın çok çeşitli tanımları vardır. En kısa ve basit tanımı; insanın ekim veyadikim yolu ile orman oluşturmasıdır.Bir başka tanımı ise; insan, hayvan veya makine gücü ve bunlara monte edilmiş ekipmanlar(pulluk, riper, tarak) ile toprağın işlenerek kırıntılı bir yapıya kavuşturulması ve bu özelliklerekavuşturulan yerlere fidanlıklarda yetiştirilen fidanların dikim mevsiminde (sonbahar, kış, ilkbahar)dikilmesi işlemine denir. Dikim işlerini takiben 5-7 yıl süre ile yapılacak bakım ve koruma işlemleriağaçlandırma işlemlerinin devamı olarak kabul edilmektedir.Ağaçlandırmanın tanımı yapılırken kimi zaman çalışma metotları, işin yapım tekniği,zamanı, mekanı, varılmak istenen sonuç, sağlanacak fayda ve amaç unsurları öne çıkarılırken,zaman içerisinde doğa korumacı yeni yaklaşımların etkisi ile de daha geniş çevreci tanımlardayapılmaktadır.Esasen ağaçlandırma sözcüğü; daha geniş bir zamanı ve bu zaman boyutunda çoğulaktiviteleri içerisinde bulunduran içeriktedir.Bu bağlamda yapılacak tanım ise;orman yetiĢtirmeye uygun her türlü arazi üzerinde,uzun dönemde mevcut genetik çeĢitlilik bozulmadan ya da bozulmuĢ genetik çeĢitliliğiyeniden oluĢturacak Ģekilde ekim veya dikim yoluyla bir yerin asli orman ağacı türleri ilebitkilendirilmesi ve bitkiler biyolojik bağımsızlığa kavuĢuncaya kadar bu yeri dıĢ etkilerekarĢı koruma ile bakım çalıĢmalarının bütünüdür.D.AĞAÇLANDIRMA TEKNĠKLERĠ:Ağaçlandırma teknikleri dediğimizde öncelikle işin yapımındaki esas unsur olan işçi vemakineye göre ikili bir ayrım yapılmaktadır. Endüstriyel ağaçlandırmalarda yaygın olarak makineliçalışma teknikleri uygulanmaktadır. Bu nedenle öncelikle makineli çalışmalar üzerinde durulacakve sonra işçi ile ağaçlandırma tekniklerine yer verilecektir.Makineler, günlük yaşamımıza öylesine yaygın bir şekilde girmiş bulunmaktadır ki,evimizden iş yerine, kullandığımız otodan, sakal tıraşımıza kadar onunla birlikte yaşarız.Neredeyse o bizim kopmaz bir parçamız olmuştur.Ġnsan, sosyo-ekonomik evriminde kas gücünün verimliliğini alet kullanarak artırırken,alet modellerini de geliĢtirerek, aletin ve emeğin verimliliğini arttırmıĢtır. Bununyetmediğini gördüğünde kas gücüne hayvansal güç kaynaklarını da ilave ederek, doğa ilemücadelesinde önemli bir aĢama kaydetmiĢtir. Bunun da yetmediği noktada potansiyelenerji kaynaklarını kinetik enerjiye çeviren motoru geliĢtirerek, motorla çalıĢan ve belliiĢleri yapabilen makineler ile ekipmanları geliĢtirmiĢtir.Ülkemiz, sanayileşme ile birlikte en basitinden en mükemmeline kadar gerek dış alımlarla,gerek iç üretimle makinelerle tanışmış ve insan gücü ile gerçekleştirilmesi hem fiziki olarak, hemde zaman ve mekan olarak olanaksız işleri ekonomik ve sosyal yaşamın her alanındagerçekleştirebilmiştir.Bu bağlamda ağaçlandırma işleri 1960‟lı yıllardan itibaren makineli olarak da yapılmayabaşlanmış ve bu şekilde bugüne kadar yaklaşık 800 000 Ha. ağaçlandırma arazi hazırlığıgerçekleştirilebilmiştir.Bu şekilde ağaçlandırma yatırımlarının;*Maliyeti azaltılmıĢtır.

*Etkinliği arttırılmıĢtır. İşçi temininde güçlük çekilen yerlerde çalışmalar aksamıştır. Busorun arazi şartlarının olanak verdiği yerlerde makine ile rahatlıkla aşılmıştır.*Verimliliği arttırılmıĢtır. Makineli arazi hazırlığı yapılan yerlerde, işçi ile yapılan yerleregöre önemli oranda çap ve boy büyümesi farkı oluşmuştur.(Balıkesir Domuzharmanı araştırmaormanında yapılan araştırmanın sonuçlarına göre işçi ile yapılan arazi hazırlığı sahaları ilemakineli arazi hazırlığı yapılan sahalarda çap ve boy ölçümlerinde makineli çalışma yapılansahaların lehine % 99 fark olduğu tespit edilmiştir.)Bu girişten sonra ağaçlandırma arazi hazırlığı ve bakımlarda makine ve ekipman kullanımıile çalışma teknik ve yöntemlerinden söz edeceğiz.I. MAKĠNELĠ AĞAÇLANDIRMA ARAZĠ HAZIRLIĞI VE BAKIMLARDA KULLANILANMAKĠNE VE EKĠPMANLARI DĠKTE EDEN FAKTÖRLER:Hemen hemen her türlü işi yapmak için işi yapacak güç kaynağının etkisine direnç gösterenfaktörlerin etkisini aşan makineler kullanılmaktadır. Dolayısı ile hangi işte hangi teknik özelliklerdemakinelerin kullanılacağını bizzat işin kendisi tespit eder. O yüzden Ağaçlandırma Arazi Hazırlığıve Bakım işlerinin karşı direnç faktörlerini tanımak zorundayız. Bu faktörler ;* Bitki örtüsünün yapısı (Bitki türü, kapalılığı, çap ve boyu ile yaĢı),* Ġklim,* Arazi meyli,* Toprak yapısı ( Kil oranı, taĢlılık durumu, mutlak ve fizyolojik derinliği),* Ekonomik koĢullar,*Arazinin mikro ve makro topografyası,*Sosyal koĢullar,*Kullanıcı (Operatör) durumu,*Ekipman durumu,*Ġç direnci (Makinenin hareket merkezlerindeki sürtünme ve bakımsızlık vs.),a-ÖRTÜ TĠPLERĠArazi hazırlığı yani Diri Örtü Temizliğinin makineli olarak yapıldığı örtü tiplerinin tanımı vesınıflandırılması zaman içerisinde farklılık göstermekle birlikte, günümüzde genel hatlarıile örtü tipleri üç sınıf altında toplanmıĢtır. Bunlar;1- Bozuk Koru, Bozuk Baltalıklar* Örtü Tiplerinin tanımı: Çoğunluğu Meşe, Kayın, Gürgen, Kestane gibi türler veya bunlarınkarışımı ile örtülü, toprak yüzeyindeki çapları 2 cm. den, boyları 40 cm. den fazla olan diri örtü vebunlarla karışım halinde bulunan ibreli türlerle kaplı alanlardır. Örtü kapalılığına göre alt sınıflaroluşur. Bunlar örtü kapalılığının % 60‟dan az ve % 60‟ dan fazla olduğu sahalardır.* Kullanılan Makineler ve Ekipmanlar:160-230 HP gücünde paletli traktör ve önden bağlı AğırHizmet Örtü Temizliği Tarağıdır.

2- Makilikler* Örtü Tiplerinin Tanımı:Meşe türleri ile Akcakesme, Sandal, Cistus gibi maki türlerininbulunduğu ve toprak yüzeyindeki çapı 3 cm. den fazla, boyları ortalama 40 cm. den fazla olan diriörtü ile kaplı sahalardır. Kapalılık % 60‟ dan az ve fazla olarak alt sınıflara ayrılmıştır.* Kullanılan Makineler ve Ekipmanlar: 160-230 HP gücünde paletli traktör ve Ağır Hizmet ÖrtüTemizleme Tarağıdır.3- Çalılıklar* Örtü Tiplerinin Tanımı:Karaçalı, Abdestbozan vb. türlerin oluşturduğu, toprak yüzeyini saf veyakarışık olarak örten, çapları 0.5-3 cm, boyları 50 cm. den az olan sahalardır. Kapalılık alt sınıflarıdiğer örtü tiplerinde olduğu gibidir.* Kullanılan Makineler ve Ekipmanlar:160-220 HP gücünde paletli traktör ve ağır hizmet örtütemizleme tarağı ile 2x4 ve 4x4 lastik tekerlekli 60-110 HP gücünde traktörlerle çekilen Çekiçli,Bıçaklı ve Zincirli çalı doğrayıcılar.

- ĠKLĠMHavanın çok yağışlı, aşırı sıcak ve donlu olması makinenin arazide çalışmasını olumsuz etkiler.Toprağın çok ıslak veya aşırı kuru veya donlu olması halinde makineli çalışma yapılamaz.c- TOPOGRAFYAArazinin makro topografyası meyil ile ilişkilidir. Meyil makinelerin arazi üzerinde dengededuruşunu olumsuz etkiler, çalışma anında kayma, patinaj yapma gibi zaman öldürücü iş kayıplarıile makinenin kendi ağırlığını taşıması için daha fazla enerji kullanımı sonucunda maliyet artar.Makinenin amortisman süresi azalır. Etki limitlerine göre meyil grupları şöyledir.1- Düz meyil :% 0-22-Hafif Meyilli :% 3-203-Orta meyilli :% 21-404-Meyilli :% 41-605-Sarp veya Dağlık :% 60’dan büyükd-MĠKROTOPOGRAFYAMikro topografik özellikler makineli çalışmaları teorik olarak sınırlamaz, ancak olumsuzetkileyerek verimi azaltır, maliyeti yükseltir. Önceki yıllarda birim fiyatlar hesaplanır iken arazikırıklığı, oyuntu durumu ve engebelilik durumları da gözetilerek fiyatlar oluşturulmakta idi. Sonyıllarda bu etkenler birim fiyatlar içerisinde maliyeti artırıcı olarak değerlendirilmediğinden birimfiyatlar içerisinde yer almamaktadır.Mikro topografya genellikle şu şekilde sınıflandırılmaktadır.1- Genellikle düz, oyuntusuz veya az oyuntulu,2- Orta derecede engebeli veya oyuntulu,3- Çok kırık veya çok oyuntulu.e- TOPRAK ÖZELLĠKLERĠAlt toprak işleme işinin makineli yapıldığı alanlarda toprak yapısı iki ana kategoriye ayrılmıştır. Busınıflandırmaya neden olan faktörlerin dışsal etkisi iklim koşullarına göre değişmekle birlikte,toprağın tavında olduğu her türlü toprak için iki sınıf esas alınmaktadır. Bunlar;1- Ağır bünyeli ve/ veya işlem derinliğinde yarı ayrışmış veya yumuşamış ana kayanın toprakderinliğini kısıtlayan sert ve yatay bir tabakanın bulunduğu topraklar.Bu topraklarda alt toprakişleme ana güç kaynağı 160-230 HP gücünde paletli traktörler ve buna arkadan bağlı ikili riperekipmanıdır.2- Orta ve hafif bünyeli ve/veya ana kayanın toprak derinliğini kısıtlamadığı sert ve yataytabakaların bulunmadığı topraklar. Bu topraklarda alt toprak işleme ana güç kaynağı 160-230 HPgücünde paletli traktör ve buna arkadan bağlı üçlü riper ekipmanıdır.Her iki sınıf için çapı 2 mm.den büyük taşların toprak profil yüzeyindeki oranının %25‟den fazlayada az olması hallerine göre ayrıca alt sınıflar oluşturulmuştur.3-Üst toprak işleme ; yamaç meyilinin % 20’den, yüzeysel taşlılığın % 25’ten az olduğu ve tamalanda alt toprak işleme yapılan sahalarda, üst toprağın 80-110 HP gücünde 4x4 lastik tekerleklitraktörler ve ağır diskaro ile veya 60-80 HP gücünde 2x4 lastik tekerlekli traktörler ve ortaağırlıkta yada hafif diskaro ile toprağın işlenmesidir.f- SOSYAL KOġULLAR:Bilindiği gibi ağaçlandırma çalışmalarına konu edilen sahalar ormansız ve bozuk alanlar olup busahalar yüzyıllardan beri insanlar tarafından düzensiz ve plansız kullanılarak tahrip edilmişler vehalende benzer şekilde buralardan faydalanılmaktadır. Her ne kadar hukuken orman sayılsalarbile bu arazide yaşayan insanlar için bu yerlerin önemi küçümsenemez. Bu yüzden bu türyerlerde ağaçlandırma yapılabilmesi için ortaya çıkan sosyal baskılanmanın giderilmesi

gerekmektedir. Diğer yandan mevsimlik işsizliğin yoğun olduğu kırsal kesimde ekonomik vesosyal gelişmenin sağlanması için pahalı bile olsa işçi ile ağaçlandırma gerekebilir. Böyledurumlarda makine yerine işçi gücü tercih konusu olur.g- EKONOMĠK KOġULLAR:Her yatırımın bir maliyeti vardır. Ağaçlandırma çalışmaları, tesis maliyeti yüksek olan yatırımfaaliyetlerindendir. Bu nedenle makineli ağaçlandırma yapabilmek için öncelikle yatırımmaliyetlerini karşılayacak finansman sorunlarının çözülmesi gerekmektedir. Makineli çalışmalardakullanılan makine ve ekipmanlar pahalı olup yüksek ana sermaye yatırımlarını gerektirmektedir.Program ve kaynaklarda yıllık ve / veya yıldan yıla devam eden istikrarsızlık ana sermayeyatırımlarını cazip olmaktan çıkararak, makine ve ekipman parkı oluşturulmasını olumsuzetkilemektedir. Bu durum aynı zamanda yeni teknolojilerin sektöre girmesine de olumsuz etkiyapmaktadır.h- KULLANILAN MAKĠNALARIN TEKNĠK ÖZELLĠKLERĠ :Kullanılan makinelerin gücü, ekipmanla uyumu, işletme maliyeti, verimliliği çok önemlidir.Verimliliği etkileyen bazı unsurlar makinelerin iç direnci, amortisman süresi ve satış fiyatlarıdır.II-MAKĠNELER:a- PALETLĠ TRAKTÖRLER (DOZERLER)Makinenin bıçak takılmamış şekline TRAKTÖR denir. Ülkemizde değişiklik göstermeklebirlikte genellikle Komatsu ve Caterpiller ile önceki yıllarda çok kullanılmış Fiyat- Allis markapaletli traktörler kullanılmaktadır. Ağaçlandırma mekanizasyonunda 160-220 HP gücünde paletlitraktörler geniş kullanım alanı bulmuş ve en yaygın modeller kamuda Komatsu D75, D80 A, E18,D85 ve Caterpillerin D 8H benzer serileridir.Bunlar önden bıçak, arkadan riper ekipmanları ile donatılmışlardır. Riper sayısı kullanım yerinegöre değişmekle birlikte genel olarak üç adet riper ekipmanı takmaya uygundur. Bazılarında arkaortaya gelecek şekilde tek riperli olarak dizayn edilmiştir. Dozerler aşağıdaki gibisınıflandırılmaktadır.1- Sınıflandırma:1.1-YürüyüĢ Sistemlerine Göre Dozerler:a- Paletli Dozerlerb- Lastik Tekerlekli Dozerler1.2-Bıçak Tiplerine Göre Dozerler:a-Düz Bıçaklı Dozerler (BULDOZERLER): Bu tür iş makinelerinde bıçak dozerin hareketistikametine dik olarak takılmıştır. Bıçak çok az öne yada arkaya yatırılabilir. Bıçağın öne yadaarkaya yatırılması kesme işlemine tesir eder. 90 m.ye kadar toprak kazısı ve nakli işlerinde enverimli çalışabilen dozerlerdir.b-Eğimli Bıçaklı Dozerler (TĠLT DOZERLER):Bu tip dozerlerde bıçak yine dik olarak monteedilmiştir. Bıçağın tilt durumuna getirilmesi hidrolik tilt silindiri yardımı ile gerçekleştirilir. Ağaçsöküm işlerinde, köklerin çıkartılmasında ve “V” tipi kanal kazılarında verimli makinelerdir.c-Açılı Bıçaklı Dozerler (ANGLE DOZERLER):Dozer bıçağı hareket istikametine göre yaklaşık25 derecelik açıyla ayarlanabilir. Bu tür bıçaklılar düz bıçak olarak da kullanılabilir. Tilt dozerbıçağı öne ve arkaya yatırılabilir.

2-Paletli Traktörlerde Aranan Özellikler:Ağaçlandırma çalışmalarında Paletli Traktörlerde aranan en önemli özellikler şunlardır.* Yapılacak işe uygun güçte olmalıdır.* Hafif tonajda olmalıdır.* Araziye ve her türlü iklim şartlarına uyum göstermelidir.* Operatör iş sağlığı ve güvenliğine uygun olmalıdır.* Seri ve hareket kabiliyeti yüksek olmalıdır.* Ekonomik olmalıdır.3-Örnek Bir Dozerin Teknik Özellikleri:D85 A-18 Dozerlerin Teknik ÖzellikleriÇalışma AğırlığıMotor Gücü: 23 610 Kg (24 070 Kg): 200 HPSilindir Adedi : 6Silindir Çapı: 138.7 mmKurs Boyu: 152.4 mmToplam Silindir Hacmi : 14.0 cm 3Maksimum Devir: 1950 +/- devir/dak.Yakıt Filtresi: Çift elemanlıYağlama sistemiHava filtresiġanzıman TipiSoğutma sistemi: Cebri yağlama dişli pompalı tip: Kuru elemanlı tip: PoverĢift basınçlı kavramalı (Yarı Otomatik): Su ile santifürj pompalıElektrik sistemi (Battery) : 12 Volt, 170 Ah x 2Çalışma sistemi (Başlangıç)Bıçak BoyutlarıCer KompartımanıYürüyüĢ Takımı Özellikleri:Paletler arası mesafePalet Uzunluğu: 24 Volt, 11 Kw: 3725 x 1315 mm. (6.4 m3 kapasiteli): Diz dişli, çift redüksiyonlu, çarpma yağlamalı: 2000 mm: 2730 mmPabuç genişliği (Standart): 560 mmTaĢıyıcı makara: 2 (Tek taraflı)Yürüyüş makarası: 6 (Tek taraflı)Palet: Monte edilebilir tek tırnaklı 38 pabuç (Tek trf)Hatve (Pabucun dar kenar uzunluğu) : 216 mmRadyatör Kapasitesi: 79 Lt.Yakıt Deposu Kapasitesi: 450 Lt.Ortalama saatteki sarfiyat: 27,020 Lt/saat,

Yakıttaki kükürt oranı % 0.4‟den az ise normal yağ değiştirme periyodu uygulanır. Kükürtoranı % 0.4- 1.0 arasında ise yağ değiştirme periyodu ½ oranında, % 1‟in üstünde ise ¼oranında azaltılır.Yüksek kükürtlü yakıt ortamda nem mevcut ise çok tehlikelidir.b-LASTĠK TEKERLEKLĠ TRAKTÖRLER :Lastik tekerlekli traktörler 2 x 4 ve 4 x 4 olmak üzere iki sınıf altında toplanırlar.1- 2 x 4 Lastik Tekerlekli Traktörler2x4 ; hareketi traktörün ana güç kaynağından alan ve birbirinden bağımsız çalışan 2 adet tekerleriifade etmektedir. Bunlar çoğunluklu zirai tip traktörlerdir. Tümosan, Ford ve Steyr markalaryaygındır. 60-80 HP gücündedirler. Vites kutusu kapağı üzerine kuyruk mili ve kasnağın sadecemotordan kavranması durumunda Bağımsız Güç ÇıkıĢı, motordan ve vites kutusundankavranması durumunda EĢzamanlı Güç ÇıkıĢı söz konusudur.1.1- Güç ÇıkıĢı Bağımsız ise :Kuyruk mili ve kasnak hareketi doğrudan motordan alır; bu yüzden kuyruk mili traktör hareketliiken, kuyruk mili ve kasnak ise traktör durur iken de kullanılabilir. Çalışmaları traktörünhareketinden tamamen bağımsızdırlar. Bu nedenle:- Kuyruk mili ve kasnak durdurulmaksızın, debriyaj pedalına basılarak traktör durdurulabilir.- Traktör durdurulmaksızın kol çekilerek kuyruk mili ve kasnak durdurulabilir.1 3/8 inç çapında ve 6 kamalı olan kuyruk milinin 540 dev/dak.lık standart devri, motorun 1970dev/dak devrinde elde edilir. Motorun 2500 dev/dak.lık en yüksek güç devrinde kuyruk mili devri686 dev/dak.dır. Kuyruk mili arkadan bakıldığında saat dönüş yönünde döner.1.2- Güç ÇıkıĢı EĢzamanlı ise:Kuyruk mili ve kasnak hareketi motor yerine vites kutusundan alır. Traktör durduğu zaman kuyrukmili ve kasnak durur; geri giderken, kuyruk mili ileri giderken döndüğü yönün tersi yönde döner.Herhangi bir viteste arka tekerleğin her dönüşü için kuyruk mili devir sayısı 60-56 modellerde 13,0iken; 70-56 modellerde 14,2 dir. Eşzamanlı kuyruk mili özellikle tekerlekleri tahrikli römorklardakullanılır. Römorkun tekerlek ölçüleri ve hız düşme oranı eşzamanlı kuyruk mili devir sayısınagöre seçilmelidir.2- 4x4 Lastik Tekerlekli TraktörlerBunların 4 tekerleği de birbirinden bağımsız olarak çalışabilmektedir. 75-110 HPgücündedir. Yaygın olarak Mercedes Benzin 800, 900, 1000 ve 1100‟lük modellerivardır.Bunların teknik özellikleri aşağıda verilmiştir.

ÖZELLĠKLER 800 900 1000Tipi 314.957 314.970 353İşleme dört zamanlı turbo yüklemeli dört zamanlıDirekt püskürt. direkt püskürtmeli direkt püskürt.Ateşleme sırası 1-3-4-2 1-3-4-2 1-5-3-6-2-4Gücü 80 85 95Motor Devri (devir/dak.) 2600 2400 2400Motor yağı basıncı (Kg/cm2) 80-95 80-95 80-95“ “ (rölanti) 0,6 0,6 0,6Lastik ebatları 14.9-24 14.9-24 16.9 R-26Hava Basıncı (Bar) 1.8 1.8 2Traktör uzunluğu (mm) 4150 4150 4450Traktör eni (mm) 2140 2140 2160Traktör Yüksekliği (mm) 2810 2810 2870Dingil mesafesi (mm) 2400 2400 2600Yerden yüksekliği (mm) 550 570 550Dönüş çapı (imf/cm) 10.60 10.60 11.20c- GREYDERLERGenel olarak Greyderler tesviye işlerinde, şev meyillendirme, hendek kazma ve yol şevi içinkullanılan çok amaçlı makinelerdir. Ayrıca uygun bir şekilde kullanıldıklarında tesviye ve bombelikverme, karıştırma ve yayma, malzemeyi yana yığma işleriyle birlikte hafif kazıma işlerinde dekullanılmaktadır. Bu işler greyderin bıçağı, kazmaları ve riperleri ile yapılır. Greyderler aşağıdakigibi sınıflandırılmaktadır.

1-Sınıflandırma:1.1- ġase Yapısına Görea- Düz şase greyderler,b- Belden kırma greyderler,1.2-Kuvvet Kontrol Sistemlerine Görea- Mekanik sistemli greyderler,b- Hidrolik sistemli greyderler,c- Hem hidrolik hem de mekanik sistemli greyderler,2- Greyderlerin ÇalıĢma Tekniği:Greyderlerde yapılacak işe göre bıçak durumları ayarlanır. Bunlar;a- Hendek kazı pozisyonu,b- Yüksek Ģev kazısı pozisyonu,c- Düz taban hendek kazısı pozisyonu,Greyderlerin arka ve ön tekerleklerinde lastik dişleri dönüş yönüne göre birbirlerine zıttırlar. Arkatekerleklerin güç ile çalışması ve yer ile temas halinde bulunan “V” dişi noktasının daha iyi çekmeyapısı ön ve arka tekerlek dişlerinin birbirine ters olmasından kaynaklanır. Ön tekerlekler arkatekerleklere göre daha geç aşınırlar. Ön tekerleklerin gerektiğinde sağa ve sola yatırılabilir olmasıkeskin dönüşlerde avantaj sağlamakta ve greyderin ön tarafının kazı yönüne doğru çekilmesiniengellemektedir.Lastiklerin diş durumuna göre takılmasının cer işleminde ve lastiğin kendi kendinitemizlemesinde fonksiyonu büyüktür. Greyder lastiklerinin yanaklarında takılma şekli “OK” ilegösterilmiştir.III- EKĠPMANLAR:a-BIÇAK EKİPMANIBilindiği gibi ağaçlandırma arazi hazırlığına Yangın Koruma Yollarının Aplikasyonu ve tesisiile başlanır.1- Ana Güç KaynağıTipi = Paletli traktörGücü= 180-230 HP (134-163 Kw)2- Teknik ÖzellikleriAğırlığıGenişliğiYükseklikOrta Bıçak: 4780 kg: 3725 mm: 1210 mm: Genişlikleri 540 mm.Bıçak kendi ekseni etrafında 25 0 - 30 0 sağa sola dönebilir. Maksimum dönüş yaptığında ikiuç arasındaki kot farkı 735 mm.dir. Dikey eksende aşağı yukarı hareket edebilir. Yere doğru 540mm. indirilebilir (dalış yapılabilir.). Bıçak kapasitesi 4 m 3 civarındadır.b-RĠPER EKĠPMANI:Riperler ana güç kaynağına ve yapılacak işe göre dizayn edilmiştir. Toprak işlemelerdekullanılan riperler toprak işleme derinliğine göre dizayn edilmektedir.Ana güç kaynağı 180 –200 HP paletli traktör ekipmanı olarak;Ağırlığı (Hidrolik ünitesi ve 3‟lü ağırlığı) : 2800 kg.-3000 kg.İşleme Genişliği: 2164 mm.-2245 mm.Riper ucunun toprağa dalış şekli : 30 0Riper pabucunun toprağı dalış şekli : 16 0

Azami Kaldırma yüksekliğiİşleme Derinliği (maksımum dalış derinliği)Riper pabucu (kaz ayaklı ) ağırlığı: 535 mm: 400-800 mm (685 mm): 47 kgRiperlerin maksimum toprağa dalış işlem derinliğini artırmak için riperlerin çift deliklideğiştirilebilinen özellikte ve riper sandığı altından itibaren en az 100-110 cm. boyunda olmalıdır.1 ha. alanın iĢlenmesi için üçlü riperle maksimum 3.24, minimum 2.20, ortalama 2.72 saatgerekmektedir.Riperler üç kısımdan oluĢur.- A- Riper sandığı- B- Riper kazması- C- Riper pabucuAğırlığı:200-250 kgKazma uzunluğu :1250 mm.Toprak işleme derinliği : 700 mmİşlem genişliği : 700-750 mm.Riper pabucu kanatlı (kazayağı) olursa işlem genişliği artar.

RİPER1-Riper ana ayağı2-Kanca3-Kaldırma Silindiri4-Kiriş5-Kol6-Sap7-Koruma Demiri8-Riper ucuc-DĠP KAZAR:Güç kaynağı: 80-120 HP 4x4 Lastik tekerlekli traktör.Tekli, ikili, üçlü ve beşli tipleri vardır. Bu ekipman kullanım amacına göre her yörede farklışekil ve boyutlarda yapılmıştır. Belli bir standardı yoktur.5’li Dip kazarın Teknik Özellikleri (İzmit Kavakçılık Enst.Yapıldı)Ön riper uzunluğuArka riper uzunluğuKazayağı kanat açıklığıRiperler arasındaki açıklıkEkipman işlem derinliğiEkipman işlem genişliği: 550-650 mm.: 550-750 mm.: 200 mm: 460 mm: 550 mm: 2200 mmd- AĞIR HĠZMET ÖRTÜ TEMĠZLEME TARAĞIAna güç kaynağının gücü azaldıkça tarak boyutları küçülmektedir. Tarak dişlerinin anagövdesinin uçları aşınmaması için söküp katılabilen pabuçlar takılmaktadır. Bunların kullanılmazderecede aşınması toprak yapısına göre değişmekte olup 7-20 gün arasında değişmektedir. Budurumda ya uçlar değiştirilmelidir, ya da uçları kaynak ile doldurulup uzatılmalıdır. Güçkaynaklarına göre değişik ebatlarda yapılmaktadırlar. Tarak diş sayısı ana güç kaynağına görearttırılabildiği gibi azaltılabilir de. Örneğin Cat D8 N 245 HP paletli traktörlerin tarak boyu 4metredir. Ve diş sayısı 11 adettir. Güç kaynaklarına göre taraklar;1- 180-220 HP Güç Kaynağına Göre Ağır Hizmet Örtü Temizleme Tarağı:Ana güç kaynağı: 180-230 HP Paletli traktörAğırlığı: 5310 kg.Uzunluğu: 3660 mmToplam Tarak Yüksekliği: 1910-2030 mm.Orijinal Diş Uzunluğu: 780 mmKesilip Pabuç takıldıktan sonra diş uzunluğu : 690 mmDişler arasındaki aralık mesafe: 330-350 mmEtkin taraklama derinliği (min-max) : 100-500 mmDiş ucu uzunluğu: 440 mm

Aşınma payı: 180 mmİşlem genişliği: 3260 mmİtiş ve darbelere dayanma gücü: 60-80 tonTarak diş sayısı: 9 adetDiş kalındığı: 90 mmDiş ucu ağırlığı: 22-24 kg.1 ha. alanın diri örtü temizliği maksimum 6, minimum 4, ortalama 5 saattir.2- 120-160 HP Güç Kaynağına Göre Ağır Hizmet Örtü Temizleme TarağıAna güç kaynağıTarak gövde genişliğiToprak tarak yüksekliğiDiş kalınlığıDiş uzunluğu (Uçla birlikte)Diş uzunluğu (Uç Hariç)Diş aralıklarıDiş ucu aşınma payıEtkin taraklama derinliği (min.-max)Diş sayısıDiş ucu ağırlığıDiş ucu uzunluğue-ÇEKĠÇLĠ ÇALI DOĞRAYICI:120-160 Hp paletli traktör (89-110 kw):3660 mm: 1870-1930 mm:90 mm:590 mm:410 mm:283-300 mm:180 mm:100-500 mm:9 adet:22-24 kg:440 mmAna güç kaynağıAğırlığıİşlem GenişliğiÇekiç adediGüç nakliDoğrama çapıGüç çıkış hızıİşlem hızı (ekipman)Doğrama çapıİşlem yüksekliği: (MB track 1000-1100) 100-110 HP 4x4 Las.Teker.traktör: 2000 Kg: 1450 mm: 27 adet: PTO-şaft (PTO = Güç aktarma organı): 100-120 mm: 540 – 1000 devir/dakika: 1500-2000 devir/dakika: 100-120 mm: 50-150mmEkipman hareketini PTO veya üniversal şaft ile traktör kuyruk milinden alır.Çalışmalar sonucunda çekiç uçları aşınırsa doldurulmalıdır. Dikkat edilecek konu çekişlerindoldurulduktan sonra ağırlıklarının eşit olmasıdır ki; ekipman dengeli çalışabilsin. 1 ha. alanın diriörtü temizliğinin yapılabilmesi için gerekli zaman maksimum 6.65, minimum 5.71, ortalamaise 6.18 saat gerekmektedir.h- ZĠNCĠRLĠ ÇALI DOĞRAYICIGüç kaynağıİşlem genişliğiİşlem yüksekliğiZincir adediZincir uzunluklarıGüç nakliGüç çıkış hızıİşlem hızı (traktör)İşlem hızı (ekipman)Doğrama çapı:75-110 HP gücünde 2x4 lastik tekerlekli traktör: 1400-1450 mm:50-150 mm: 3 adet:70-75 cm. boy: PTO ve Üniversal Şaft.:540 devir/dakika (1500 gaz):25,4 km/saat:1300-1800 devir/dakika:10-70 mm1 ha. alanın diri örtü temizliğinin yapılabilmesi için maksimum 4.0; minimum 2.52; ortalama3,26 saat gerekmektedir.i- AĞIR DĠSKAROGüç kaynağıDisk çapıDisk adedi (çekmeli tipte):75-110 HP 4x4 lastik tekerlekli traktör:600-700 mm:24 adet

Disk adedi (Asmalı tipte) :18 adetEkipman genişliği (çekmeli):2700 mmEkipman genişliği (asmalı tip) :2500 mmİşlem genişliği (çekmeli tip):2300 mmİşlem genişliği (asmalı tip):2500 mmİşlem derinliği:100-300 mmBu ekipman üst toprak işleme ve ağaçlandırma bakım çalışmalarında kullanılır. 1 ha. alanıniĢlenmesi için maksimum 2.5, minimum 1.25, ortalama 1.75 saat gerekmektedir.Disk kenarları dalgalı ise bu tiplerde dalgalı denir. Of-Set çalışırlar.j- HAFĠF DĠSKARO (Asmalı- Bakım için)Güç kaynağı: 55-75 HP 2x4 lastik tekerlekli traktörDisk çapı: 400-500 mmDisk adedi : 18-24Ekipman işlem genişliği : 2200 mmEkipman işlem derinliği : 50-200 mm1 ha. alanın işlenebilmesi için maksimum 2.0, minimum 1,38; ortalama 1.69 saat gerekmektedir.k-PULLUKLARTek soklu veya çift sokludurlar.Ana güç kaynağı:80-120 HP 4x4 ve 2x4 lastik tekerlekli traktörÇift soklunun teknik özellikleriİşlem genişliği :80-120 cm.İşlem derinliği (pulluk) :20-30 cm.İşlem derinliği (riper) :45-50 cm.Sok adedi : 21 ha. alanın işlenmesi için maksimum 3.90, minimum 3.20, ortalama ise 3.55 saatgerekmektedir.IV.MAKĠNALI AĞAÇLANDIRMA ARAZĠ HAZIRLIĞI UYGULAMA METODLARIMakineli ağaçlandırma çalışmalarında kullanılan makine ve ekipmanları tanıdıktan sonramakine ve ekipmanının çalışma esaslarını inceleyelim.a-YANGIN KORUMA YOLLARININ APLĠKASYONU VE YAPIMIBilindiği gibi ağaçlandırmalarda ilk yapılan iş yangın koruma yollarının araziye aplikasyonu veyapımıdır. Yangın koruma yolları ana sırtlardan, bölme ve bölmecik sınırlarından hakim rüzgaryönüne dik veya dike yakın olarak tesis edilen 5-15 metre genişlikteki yollardır. Yolların geçeceğihatlar projesindeki hatlar esas alınarak veya proje yoksa arazide; yangın, rüzgar gibi yangın riskiyüksek olan etmenler göz önünde bulundurularak yapılan senaryolara göre planlanmalı ve haritaüzerine işaretlendikten sonra harita üzerinde de senaryoların kritiği yapılarak hatlarkesinleştirilmelidir. Yangın koruma yollarının tesis edileceği hatlar bu şekilde belirlendikten sonrakazık vs. işaretlerle araziye aplike edilmelidir.Aplikasyonu tamamlanan yangın koruma yolları, 160-230 HP gücünde paletli traktör+bıçakekipmanı ile yapılmalıdır. Yangın koruma yollarının yapımına arazinin en üst noktasındanbaşlanır, aşağıya doğru devam edilir. Paletli traktör ile yangın koruma yolu yapılırken mevcut bitkiörtüsünün bıçak ekipmanı ile kesilerek ve sökülerek kenarlara taşınması suretiyle yapılır. Taşınanbitki örtüsünün yoğunluğu ve hacmi taşıma mesafesini belirler. Bıçağın taşıma hacmi ile sınırlıdır.Bu mesafe genel olarak yığın başları arasındaki mesafedir. Bu hacme ulaşan mesafede paletlitraktör bıçak ile mevcut örtüyü temizler. Yangın koruma yolunun önerilen genişliğinde sağdanyarısını sağda, soldan yarısını da solda toplar, geri gelişlerinde bitki örtüsünden temizlendiğialanı bıçağı salarak tesviye eder. Bıçak ağzı ileri gidişlerde toplanan materyali (Figüre)dökülmemesi için 50 cm. temizlenmiş alan üzerinden hareket ettirilmelidir. Bu şekilde kademeliolarak gidiş gelişlerle tesisi tamamlanan yangın koruma yollarının kenarlarında bitki artıkları dakalmış veya birikmiş olabilir. Bunların örtü temizliği sırasında tarakla yığınlara taşınmasıgerekmektedir. Örtünün olmadığı OT sahalarında yangın koruma yolları tesis edilirken bıçak ileotsu bitkiler kesilerek araziye tesviye edilir. Bu tür yerlerde paletli traktörün ileri geri çalışma

mesafesini belirleyen tarak önünde biriken taşınabilir materyal hacmi olmakla birlikte arazininmeyli de belirleyicidir. Her şartta 90 m.yi geçmemelidir. Düz arazilerde yangın koruma yollarınınbaşlangıç ve bitiş noktaları arasında gidiş dönüşle sürekli işlem yaparak (boş geri gelişyapmadan) yol tesisi mümkündür. Yangın Emniyet Yolarının yapım ve bakım kuralları TS9345/Nisan 1991 tarih ve UDK 668.48 No ile düzenlenmiştir. Buna göre %20„e kadar olan meyilliyerlerde iki tarafında birer metrelik hendek kalacak şekilde en az üç metreye kadar yol platformukalacak şekilde , %20‟ nin üzerindeki yerlerde ayrıca bir traktör veya B tipi tali yol ile ulaşımsağlanmalıdır.Son yıllarda yüksek sesle tartışılan bir hususta; özellikle sürgün verme yeteneği yüksekolan alanlarda; Yangın koruma yollarının “ileri yıllarda bakım masraflarını da azaltacağıesprisinden hareketle” bıçak ekipmanı yerine tarak ekipmanı ile yapılması önerilmektedir. Buyaklaşımı savunanların hareket noktaları;Sürgün verme yeteneği yüksek olan örtü tiplerinde bıçak, kök ve kütükleri tahrik ederek ileriyıllarda daha yoğun örtü gelmesine neden olmakta ve yangın koruma yolu bakım masraflarınıartırmaktadır.Yangın koruma yolları, diri örtü temizliği ile birlikte tarakla yapıldığında, yolun tesviyesisahadaki bütün işlerin bitmesinden sonra yapılacağından özellikle alt toprak işleme esnasındapaletli traktörün geri dönüşlerinde bozulan yerler de düzeltilmiş olacaktır.Bu şekilde yangın koruma yolu tesisinin sakıncaları şunlardır;Tesis masrafı yüksektir.Meyilli arazilerde tarak uçlarının oluşturduğu hatlar erozyonu hızlandırır.Oyulmalar bakım masraflarını artırır.Çalışma sırasında gerek makinenin akaryakıt ikmalini, gerekse tamir servis hizmetlerininmakinenin yanına götürülmesini, gerekse de kontrollük hizmetlerinin etkinliğini olumsuzetkilemektedir. Yangın koruma yolları tesis edilirken aynı zamanda ulaşım olanakları da gözönünde bulundurulmaktadır.Çalışma alanlarının sınırlarının belirlenmesi; yanlış veya gereksiz alanlarda çalışmayıönlediği gibi, yapılan ve yapılacak alan kıyaslaması da işin oransal olarak ne kadar yapıldığını vedaha ne kadar yapılacağını işi yapan operatöre gösterir, çalışma azmini ve moralini artırır.b-SERVĠS YOLU YAPIMIBelirli bir teknik standardı olmayan, sadece tesis ve bakım süresince yararlanılmak üzere mevcutyollara ve yangın koruma yollarına bağlantılı, ortalama 4 metre genişliğinde paletli traktör+bıçakile kazı ve dolgu yaparak yol hattının açılması ve düzeltilmesidir. 160-230 HP gücünde paletlitraktör kullanılır.c-DĠRĠ ÖRTÜ TEMĠZLĠĞĠBugün için örtü tipi ne olursa olsun makineli diri örtü temizliğinin uygulama metodu aynıdır.Sadece kullanılacak ana güç kaynağı paletli traktör ile kullanılacak tarak ekipmanının büyüklüklerideğişmektedir. Önceki yıllarda örtü tiplerine göre paletli traktörden başka 4x4 80-110 HP gücündelastik tekerlekli traktörlerle çekilen çekiçli veya zincirli çalı doğrayıcı ekipmanlarla da diri örtütemizliği yapılmakta idi. Bu gün için bu makine ve ekipmanlarla örtü temizliği işi birim fiyatcetvellerinde bile yer almamaktadır. Bu yüzden esas olarak bugünkü uygulamaya yer verirkengeçmişteki uygulamaları da yöntem olarak tanıtmakla yetineceğiz.

Diri örtü temizliğindeki amaç, kurak ve yarı kurak mıntıkalarda genç fidanların ilk yıllardagelişmelerine yardımcı olmak için topraktan alacakları su ve besin maddeleri rekabetini ortadankaldırmaktadır. Örtünün topraktan kök ve gövdeleri ile birlikte sökülerek taşınması neticesindeentansif bakım işlemleri de mümkün olacaktır.1- Ağır Hizmet Örtü Temizleme Tarağı ile Örtü TemizliğiDiri örtü temizliği yapılmadan önce meyil gruplarına göre oluşturulan yığın hatları arazideişaretlenmelidir. Bunun için arazinin en alt yamacından başlanarak dikim aralık mesafesinin katlarıolacak şekilde 0-20 meyilde 36-42 metre, 21-40 meyilde 30-36 metre, 41-60 meyil grubunda ise24-30 metre olmak üzere tesviye eğrilerine paralel olarak yığın yerleri arazide işaretlenir, paletlitraktör ve tarakla tesviye eğrilerine paralel olarak örtü temizliği yapılarak yerleri belirlenir. 41-60meyil grubunda paletli traktör yan çalışma yapamayacağı için bu işler yapılmaz, ancak diri örtütemizliği sırasında alanın alt ve üst kenarı bu işaretleri esas alarak çalışılır, örtü olan yere yığınyapılmaz. Paletli traktörle çalışmaya arazinin en alt yamacından başlanır. İlk İşaretli yığın yeri ilealt sınır arasında yukarıdan aşağı paletli traktör tarak ile örtüyü sökerek yığın yerine taşır. Sahaemniyeti sorunu olmayan boylu bozuk baltalık ve makilik alanlarda örtü hacmini azaltmak içinpaletli traktör geri çıkışını örtülü alandan yapar ve örtü temizliği sırasında tarak önünde birikenmateryalin hacmini azaltır. Saha emniyeti olmayan sahalarda ve/veya örtü boyunun sorunolmadığı alanlarda geri çıkışta buna gerek yoktur. Geri çıkıştan sonra her inişte tarakekipmanının en az bir dişi temizlenmiş alandan geçecek şekilde hareket eder. Dolaysı iletemizlenmiş alana örtü artıklarının düşmemesi sağlanır. Uzun yığın aralarında ve örtü hacmininyoğun olduğu sahalarda tarak önü kısa mesafede dolar ve tarak dişleri söküm yapmaz. Budurumlarda paletli traktör durup 1 metre civarında geriye hareket etmelidir. Bu şekilde hemtaşınan toprak en aza indirilir hem de örtü temizliğinin entansitesi artırılmış olur.Yığınlar işçi ve makine geçişi için 100-150 metre de bir 6 metre genişlikte kesik yapılır.Yığınlama tesviye eğrilerine paralel, hiç bir zaman birbirini kesmeyecek ve sulu ve kuru dereleridoldurulmayacak gibi yapılmalıdır. Yamaç kenarında yığın uçları kapalı parseller oluşturacak gibibırakılmamalıdır. Mutlaka her iki baştan örtü temizliği yapılan alanlar bitişik olmalıdır.Örtü temizliği sırasında tarak diş araları sık sık dolabilir. Bu durumda mutlaka taraklartemizlenmelidir. Tarak dişlerinin hepsi aynı uzunlukta olması gerekmektedir. Tarak ekipmanınınbeklenen faydayı sağlayabilmesi için arazinin yamacına göre toprağa dalış açısı vermek gerekir.Sağdan ve soldan aynı anda toprakla temas etmelidir. Aksi takdirde bir yanda toprakta kanalaçarak toprağın taşınmasına neden olurken, diğer yanda örtü sökülmeden kalır. Örtü temizliğindedikkat edilmesi gereken bir hususta tarağa hareket halinde iken yukarı ve aşağı doğru titreşim

(vibrasyon) yaptırılmasıdır. Bu şekilde sökülen materyal tarak önünde takla atar ve toprakdökülmesi sağlanır.Örtü temizliği sırasında mahalli köylüler tarafından kök ve kütük alınıyor ise bunun mutlakadozerin çalışmadığı zamanlarda veya dozere uzak alanlarda olmasında can güvenliği açısındanyarar vardır.Yanık ve suni tensile konu sahalarda örtü temizliği yapılmaz, ancak mevcut kök ve kütüklersökülerek sürüm yapılır.İyi bir diri örtü temizliği yapılabilmesi için toprağın tam tavda olması gerekir.2- Çalı Doğrayıcı ile Diri Örtü TemizliğiÇalı doğrayıcı ile yapılacak diri örtü temizliğinde; örtü toprak yüzeyinde parçalanarak dağıtılır. Buişlemin yapılabilmesi için arazi meyilinin ( % 61’den az) uygun ve ekipmanın of-set olmasıgerekir. Of-Set olması demek ekipmanının çekildiği traktörün merkez hattından sağda ve soldaolması demektir.Bu metotta örtü temizliğine temizlenmiş bir sahadan veya bir yol kenarından başlanır.Traktör temizlenmiş sahada veya yolda hareket ederken çalı doğrayıcı ekipman örtü içerisindehareket ederek parçalama yapar. Arazi düzgün ise dairesel dönüşler yapılarak (% 0-30) tamalanda örtü temizlenir. Meyili % 30 un üzerinde olduğu durumlarda ekipman yukarı doğruçalıştırılmaz.Maki sahalarda örtü temizliğinde en önemli unsur yeterli ve etkin bir örtü parçalanmasınınyapılmasıdır. Bu ancak kullanılan ekipmanın doğramayı yapan çekiç veya bıçakların dönüş hızı iletraktörün hareket hızının tam olarak tatbik edilmesi ile mümkündür.Sahada taş mevcut ise bıçaklı ekipmanlar kullanılmaz, püskürük taşlı sahalarda iseçekiçlilerde dahil kullanılmamalıdır.Funda ve çalılıklarda zincirli çalı doğrayıcılar kullanılabilir. Örtünün yoğun olmadığı grup vekümelerde oluştuğu düzlük arazilerde ekonomik bir çalışma olup, çalı doğrayıcı ekipmanıçalışırken taş, toprak ve çalı parçaları fırlatarak tehlikeli olur, operatör dışında kimsenin çalışmaekipmanına yakın olmaması gerekir. Daha çok bakımlarda yaygın kullanım alanı mevcuttur.d-MAKĠNALI ALT VE ÜST TOPRAK ĠġLEME YÖNTEMLERĠ1- Riperle Alt Toprak ĠĢlemeOrman içi açıklıklar ile örtü temizliği tam alanda yapılan bozuk koru, bozuk baltalık, makilik veçalılık alanların ( %40 meyile kadar) 180-230 HP gücünde paletli traktörün riperleri ile 60-80 cm.derinliğinde tesviye eğrilerine paralel olarak işlenmesidir. Riperlemede iyi bir sonuç almak içintoprağın tavında, riperin pabuçlarının ve gövdesinin standarda uygun olması şarttır.a) Ġkili Riperle Alt Toprak ĠĢlemeİşlem derinliğinde yarı ayrışmış veya yumuşamış ana kayanın toprak derinliğini kısıtlayan sert veyatay bir tabakanın bulunduğu ve /veya ağır bünyeli topraklarda tesviye eğrilerine paralel olaraktoprağın 180-230 HP gücünde paletli traktörle 60-80 cm. derinlikte kaz ayaksız riperle tam alandaişlenmesidir. Bu yöntemde üçlü riper ekipmanından ortadaki çıkarılır, 2 metre ara ile çalışan ikiliriperle bir sürümden sonra dönüşte riperin bir tanesi aradan geçecek şekilde sürüm yapılır. Sahakenarlarında paletli traktörün ekipmanla birlikteki uzunluğu (6785mm) kadar işlenmeden kalanalan oluşur.

Bu alanın işlenmesi paletli traktörün geri dönüşünde kenar çizgisine kadar geriye giderekeğik şekilde ileriye doğru riperlemesi ile olur. Paletli traktör bu alanı riperledikten sonra yenidenbaşlangıç çizgisine geri giderek sürüme başlamalıdır.Bu tür alanlarda toprak işlemek amacıyla kesinlikle meyil aşağı çalışılmamalıdır. İkili riperletoprak işlemede ikinci geçişlerde aradan geçen riperin ilk geçiş çizgileri arasında eşit alan kalacakgibi geçirilmesi; işlem yapılan alanın çiğnenmemesi önem taşır. Sürüme arazinin altındanyukarıya doğru devam edecek gibi çalışma yapılır. Özellikle bu durum % 20 meyilin üzerindekiyamaçlarda çok önemlidir. Çünkü yukarıdan aşağıya doğru devam eden bir toprak işlemedepaletli traktör aşağıya doğru her kaydığında adacıklar halinde işlemeden kalan arazi parçalarıoluşacaktır. Halbuki aşağıdan yukarı çalışmada kayma işlenmiş alana doğru olacağındanişlenmeden kalan alan oluşmayacaktır.b) Üçlü Riperle Alt Toprak ĠĢlemeAnakayanın toprak derinliğini kısıtlamadığı, sert ve yatay tabakanın bulunmadığı ve / veya orta vehafif bünyeli toprakların 3‟lü riperle 60-80 cm. derinlikte tam alanda işlenmesidir.

Çalışma sistemi ikili riper de olduğu gibidir. Farkı ikinci geçişlerinde birinci geçişe paralel veiki riper arası mesafede olmasıdır. Bu sistemde aynı anda 2 metre mesafede 3 noktadan riperhareketi olduğundan toprağın işlenmesi çok daha iyi olur. Örtü temizliğinin çok iyi yapılmadığıalanlarda riper aralarına kök ve kütükler sıkışabileceği gibi tek tek riperlerin önüne de kök, kütükveya büyük kaya parçaları denk gelebilir. Bu durumda riper aralarına takılan kök ve kütüklertoprağın kabarmasını ve patlatılmasını engeller. İkinci durumda operatör kök ve kütüktenkurtulmak için yaklaşık 1 metre kadar geri hareket ederek riperleri kaldırır, kök ve kütüğü geriyeittirerek önünden tekrar riperlemeye devam eder. Birinci durumda ise yardımcı bir kişinin takılankök ve kütükleri kazma vs. ile çıkartması gerekmektedir.Dönüşlerde paletli traktörün ekipmanlı boyu kadar işlenmeden kalan alan geri dönüştamamlandıktan sonra geriye gidilerek işlenmelidir.80 cm.den daha derin riperlemelerde patlatma iyi olmayacağı için buna da ayrıca dikkatedilmelidir.2-Riper Pullukla Toprak ĠĢlemesiMeyili % 30‟a kadar olan sahalarda 80-110 HP gücünde 4x4 lastik tekerlekli traktörleçekilen soklu riper pullukla tesviye eğrilerine paralel, bir geçişte 35-45 cm. derinlikte 80-100 cm.genişlikte gradoniler şeklinde toprağın işlenmesidir. Bu yöntem;a) Diri örtü temizliğinin paletli traktöre önden bağlı ağır hizmet örtü temizleme tarağı ileyapıldığı; ancak tam alanda riperle toprak işlemesi yapılamayan,b) Tam alanda riperle alt toprak işlemesi yapılamayan, orta ve hafif bünyeli topraklardaoluşan orman içi açıklık (OT) sahalarında veya hazine arazilerinde kök gelişimini engelleyici sertve yatay tabakanın bulunmadığı,c) Teras formu vermek amacıyla kurak veya erozyona açık ve tam alanda riperle alt toprakişlemesi yapılan arazilerde toprağın işlenmesidir.Bu usulde fidan dikim sıraları arasındaki mesafe esas alınmalı ve iki riper pulluk arasındakalan işlenmiş toprağa fidan dikilecek gibi aralıklarla eş yükselti eğrilerine paralel sürümyapılmalıdır.

3- Pullukla SürümDiri örtünün bulunmadığı, 5 hektardan küçük olan ve paletli traktör naklinin mümkün olmadığı özelağaçlandırma sahalarında 60-80 HP gücünde lastik tekerlekli traktörle toprağın tam alandaişlenmesidir. Bu metod ormancılıkta fidanlıklarda ve enerji ormanlarında ekim yoluyla yapılacakgençleştirmelerde kendine yer bulmaktadır. Ağaçlandırma çalışmalarında 30-40 cm. derinliktetoprağın işlenmesi nedeniyle iyi bir entansif toprak işleme metodu değildir.4- Ağır Diskaro ile Toprağın Disklenerek ĠĢlenmesiAlt toprak işlemenin tam alanda yapıldığı, yamaç meyilinin % 20 den az; yüzeysel taşlılığın % 25den az olduğu sahalarda 80-110 HP gücünde 4x4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı, ağırdiskarolarla toprağın tesviye eğrilerine paralel olarak tam alanda disklenerek işlenmesidir.Ekipman olarak 24 diskli dairesel veya dalgalı diskler söz konusudur. Ortadan tekerlekli olan buekipman kök, kütük ve taşa geldiğinde hidrolik hortumu ile kaldırılır. Aynı zamanda taşımasırasında tekerlekleri üzerinde taşınabilmektedir. İşlem entansitesini diskaronun diskleri,diskaronun ağırlığı ve traktörün çalışma hızı etkilemektedir. Hız disklerin çarpma etkisini artırarakkeseklerin parçalanmasına neden olmaktadır.5- Diskaro ile Üst Toprağın ĠĢlenmesi60-80 HP gücünde lastik tekerlekli traktörlere bağlı orta ve/veya hafif diskarolar ile üst toprağınişlenmesidir. Bu makine ve ekipmanlar hafif ve kumlu topraklarda kullanılmaktadır. Çalışmametodu ağır diskarolarda olduğu gibidir. 16-18 adet disk mevcut olup, tekerlek yoktur.e- MAKĠNELĠ BAKIM ÇALIġMALARIDiri örtü temizliğinin paletli traktöre önden bağlı tarakla, alt ve üst toprak işlemesinin tamalanda dikimlerin makineli bakıma uygun aralık ve mesafede yapıldığı sahalarda fidan sıralarıarasında üst toprağın disklenerek işlenmesi, toprağa kırıntılı bünye kazandırılması ve ot vesürgünlerin parçalanmasıdır.Entansif ağaçlandırmalarda toprak rutubetini korumak, fidanın ot vb. bitkilerle rekabetinigüçlendirmek, yangın, fare, böcek ve mantar zararlıların etkisini azaltmak işlevini görür. Buçalışma esnasında fidanlara zarar vermeyecek şekilde azami dikkat gösterilmelidir.Toprak rutubetini evaporasyonla olduğu kadar transprasyon yoluyla da kaybeder.Araştırmalar güneş ışınlarının kurutucu etkisinden daha çok transprasyonun topraktaki rutubetkaybına neden olduğunu göstermiştir.1- Ağır Diskaro ile BakımDikim aralık mesafesinin geniş olduğu, çalışma esnasında fidanların zarar görmeyeceği genişliktefidan sıraları arasında 4x4 lastik tekerlekli 80-110 HP gücünde traktörle bakım yapılmasıdır.Kavak, Tohum Bahçesi, Ceviz, Fıstıkçamı gibi geniş aralık mesafedeki ağaçlandırma sahalarındakullanılmaktadır.2- Diskaro ile Bakım2x4 lastik tekerlekli, 60-80 HP gücünde traktörle fidan sıraları arasında bakım yapılmasıdır.Diskaro ile bakım yapılacak toprağın sıkışma özelliği göz önünde bulundurularak rizomlu bitkilerinbulunmadığı yerlerde uygulanmalıdır. Aksi takdirde rizumlu bitkiler çoğalarak sahayı kaplar.Bakıma otlar tohuma dönmeden ve toprak rutubetini kaybetmeden başlanmalıdır. Fidan boylarınınküçük olduğu ve rahatlıkla görülemediği alanlarda önce fidan etrafında ya da fidan sıralarıüzerinde işçi ile bakım yapılmalıdır. Aksi takdirde fidanlar traktör ve diskaro tarafından tahripedilecektir.

3- Çalı Doğrayıcı ile Bakım80-110 HP gücünde 4x4 ve 60-80 HP gücünde 2x4 lastik tekerlekli traktöre arkadan bağlı zincirli,çekiçli veya bıçaklı doğrayıcılar ile fidan sıraları arasında sürgünlerin parçalanmasıdır. Çalılarınbu şekilde parçalanması ile sürgün verme yetenekleri azaltılmakta, fidanın topraktaki su ve besinmaddesine ortak olması engellenmektedir. Aynı zamanda fidanın etrafı açılarak boğulma tehlikesibertaraf edilmektedir.4- Kazayağı ve/veya kültivatör ile bakım60-80 HP gücünde 2x4 lastik tekerlekli traktörlerle fidan sıraları arasında bakım yapılmasıdır.Kültivatör daha çok fidanlıklarda kullanılırken, kazayağı yüzeysel ve profil taşlılığın ve/veyarizomlu bitkilerin bulunduğu topraklarda etkin bir ekipmandır. Kaz ayağı toprak üzerinde diskoralargibi sıkıştırma yapmadığı gibi toprağı bir anlamda yeniden işler, ot ve sürgünleri köklerindensökerek uzaklaştırır.5- Bıçak ile BakımTesis edilmiş yangın koruma yollarının paletli traktör ve greyder bıçağı ile ot ve sürgünlerdentemizlenerek tesviye edilmesidir. Yangın koruma yollarının bakımına yangın mevsiminden öncebaşlanmalı ve bitirilmelidir. Yangın koruma yollarında bakım yapılırken yollar atık maddelerledaraltılmamalı, ot ve sürgün bırakılmamalıdır. Greyderin çalışmadığı % 40 meyilin üzerindekisahalarda paletli traktör düşünülmelidir. Paletli traktör bıçağı ileri gidişlerde ot ve sürgünler içinbakım yaparken geri çıkışlarda düzeltme işlemi yapılmalıdır.E. ĠġÇĠ GÜCÜ ĠLE ARAZĠ HAZIRLIĞI DĠKĠM VE BAKIM TEKNĠKLERĠI. ĠÇ TAKSĠMAT ġEBEKESĠNĠN APLĠKASYONU :1. Bölme ve bölmecik sınırlarının araziye aplikesi: Ağaçlandırma çalışması hangi usulle(makine veya işçi) yapılırsa yapılsın, çalışma yapılacak ve yapılmayacak kısımlar, bölme vebölmecik sınırları ile orman kadastro hattı mutlaka araziye aplike edilmelidir.2. UlaĢım ve yangın koruma yollarının araziye aplikesi: Ağaçlandırma sahasında İşletmeninyol şebeke planında yol planlaması varsa işletme ile irtibata geçilerek 1 yıl önceden programaalınması sağlanır. Uygulama projesindeki ve yol şebeke planındaki yollara ait güzergahlar arazideişaretlenir. Buralarda ağaçlandırma çalışması yapılmaz .3. Diğer tesislerin araziye aplikesi: Ağaçlandırma projesindeki bekçi ve fidancı evlerinin yerleri,kazıklarla ve tanıtma levhaları ile belirtilmek suretiyle iç taksimat şebekesi araziye aplike edilir.Çalışmalar sırasında bu bölümler ağaçlandırılmayarak gerekli uygulamalar yapılır.II. SAHANIN HAZIRLANMASI:1. ĠĢçi ile Diri Örtü temizliği:Ağaçlandırma çalışmalarımızın temel amacı endüstriyel plantasyonlar tesis ederek bozuk ormanve orman içi açıklığı niteliğindeki alanların üretime sokulması olmakla birlikte, bu çalışmalarsırasında doğal flora ve faunanın oluşturduğu ekosistemin korunup, gelişmesi amacına yönelikönlemlerin alınmasını da gerektirir. Çünkü sadece ibreli türlerle tesis edilen ağaçlandırmasahalarındaki mono kültürlerde biyolojik dayanıklılık azalmaktadır.Bu yüzden ağaçlandırma alanlarında doğal dengenin tümüyle değişimini önlemek amacıyladiri örtü temizliğinde aşağıda belirtilen hususlara dikkat edilmelidir.a) Ağaçlandırma sahalarında en az % 30 oranında yapraklı türlere yer verilecektir. Buoranın sağlanmasında doğal yapraklı türlerin gelişme özellikleri, yangına karşı dirençleri veyetişme ortamı özellikleri dikkate alınacak, mevcut yapraklı türlerin muhafazası ve yeni yapraklıtür dikimi suretiyle karışım sağlanacaktır. Yapraklı tür karışımının doğal türlerle oluşturulmasıdurumunda gruplar ve şeritler halinde bırakılacak alanlar, diri örtü temizliğine konuedilmeyeceğinden, çalışmalara başlanılmadan önce yerleri işaretlenecektir. Bu suretle doğal florave faunanın muhafazası sağlanacaktır.

) Doğal vejetasyon içindeki endemik türler ile ıhlamur, kestane , ardıç, yabani kiraz, alıç,üvez, porsuk, şimşir gibi türlerin yanı sıra tıbbi ve aromatik özellik taşıyan türler münferit veyagruplar halinde muhafaza edilecektir.c) Göl, gölet ve baraj havzalarındaki mevcut doğal türler aynen muhafaza edilerek ıslahönlemleri alınacak, ayrıca meyili yüksek alanlardaki doğal canlı türlerde cins ve vasıflarınabakılmaksızın korunacaktır.d) Dere içi yapraklı vejetasyonu olduğu gibi muhafaza edilecektir. Muhafaza edilen dere içivejetasyonu içindeki kuru ve dejenere olmuş bireyler sahadan uzaklaştırılacak ve mevcut türlerıslah edilecektir.Yukarıdaki esaslara uygun olarak muhafaza edilecek türlerin dışında ve karışımınsağlanmasının yanında diri örtü temizliğinin tam alanda yapılması esastır. Ağaçlandırma sahalarıgenellikle maki bitkileri, orman gülleri, böğürtlen, bozuk baltalık gibi çeşitli diri örtülerle ve kesimartıkları ile kaplıdır. Kesilen diri örtü ve kesim artıklarının sahadan uzaklaştırılması gereklidir.İnsan gücü ile diri örtü temizliğinde gürebi, balta, tahra, motorlu testere v.b. gibi aletler kullanılır.DĠRĠ Örtü temizleme Alet ve Makinelerimotorlu testerebaltatahra

enzinli çalı doğrayıcısıAğaçlandırma sahasında mevcut diri örtü tabakası sahanın erozyon durumu ve çalışmanınekonomisi de göz önüne alınarak şeritler halinde yapılır. İşçi tarafından dipten itibaren en çok 10cm yükseklikten kesilen diri örtü belirli mesafelerde taşınıp yığınlanarak yangına karşı gerekliönlemler alınarak yakılacak veya dikilecek fidanların aralıklarına göre belirli mesafelerde tesviyeeğrilerine paralel şeritler halinde yığınlanacaktır.Örneğin; orman gülü ile kaplı sahalarda, orman gülü odununun değerlendirme imkanıolmaması halinde, 2 mt' lik şerit üzerindeki mevcut diri örtü kökleri ile birlikte kaldırılır, kesilmedenbırakılan aynı genişlikteki ikinci şerit üzerine yığınlanır, kurak mevsimi takiben hepsi yakılmaksuretiyle diri örtü tam alanda yok edilir. Kesmeden bırakılan şerit üzerinde yapılan yakma işlemineticesinde, kalan kök yapısının toprağı tutması da sağlanmış olur.Diri örtü temizliğinden amaç, topraktaki su ve besin maddelerinden sadece dikilecekfidanların yararlanmasını sağlamaktır. Örtü temizliği esnasında toprağın organik maddecezenginleşmesi, toprak rutubetinin korunması, şiddetli yağmurların toprak yüzeyine darbe etkisininkırılması gibi yararları da dikkate alınarak kesilen ince dalların teras aralarına serilmesi uygunolacaktır.Ayrıca saha içerisinde mevcut değerlendirilebilecek emval alındıktan sonra geriye kalankesim artıklarının uzun yıllar sahada kalması; yangın tehlikesini arttıracağından ve çeşitli böcekzararlarına yol açacağından bu artıkların toplanıp yakılmak veya saha dışına çıkartılmak suretiylesahadan uzaklaştırılması gerekir.2. ĠĢçi ileToprak ĠĢleme :Toprak işlemesinden amaç, toprağa gevşek ve kırıntı bir bünye kazandırarak ;*Fidan köklerinin gelişmesini kolaylaştırmak,*Toprağın su tutma kapasitesini artırmak,*Topraktaki su ve besin maddelerinin fidan kökleri tarafından kolaylıkla alınabilmesini sağlamak,*Toprağın iyi havalanması ve düzenli bir gaz alışverişi sağlanarak fidan için en iyi gelişmeşartlarını oluşturmak.Yetişme ortamı şartlarının elverişsizliği daha iyi bir toprak işlemesini gerektirir.3.Toprak ĠĢleme Zamanı:Zamanında yapılmayan toprak işleme, hem ekonomik olmaz, hem de beklenen faydayısağlamaz. O bakımdan toprak işleme zamanının seçiminde özellikle toprağın işleme kabiliyetinde(tavında) olması gerekir. Toprağın çok kuru ve sert olduğu yaz devresi ile, çamurlu veya donluolduğu kış devresinde işlenmesi uygun değildir. Zira bu devrelerde yapılan toprak işlemesiekonomik olmayacağı gibi toprağa kırıntı bir bünye kazandırmak da mümkün olmaz. Onun için genellikleyağışlarla toprağın gevşemeye başladığı sonbahar ayları ile, toprağın tavda bulunduğuilkbahar ayları en uygun zamanlardır.Ancak çok yağışlı Karadeniz Bölgesinde yaz aylarında, kışın ılıman geçtiği AkdenizBölgesinde de kış aylarında toprak işlemesi yapılabilmektedir.4.Terasların Araziye Aplikesi:Terasların araziye aplikesineyamacın en üstünden altına kadargörülebilecek şekilde düşey aralıkkazıkları çakılarak başlanır. Düşey aralıkkazıklarının çakılmasından sonra,yamacın en üstünden itibaren esas terashattının kazıklanması yapılır. Terashattının araziye aplikesi için “A” şekillidüzeçli tesviye pergelinden yararlanılır.

Bunun için yamacın en üstündeki aralık kazığına pergelin bir ayağı konulur, diğer ayak terashattının gideceği yöne doğru tutularak düzeç sıfırlanıncaya kadar gezdirilir. Düzeç sıfırlanıncaayağın olduğu yer işaretlenir. İşleme hattın sonuna kadar aynı şekilde devam edilir.5-Teraslar Halinde Toprak ĠĢleme :Klizimetre veya tesviye pergeli ile tesviye eğrilerineparalel, dikilecek türün dikim aralıkları da dikkate alınarakarazide belirlenen hat üzerinde 35 -40 cm. derinlikte, 60-80 cm. genişlikte toprak işlenecek, yapılacak teras yüzeyiyamaca doğru %10-30 meyilli olacaktır.Baltalı Kazmaİşçi ile teras yapımına yamacın üst tarafındanbaşlayıp dere tabanına doğru devam edilecektir.İşçi gücü ile toprak işleme genellikle makineli toprakişlemesi yapılamayan % 40'dan fazla meyilli yerler ilemikro topografyanın makineli toprak işlemeye uygunolmadığı sahalarda uygulanacaktır.Sivrili Kazma- Devamlı Teras:Diri örtünün yoğun, su açığının fazla olduğu ve erozyona maruz çok meyilli sahalarda devamlıteras yapılır.İşçi teras yaparken önce yamaç kenarından başlayarak ve tesviye eğrisine paralel olarak40-60 cm. genişlikte 20-25 cm. derinlikte bir şeritte kırıntı bünye kazandıracak şekilde toprakişlemesi (Yan kazı) yapacaktır.Daha sonra tekrar başa gelerek işlenmiş şeridin alt sınırında durarak yüzünü yamaca doğrudönecektir. Yan kazı yapılmış şeridin üst sınırından yukarı kısımdaki toprağa kırıntı bünyesivererek işlenmiş (Yan kazı yapılmış) şerit üzerine çekecek ve 35-40 cm.lik işlenmiş toprakderinliği sağlayacak şekilde teras formu oluşturacaktır.Bu işleme şeklinde toprak teras mihveri üzerinde devamlı olarak işlenir.

- Kesik Teras : Su açığının bulunmadığı ve erozyon tedbirlerini gerektirmeyen, yağışı bol, azmeyilli sahalarda yukarıda açıklanan devamlı teras yerine kesik teras uygulanır. Kesik teras, terasmihveri üzerinde toprağın atlamalı olarak işlenmesidir.Bu işleme şeklinde genellikle 60-100 cm.arasında değişen uzunlukta teras yapılır, İşlenmeden bırakılan kısmın uzunluğu ise fidanaralıklarına göre değişir.(Kesik ve Devamlı Terasta Toprak iĢlemenin AĢamaları)

Örneğin ; fidanlar 2 mt. aralıkta dikilecekse ve teras 80 cm. uzunluğunda yapılacaksa 120cm.lik kısım işlenmeden bırakılır. Kesik teras uygulaması ile % 50-70 oranında ekonomik birçalışma yaratılmaktadır. Bir diğer ifadeyle % 30-50 oranında işleme yapılmaktadır. Kesik terasuygulamasında bir altta yapılacak terasın, üstte işlenmeden bırakılan boşluğu dolduracak tarzdaolmasına dikkat edilir.III. DĠKĠM :Dikimde uygulanacak aralık-mesafeler; 7.10.1994 tarihli Bakanlık Olur‟u ile değiştirilen 28.10.1979tarih ve 263 sayılı tebliğin 2.1.5 bölümü ile 12.10.1994 tarih ve EP.1.7.0821 sayılı GenelMüdürlüğümüzün talimatı çerçevesinde uygulanacaktır.Dikim çalışmaları, vejetasyon döneminin sona erdiği sonbahar – kış aylarında başlayıp,vejetasyon döneminin başladığı ilkbahar aylarına kadar bitirilecektir.Toprak işlemesinin makineli yapıldığı sahalarda, makineli bakıma da imkan verecek aralık -mesafede dikim yapılmalıdır.1.Dikim Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar:* Toprak, dikim derinliğinde (30-40 cm.) rutubetli ve tavda olmalıdır.* Dikim, poyrazlı ve donlu günler dışında, rüzgarsız ve bulutlu günlerde yapılmalı.* Fidanlar, fidanlıkta selekte edilerek kök tuvaleti yapıldığından ayrıca sahada seleksiyonyapılmayacaktır.* Dikimler yamacın üst kısmından başlayıp, dere tabanına doğru devam edecektir.* Fidanın fidanlıktan sökümü ile sahada dikilmesi arasında geçen süre kısa olmalıdır.* Hava durumu ve işçi gücü dikkate alınarak taze fidan kullanılmalıdır.* Fidanlar, toprak işlemesinin insan gücü ile teraslar halinde yapıldığı yerlerde arazi meylininterası kestiği noktaya dikilmelidir.* Fidan balyaları, serin ve kuytu yerlerde, birbirine değmeyecek şekilde kapalı ve havadar biryerde saklanmalıdır.* Fidan balyaları, gün aşırı alt üst edilerek ıslatılmalıdır.* Balyadaki fidanlar, dikim sandıklarına, rüzgar almayan bir yerde açılarak konacaktır.* Fidanlar, sandık içerisine telis ve rutubetli yosun ile sarılmış olarak konacaktır.* Dikim postasındaki kazmacı ve dikici sayısı arazi özelliğine göre ayarlanacaktır* Dikimde kullanılan kazma ve çapa gibi aletler işe uygun ve bakımlı olacaktır.* Dikim çukuru, fidan kök boyundan en az 5 cm daha derin açılacak, çukurun fidan tutturulacakyüzeyi düz ve dik olacaktır.* Çukur içerisindeki taş, kesim artığı v.b. temizlenmeli kökün kıvrılmamasına dikkat edilmelidir.* Fidan sandığı, fidan köklerinin zedelenmeden alınabileceği ebatta olmalıdır.* Dikimde kökler sıkıştırılırken, toprak fazla tepiklenmemelidir.* Fidanlar, fidanlıktan söküldükleri ve kök boğazı derinliğinde dikilmeli, ibreler toprağagömülmemelidir.

* Gereken hallerde toprak gömüsü yerine kar gömüsünde veya soğuk hava depolarındasaklanmalıdır.* Dikim işçinin gövdesi, fidanı rüzgara ve güneşe karşı koruyucu duruşta olmalıdır.* Dikim anında fidan köklerinin 30 saniye açıkta - güneşe ve esintiye maruz kalması halinde tutmaşansının % 50'ye ineceği unutulmamalıdır.2. Dikim Metotları:Çıplak veya tüplü ibreli ve yapraklı fidanlarda en çok kullanılan dikim metotlarından bazılarınınaçıklanması aşağıda verilmiştir.2.1.Çapa Ġle Çukurda Kenar Dikimi:Bu metotta,İşçi gücü ile arazi hazırlığı yapılan sahalarda; arazimeylinin terası kestiği üst orta noktasında kazma ile fidankök uzunluğuna uygun derinlikte (30-40 cm) çukur açılır.Makineli arazi hazırlığı yapılan sahalarda ise belirlenendikim noktalarına, kazma ile ibreliler için 30 cm,yapraklılar için 40 cm derinliğinde bir kenarı dik ve düzDikim Çapasıçukur açılır.Dikim işçisi, dikim sandığından çıkardığı fidanı, bir avuç nemli toprakla, fidanın kök boğazıtoprak seviyesinde kalacak şekilde çukurun dik kenarına tutturur. Bir eliyle fidan köklerinikoruyarak diğer elindeki dikim çapası ile nemli üst toprakla çukuru doldurur.Daha sonra fidanın üst tarafına geçerek ayağıyla fidan çevresindeki toprağı sıkıştırır. Ağırbünyeli topraklarda yapılan dikimlerde sıkıştırma işleminde dikkatli olunarak, kompaktlaşmayameydan verilmeyecektir.Bu dikim şeklinde çukur açma ve dikim aynı işçi tarafından yapılabileceği gibi, birçukurcunun arkasına 1-3 dikim işçisi verilmek suretiyle de yapılabilir.2.2.Adi Çukur Dikimi :İbreli türlerde 3-5 ve daha yaşlı tüplü, yapraklı türlerde1-2-3 ve daha yaşlı, çıplak köklü tüplü ve topraklıfidanların dikiminde kullanılır.Açılacak çukurun büyüklüğü fidanlarınboylarına, kök sistemleri gibi yetiştirilme tarzlarınagöre değişir. Boylu yapraklı fidanlarda ve bilhassakavak melezlerinde çukur derinliği 80- 100 cm. yibulur. Bu dikim şeklinde önce dikim yerinde mevcutdiri ve ölü örtü sıyrılarak kaldırılır, belkürekle toprakgevşetilir, çukurdan çıkan üst ve alt toprak ayrı ayrıyığınlanır, istenilen derinlik ve genişlikte çukur

açıldıktan sonra çukurun taban kısmı birkaç belkürek vuruşu ile gevşetilir, fidan çukurun ortasınadikim derinliğinde yerleştirilir, humusla karışık üst toprak fidan köklerine doğru serpilir ve köklertoprakla iyice beslenerek fidanın dik durması sağlanır, çukurdan çıkan toprakla çukur iyicedoldurulur, bastırılarak sıkıştırılır, toprak düzeltilir ve suyun tutulması için fidan çevresine sığ birçanak şekli verilerek dikim tamamlanmış olur.2.3.Dikim Burgusu Ġle Dikim:Dikimin süratli ve ekonomik olmasını sağlamak amacıylaözellikle çok boylu fidanların dikiminde çukur açma burgularıkullanılabilir. Boylu kavak ve diğer yapraklı fidanların dikimindetraktörlerin hidrolik tertibatlarıyla veya motorlu testerelerinmotoruna takılarak çalışan çukur açma burgularından faydalanılabilir.Bu burgular ile dikilecek fidanın türüne, boyuna, yaşına ve topraktürüne göre değişik derinlik ve genişlikte çukur açmakmümkündür.Uygulama genellikle toprağın fazla taşlı olmadığı meyilsiz arazilerde yapılmalıdır.IV. ĠġÇĠ GÜCÜ ĠLE BAKIM :Ağaçlandırmanın başarısı dikimden sonra yapılacak bakımlara bağlıdır. Ot alma, çapa,tamamlama dikimi, sürgün kontrolü ve teras onarımı gibi işlemleri kapsayan bakımın, zamanındave yeterli miktarda yapılması gerekir. Her bölgenin kendi iklim özelliği, bitki örtüsü ve toprakşartları yönünden, uygulanacak bakım tekniği, zamanı ve miktarı değişir. Bakımdan fedakarlıkdüşünülemez, başarılı olmak için fidana her türlü otsu bitki ve boylu süceyratın rekabet vebaskısından uzak bir yaşama ortamı sağlayacak teknik uygulamalar yapılmalıdır. Bakımçalışmalarına dikimi takip eden vejetasyon mevsiminde başlanır.Bakım çalışmaları;ĠĢçi gücü ile arazi hazırlığı yapılan yerlerde;1. Yıl : Ot alma-çapa-sürgün kontrolü-teras onarımı ve tamamlama,2. Yıl : Ot alma-çapa-sürgün kontrolü-teras onarımı ve tamamlama,3. Yıl : Ot alma-çapa-sürgün kontrolü,4. Yıl : Saha gözlem altında tutulmalı,5. Yıl : Gerekirse sürgün kontrolü şeklinde,Makineli arazi hazırlığı yapılan yerlerde;1. Yıl : Ot alma-çapa-tamamlama,2. Yıl : Ot alma-çapa-tamamlama,3. Yıl : Ot alma-çapa-sürgün kontrolü,4. Yıl : Saha gözlem altında tutulmalı,5. Yıl : Gerekirse sürgün kontrolü şeklinde yapılır.Ancak, yapılan bu genel planlama dışında yöresel bazı özellikler göz önünde tutularak gerekçeraporu düzenlenmek suretiyle bakım şekli ve süresi değiştirilebilir.1. Ot alma – Çapa:Dikimi takip eden vejetasyon mevsimi başında, en son ilkbahar yağışlarınıtakiben ot alma ve çapalama şeklinde yapılan bakıma, teraslarda ilkotların görülmesiyle başlanır ve saha devamlı kontrol edilerek topraktaçatlakların oluştuğu veya kaymaklanmanın görüldüğü devrelerdetekrarlanır.

Fidanların hayatiyetlerini devam ettirebilmeleri ve iyi bir gelişme gösterebilmeleri, toprağınnemi ile çok yakından ilgilidir. Fidanlar için gerekli nem, topraktaki kapiler sudan sağlanır. Kurakmıntıkalarda topraktaki kapiler su miktarı vejetasyon mevsimi boyunca giderek azalır, yapılacakçapa ile toprak yüzeyindeki kaymaklanma kırılarak ya da çatlaklar bertaraf edilerek toprağınkapiler suyunun hareket ettiği ince kanallar vasıtasıyla suyun yüzeye ulaşması, dolayısıylabuharlaşma önlenir. Bu suretle topraktaki sudan fidanın devamlı olarak faydalanması sağlanmışolur. Ayrıca toprağa kırıntı bir bünye kazandırılması, vejetasyon devresinde düşecek yağışın,yüzeyde buharlaşmadan toprağın derinliklerine süzülmesini sağlar.Dikimden sonraki ilk çapalama işlemi, fidanların kök boğazının zedelenmemesi ve fidanköklerinin zarar görmemesi için dıştan içe doğru sığ bir şekilde uygulanır, fidan dibine çapavurulmaz, hafifçe tırmalama yeterli olur, fidan çevresindeki çapalama dönerek yapılmalıdır. İkincive daha sonraki yıllarda çapalama işi, içten dışa doğru yani fidanın dikildiği noktadan çevreyedoğru daha derin bir şekilde tatbik edilir. Ot alma ve çapalama, toprağa kırıntı bünye verir,toprağın su tutma kapasitesini arttırır, çatlakları kapatarak su kaybını önler, topraktaki suya vebesin maddelerine ortak olan otsu bitkilerin zararını yok eder. Ot alma – çapa işi bitkilertohumlarını dökmeden önce bitirilmelidir.Çapa ile birlikte otsu bitkiler ve diğer zayıf süceyrat kaldırılmış olacağından, yağmursularının toprağa geçmesi kolaylaşacak, ayrıca topraktaki sudan ve rutubetten sadece fidanlarınfaydalanması sağlanmış olacaktır. Çapa, rutubet ekonomisini düzenlemesinin yanı sıra, toprağınhavalanmasını, oksijen miktarının artmasını ve neticede mikroorganizma faaliyetini arttırarak fidaniçin lüzumlu azotun oluşmasını temin eder ve bu azotun alınmasını kolaylaştırır.

Çapa ve ot alma işlemi, öncelikle rutubetin daha önce kaybolduğu kumlu topraklarda, sonrakilli topraklarda yapılmalı, sırtlardan başlayıp dere tabanına doğru ilerlemeli, otsu bitkilerin yoğunolduğu alanlara öncelik verilmelidir.Ot alma-çapa, var olan otsu ve diğer bitkilerin türüne, boyuna ve yoğunluğuna bağlı olarak,ya dikim sıraları üzerinde 60-80 cm genişlikte bir şeritte veya fidanların etrafında 50-60 cm yarıçaplı bir alanda yapılmalıdır. Ot alma- çapa, ağır bünyeli topraklarda derin, hafif bünyelitopraklarda ise sığ ve toprağı taşımayacak şekilde yapılır.2. Sürgün Kontrolü :Sürgün kontrolü ile fidanın tepe sürgününe gölge etkisi ve baskı yapan süceyrat kaldırılarak,fidanların güneş ışınlarından faydalanması ve baskıdan kurtarılması sağlanır.Sürgün kontrolü çalışmaları, havalar fazla ısınmadan ve fidanlar sipere alışmadan önce bölgeselşartlara bağlı olarak Mayıs – Temmuz aylarında diri örtü tabakası toprak seviyesinden azami 10cm yükseklikten kesilmek suretiyle yapılır.Akdeniz, Ege ve Marmara gibi kurak mıntıkalarda rutubet ekonomisinin düzenlenmesi esasolduğundan ot alma ve çapalama, Karadeniz gibi yağışı bol olan mıntıkalarda şüceyrat yoğunluğuoldukça yüksek ve hızlı bir büyüme gösterdiğinden sürgün kontrolü önem kazanır.3. Teras Onarımı :Ot alma ve çapa ile birlikte yağmur sularının yarıp geçtiği, teras formunun bozulduğu yerlerdeteraslar düzeltilerek suyun terasta tutulması sağlanır. Teras onarımı 50-60 cm yarıçapında biralanda yapılır.4. Tamamlama:Ağaçlandırmada amaç, istenilen düzeyde saha ve fidan başarısı elde etmektir. Bu nedenle dikimitakip eden bir vejetasyon dönemi geçtikten sonra toplu kuruma görülen yerler ile dağınık haldeki% 15'i aşan kurumalarda tamamlama dikimleri yapılmalıdır.Tamamlama dikimi yapılacak noktada, işçi ile 50-60 cm yarıçaplı bir alanda yeniden toprakişlemesi yapılacak ve fidan ondan sonra tesiste uygulanan dikim tekniği ile dikilecektir.Tamamlama çalışmalarının tesisten sonra ilk 1 veya 2 yıl içerisinde bitirilmesi gerekir.

V. KORUMA :Büyük emek, para ve zaman harcanarak tesis edilmiş olan ağaçlandırma sahalarının insan, hertürlü hayvan, böcek ve mantar zararlılarından korunması gerekir.1.Orman Muhafaza Memuru, bekçi ve diğer usullerle koruma:Ağaçlandırma sahaları öncelikle Orman Muhafaza Memurları tarafından, Memur yetersizise bekçi ile korunmalıdır. Kendi elemanlarımızca koruma sıkıntısı çektiğimiz özellikle köylereyakın ve dağınık haldeki küçük ağaçlandırma sahalarının koruma işini ise 1998 yılındauygulamaya konan “Ağaçlandırma Hizmet - İş protokolü “ ile Köy Tüzel Kişilikleri ile protokolyapılarak koruma yoluna gidilmelidir. Bekçiler mevsim şartlarına göre diğer bakım, dikim, dikenlitel tamiri ve diğer tesis faaliyetlerinde de görevlendirilebilir.Dikenli tel çit ile korumaya alınmış sahalarda 500 hektar, tel çit çekilmeyen sahalarda 300 hektarsahanın 1 bekçi ile korunması esas alınacaktır.2.Dikenli tel çit ile çevirme:Koruma yönünden kritik durum gösterensahalar dikenli tel çit ile çevrilmelidir. Dikenli telçit çekilmesinde AGM‟ nin 14 No‟lu “ErozyonKontrolu uygulamalarında dikkate alınacakhususlar” Tamim‟i ile bu Tamim‟debahsedilmeyen konularda OGM‟ nin 184 sayılıtebliğ esaslarına uyulacaktır.Dikenli tel kazıkları : Kazıklar, projesahasının toprak yapısı, sıkıştırma malzemesi, hayvan baskısı şiddeti, taşıma, mevcut işçi veekonomiklik durumları dikkate alınarak ahşap, beton veya (L , T profilli) demir olarak tercihedilebilir.Ahşap kazıklar; mümkün olduğunca emprenyeli kullanılmalı, emprenye yapılamıyorsatoprak içinde kalan kısmı ve toprak seviyesinin üstündeki 15-20 cm lik kısım ile kazık uçlarımutlaka katranlanmalıdır. Kazık uçları sivriltilmiş ve en üstteki dikenli tel sırasından 10-15 cmyüksek olacaktır. Kazıklar arası mesafe arazinin durumuna göre 4-5 metre olacaktır. Dikenli telhattı arazinin kısıtlamadığı durumlarda mümkün olduğunca zikzaksız yapılacaktır.Dikenli tel: Dikenli teller öncelikle TSEK belgeli olacaktır. Dikenli teller kazıklara yerdenitibaren 15, 25, 30, 30 cm aralıkla 4 sıra çekilecektir. Dikenli teller kazıklara tespit edilmeden önceiyice gerdirilmeli, birbirine paralel olmasına dikkat edilmeli ve en üstteki sıradan başlanmalıdır.Köşelere gelen kazıklar, köşe kazığı ile takviye edilmelidir. Gevşek yapılı arazilerdeki düz hatlarda10 kazıktan birine yanlardan payanda, 20 kazıktan birine de hem yanlardan hem de içten vedıştan 45 derece meyilli payanda kazığı ile takviye yapılmalıdır.Ağaçlandırma sahalarının dikenli telle ihatasında, sahaların tarım arazilerine ve yollarabitişik sınırları ile hayvan geçişlerinin yoğun olduğu kısımlara öncelik verilmelidir. Top halindekidikenli teller kapalı alanlarda muhafaza edilmeli, oksitlenmesi önlenmelidir.Saha bekçilerinin ufak çaptaki dikenli tel tamiratlarım ve bakım işlemlerini yapmalarısağlanmalı, bu maksatla yanlarında keser, çivi, testere gibi küçük alet ve malzeme bulundurmalarıfaydalı ve gereklidir.3.Yangına karĢı koruma :Yangına hassas bölgelerde, yangına karşı her türlü tedbirler noksansız alınmalı, özellikle bakımişçilerinden bir grup oluşturarak yangın söndürme için hazır bulundurulmalıdır. Yangın emniyet yolve şeritleri, bölme, bölmecik hudutları, servis yolları otsuz, temiz tutulmalıdır. İşçiler yangınıönleme ve söndürme konularında eğitilmeli, uygun yerlerde yangın söndürme aracı vegereçlerinin bakımlı ve kullanmaya hazır halde bulundurulması sağlanmalıdır.4.Zararlılar ile mücadele :Zararlılarla mücadele hususunda 8 no‟lu Ağaçlandırma Çalışmaları Tamimi‟nde “Böcek, mantarve benzeri zararlılar görüldüğünde Orman Bölge Müdürlüğü Orman Zararlıları ile Mücadele ŞubeMüdürlüğü ve gerektiğinde Ormancılık Araştırma Müdürlükleri ve Fakültelerle de irtibat kurularak

gerekli mekanik ve kimyasal mücadele zamanında yapılacaktır.” Denilmektedir. Bu yüzdenağaçlandırma sahalarımız sürekli gözlenerek, fidanlarda sararma, kuruma, sürgün veya ibreyenmesi gibi durumlar tespit edilmesi halinde zararlının kısa zamanda tanınarak uygunmücadelenin yapılması gerekmektedir.Burada önemli olan ağaçlandırma sahası veya ormana zarar veren böcek ve zararlının teşhisedilmesidir. Daha geniş bilgi için Orman Genel Müdürlüğü‟nce yayınlanan “Orman bölgemüdürlüklerinde 1. ve 2. derecede zararlı böceklerin biyolojik devreleri” ile 286 sayılı “Ormanzararlıları ile mücadele esasları” Tebliğ‟e bakılabilir.