Akademik Bilişim '10 10 - 12 Şubat 2010 Muğla

Web Sitelerinde Kullanılabilirlik AraştırmalarıKökten Ulaş BirantWeb siteleri ister tanıtım ve eğitim amaçlı, istersesatış amaçlı olsun sonuçta kullanıcı ilebuluştukları arayüzleri açısından değerlendirilecektir.Sözkonusu arayüzler bu paylaşımamaçlı (maddi karşılığı olan veya olmayan)sistemlerin kullanılabilir olmasını ve bunabağlı olarak değerli olmasını en ciddi şekildeetkileyen konudur.2. Kontrol ve Test İçeriğiTerimleri yerine oturtmak amacıyla tanımlamakgerekirse bu bildiride tartışılacak sistem;tanıtım ve satış amaçlı olarak kullanılmaktaolan web site ve portalları olarak sınırlandırılmıştır.Ayrı bir tartışma konusu olarak değerlendirilebilecekinternet tabanlı olarak kurulumve kullanım içeren uygulamalar değerlendirilmeyealınmamıştır.Bu sistemler incelendiğinde, değerlendirmekriterlerinin temelde 2 başlıkta sınıflandırıldığıgörülebilir:Teknik testler ve Kullanılabilirlik testleri.2.1 Teknik TestlerBu testler sistemlerin fiziksel olarak çalışmadoğruluğunu ve performansını değerlendirmeyeyöneliktir. Bu çalışmalar neticesinde belkide bir yazılım ürününün test edilebilirliğini enüst düzeyde etkileyen özelliklerinden birisi tanımlanır:Güvenilirlik.Teknik testler genel olarak web sitesinin çalışabilirliğinden,çalışma/erişim hızına kadargerek ağ bileşenleri gerekse sunucu ve istemciözelliklerine kadar uzanan genellikle donanımolmak üzere sistemin her türlü bileşeninin sayısaltanımlamasını sağlar. Bu konuda yapılançalışmalar özellikle donanım üzerindekiler baştaolmak üzere ürünlerin yetenekleri ile doğruorantılıdır ve başta ürünlerin üreticileri olmaküzere birçok geliştirici tarafından kalite standartlarınısağlamak üzere hali hazırda test edilmekte,uyumlulukları kontrol edilmektedir.1522.2 Kullanılabilirlik TestleriBu testler bilgisayar gibi elektronik görünenbir konunun tartışmaya açık ve genellikle öznelolarak tanımlanan yönündedir. Kullanıcıların“kolay” kullanımı, erişimi, doyuruculuğu,içerik uygunluğu gibi birçok konuyu içine alançalışmalardır. Sosyoloji, davranışbilim gibimatematikleştirilemeyen konuların tartışmayaaçıldığı bir test olması nedeniyle öznellik sorunununçözülebilmesi mümkün görünmesede bu konu üzerinde standartlaşma sağlamakamacıyla kullanıcılar ve kullanım şekilleri üzerindeçeşitli araştırmalar gerçekleştirilmiş vemümkün olduğu kadar kapalı uçlu sorular ilestandart testler oluşturulmaya çalışılmıştır.Elde edilen testler arasında bilim ve uygulamadünyasında kabul edilebilirlik kazanan çalışmalarise giderek benzerler arasında tartışmayısağlayabilecek bir noktaya ulaşmıştır.3. Kullanılabilirlik TestleriÇalışmaya konu olan ve araştırmalarda ulaşılabilenKullanılabilirlik testleri incelendiğindebu çalışmaların temelde benzerlikler gösterdiği,detaylarda farklılıklara sahip olduklarıveya teorik ve/veya pratik bilgi içeriğine sahipolmaları nedeniyle birbirlerinden ayrıldıklarıgörülmüştür.Sınıflandırmak gerekirse sözkonusu çalışmalarınbirkaç ana başlık ve bakış açısı ile bölümlenebildiğigörülebilir.3.1 İçerikİçerik konusunda bir web sitesi veya benzeriürün incelendiğinde çalışmada en son değerlendirilenbir bakış açısı olmasına rağmen içerikbaşlığı, ekran görüntüsünün aslında en kritik bileşenidir.Zira bir kullanıcının sisteme katılımıçekici hale getirilebilse de sistemi sürekli kullanılabilirkılmak içerik ile sağlanabilecektir.İçerik konusunda ilk tartışılması gereken konu;kullanıcıları tanımış olmaktır. Bir konu üzerindehazırlanabilecek çok farklı içerikler olabile-ceği gibi, tahmin edileceği üzere bu içeriklerintümü sistemin kullanıcıları açısından anlamlı,doyurucu bulunmayacağı gibi gereğinden fazladetaylı bulunma riskine de sahiptir.İçerik hazırlanması konusunda dikkat edilmesigereken bir diğer konu da; kısa cümleler hazırlanmakve içeriği mutlaka giriş bilgileri ile başlatmaktır.Bilindiği üzere internet kullanıcılarıhızlı hareket etmeyi seven mümkün olan herkullanım süreleri ile tecrübelerini yoğun olarakarttıran kullanıcı tipidir. Ayrıca kullanıcılarımızınzaman sorunu olması nedeniyle de internetteniçerik incelemeye çalıştığını düşünürsekkullanıcılarımızın ilgilenecekleri içeriği hızlıfarkedebilmeleri veya ilgilenmeyecekleri içeriğihızlı olarak terkederek doğru alana yönlenmeleribu yönde yapılacak çalışmalara bağlıdır.İçeriğin kısa cümleler ile kurulacak olması aynızamanda sayfaya ilk erişilen alanda bulunacakbilgiyi de okunabilir kılacaktır. Kullanıcılarınhızlı erişim çalışmaları nedeniyle çoğunluklakarşılaştıkları ilk ekran ve hatta o ekranın ilkgörüntüsü ile karar vermeleri sık görülen birdurumdur ve bu durumda ilk sayfada görüneniçerik kritik hale gelir.İçerikte yazım ve imla hataları yapılması içeriğinciddiyetini zedeleyebileceği gibi aynı zamandaokunabilirliği de azaltmaktadır. Ayrıcaiçerikte yoğun olarak jargon ve teknik terimlerkullanılması da alanda tecrübeli kullanıcılarıbile yormaktayken tecrübe eksiği olan kullanıcınında kullanımını imkansız hale getirmektedir.İnternet her ne kadar bilgi sunumu amaçlı kullanılsada kitap benzeri bir düşünce ile tümüyleokunduğu veya aynı sayfa üzerinde uzun sürelerokumanın kullanıcılarda dikkatin dağılmasıneticesinde mümkün olmadığı bilinmektedir.Bu nedenle içeriğin kısa tutulması, özellikleaynı sayfa üzerinde sayfalarca bilgi vermektenkaçınılması içeriğe olan dikkati arttıracaktır.Akademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri10 - 12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi153İçeriklerin belirli aralıklarla güncelleniyor olmasıkullanıcılarınızın sisteminize olan güveniniarttırdığı gibi kullanım sıklığına da etkisiolacaktır. Bu nedenle özellikle bilgi vermemaiyetinde güncelleme tarihini de bildirerekkullanıcılarınızın edindiği içeriği özüne sadıkkalarak belirli aralıklarla güncellemenizve kullanıcılarınızın yorumlarını da alarak buçalışmayı yapmanız içeriğinizi takip edilebilirkılacaktır.3.2. Sayfa Tasarımıİçeriğin doğru ve uygun olmasının yanındadoğru olarak da sunuluyor olması önemlidir.Bu aşamada konu içerik veya teknoloji kullanımınakaymaya başlasa da sunulacak bilgininsayfada yerleşimi de ayrı bir öneme sahiptir.Çalışma içeriğin incelenerek organize edilmesiile başlayabilir. Burada ilk aşama olarak bilgininmantıksal bağımsızlığa sahip parçalaraayrılması sayfa düzenini kolaylaştıracaktır.Sonrasında bu parçaların önem sırasına göresıralanması gelir. Bu sıralama aynı zamandaparçalara ayrılmış içeriğin birbirleri ile bağlantısınınkurulmasında da sorun oluşturmamalıdır.Bu nedenle içerik parçaları arasında da ilişkilerintanımlanması önemlidir. Bu aşamadansonra yapıya uygun kurulmuş içeriğin sayfayayerleştirilmesi ve estetik uyumluluğu için düzenlemeleryapılması önemlidir.Ayrıca site tasarımda dikkatten kaçmaması gerekenbir nokta da, kullanıcıların alışkın olduklarıtasarımlarda hızlı hareket edebildikleridir.Bu nedenle farklı tasarım ve içerik uygulamalarıdüşünülebilse ve kullanıcıları heyecanlandırabilsede kullanım kolaylığı ve kullanıcılarınsadakatini sağlamak açısından farklı sitetasarımları kurmak yoğun olarak tercih edilenbir yöntem değildir. Değişiklik ve yeniliklerdüşünülse de standartlaşmış eğilimleri de birhamle ile yıkılamayacağı unutulmamalıdır.3.3. Resim ve Renk KullanımıResim ve renk kullanımı sonuçta görsel birmalzeme olan web sistemlerimizin çekiciliğinisağlayan, kullanıcıların içerikteki bilgiyi almalarıkonusunda onları tetikleyen ilk unsurdur.