Akademik Bilişim '10 10 - 12 Şubat 2010 Muğla

Türkiye’de B2B e-Ticaret’i Uygulaması: Politika Oluşturma Sürecine KatkıZafer KıyanKapalı model yerine genelde açık model 25şeklinde yapılanan sitelerin birçoğunda kayıtyaptıran firmaların denetlenmemesi 26 güncellenmeyenfirma bilgilerinin bulunması, alımsatım-taleplerinin yenilenmemesi, ticari yazışmalarıgerçekleştirecek yabancı dil bilen personelinolmaması vb. kurulu siteler açısındangöze çarpan önemli eksikliklerdir. Birçok B2Be-Ticaret sitesinin oldukça sık aralıklarla kapanıyorolması diğer önemli bir sorun olarakgösterilebilir.Sonuç YerineYukarıda ortaya konan değerlendirmeler ışığında,Türkiye’de B2B e-Ticaret’i açısındanönem taşıyan üç alanın da problemli bir yapısergilediği söylenebilir. Dolayısıyla, B2Be-Ticaret’inin taşıdığı ticaret yapma potansiyelininTürkiye’de neden faydaya dönüştürülemediğisorusunu kısmen cevaplamış bulunuyoruz.Bu durumda, bu çalışmanın amacı olantemel önermeye gelmiş bulunmaktayız.KOBİ’lerDevletB2B e-TicaretSiteleriŞekil 1. Türkiye’de B2B e-Ticaret’in BileşenleriÖncelikle şunu belirtmeliyiz ki, Türkiye’deB2B e-Ticaret temelinde henüz “tek ve bütünleşikbir politika” süreci hayata geçirilememiştir.Dolayısıyla, böylesi bir politikanın hayata geçirilmesisürecinde, yukarıda da belirtildiği üzereüç önemli sacayağı öne çıkmaktadır. Şekil25 Açık ve kapalı model B2B e-Ticaret modelleriarasındaki farkların ayrıntılı bir tartışması için baknz:Kıyan, (2009: 56-60)26 Araştırmalar sırasında sahte firma isimlerikullanılarak sitelerin birçoğuna kayıt yaptırılarak firmalarüzerinde denetim kurulmadığı doğrulanmıştır.5961’de görüleceği üzere bunlar sırasıyla devlet,KOBİ’ler ve B2B e-Ticaret siteleri bileşenleridir.B2B e-Ticaret modelinin bu yönlü bir üçlüsacayağının olması, modelin etkililiğinin artırılmasınınher bir yapının diğeriyle etkileşimhalinde olması gerekliliğine işaret etmektedir.Devlet faktörü, Türkiye gibi gelişmekte olanülkeler açısından, öncü olması anlamında diğerlerineoranla öne çıkmaktadır. Çin’de devletdesteğinde faaliyetini sürdüren alibaba.com örneği, elde ettiği başarıyla bu durumunen somut örneğidir. Bu nedenle şekilde 1’de degörüldüğü üzere etkileşimin çatı kısmını devletoluşturmaktadır.Türkiye’de hem KOBİ’lerin hem de B2Be-Ticaret sitelerinin devlet desteğinde olmalarıbu anlamda önem arz etmektedir. KOBİ’ler açısındandüşünüldüğünde, bu destek yeni iletişimteknolojileri giderlerinin karşılanmasının yanısıra 27 , ağırlıklı olarak firma yönetici ve çalışanlarınaB2B e-Ticaret modelini kullanma ve modelintaşıdığı ticari potansiyeli faydaya dönüştürmenoktasında bir bilincin oluşturulması gibibirden fazla faktörü kapsamaktadır. Firmalarınözellikle yeni iletişim teknolojilerini kullanmave yabancı dil konusunda eğitimli personel istihdametmeleri önem taşımaktadır. Bu ve benzeritürde ihtiyaçların karşılanması KOSGEBve İGEME gibi kuruluşların KOBİ’lere özeleğitim faaliyetleri yoluyla giderilebilir.B2B e-Ticaret siteleri açısından bakıldığındaise durum biraz daha farklılaşmaktadır.Türkiye’de henüz B2B e-Ticaret sitesi kurabilmeningenel bir çerçevesini belirleyen hukukidüzenlemenin olmaması bu alanda yaşananen ciddi problemlerin başında gelmektedir diyebiliriz.Özellikle yasal, hukuki ve kurumsaldüzenlemelerdeki eksiklikler bir B2B e-Ticaretsitesinde olması gereken özellikleri kapsayanistikrarlı sitelerin kurulabilmesini engellemektedir.Herkesin B2B e-Ticaret sitesi kurabiliyor27 KOSGEB bünyesinde firmaların yeni iletişimteknoloji giderlerinin karşılanmasına yönelik çalışmalarınbaşlatıldığını burada belirtmemiz gerekir. Bknz:http://www.kosgeb.gov.tr/Destekler/destek.aspx?dID=95olması kurulan sitelerde niteliğin düşmesini deberaberinde getirmektedir.Bu sitelerin neredeyse tamamı açık model,yani her firmanın girip kayıt yaptırabileceğisitelerdir. Son derece dağınık bir görünümsergileyen bu sitelerin kapalı model, yani bellisayıda firmanın kayıt yaptırabileceği sitelerolması niteliğin yükseltilmesi açısından önemtaşımaktadır. Yetersiz alt yapıyla kurulan açıksitelerin uzun ömürlü olmamaları, birçok siteninoldukça sık aralıklarla kapanıp açılıyorolması, firmaların B2B sitelerine karşı güvenlerininazalmasına neden olmaktadır.Bu anlamda B2B e-Ticaret sitesi kurma yolundaoluşturulacak yasal, hukuki ve kurumsal düzenlemelerbu türden sitelerin sigorta hizmeti,bankacılık işlemleri (ödeme-tahsilât gibi), lojistikdestek, ürün-firma hakkında bilgilendirme,pazarlık, ticari faaliyetin güvenilirliğininsağlanması gibi uygulamaları kapsamasındaönemli bir rol oynayarak, KOBİ’lerin ihtiyaçlarınadönük kapalı sitelerin kurulmasında önayakolacaktır.Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) koordinasyonuve İhracatçı Birliklerinin ortaklığıyla2003 yılında kurulan ttn.com örneği bu anlamdaihtiyaçları karşılayabilecek bir modeldi. Kurulmaaşamasında alt yapı itibariyle ihtiyaçlaracevap verebilen bu model yanlış politikalarsonucu, ki zaten bu da politika oluşturmanıngerekliliğini göstermektedir, özgün niteliğinisürekli olarak kaybetmeye başladı ve kapanmaktankurtulamadı.Törenli vd’nin çalışmasında (2008:) bir B2Be-Ticaret modelinde nelerin olması gerektiğinibetimleyen özgün bir örnek yer almaktadır.Modelin özgünlüğü, ticari sürecin başlangıç,bitiş ve bitiş sonrası sürecinde alıcı ve satıcı taraflarıntüm ihtiyaçlarına cevap verebilmesindeyatmaktadır. Bu anlamda, bu model örnekalınarak ttn.com’un yeniden yapılandırılmasıpolitika oluşturma sürecine önemli bir katkısağlayacaktır.Akademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri10 - 12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi597Sonuç olarak Humphrey, J. vd’nin (2003) dikkatiçektiği gibi B2B e-Ticaret uygulamasındabaşarının uygun alt yapı yanında tutarlı politikalarabağlıdır. Teknolojik, örgütsel ve çevreselkoşulların yanı sıra para ve insan sermayesininyetersizliği, düzenleyici ve güvenliğedönük yapının eksiklikleri ile tüm bu olumsuzfaktörlerden beslenen genel bir “güvensizlik”hali, Internet temelli e-Ticaret açısından datemel sorunları oluşturmaktadır. Bu anlamdadevlet, KOBİ’ler ve B2B e-Ticaret siteleri arasındaoluşturulacak etkileşime dayalı tam vebütünleşik bir politika bu ve benzeri sorunlarınaşılmasında önemli bir dönemeç olabilecek veTürkiye açısından B2B e-Ticaret gelirlerininartırılmasında önemli bir adım olacaktır.Kaynakça[1] Humphrey, J., Mansell, R.,; Schmitz, H.,(2003). The Reality of e-Commerce with DevelopingCountries Report. March. http://www.gapresearch.org/production/Report.pdf. Erişimtarihi: 10.05.2007 veya http://www.lse.ac.uk/collections/media@lse/pdf/Report.pdf. Erişimtarihi: 15.12.2009.[2] İnalöz, A. (2003). Telekomünikasyon RegülasyonlariÇerçevesinde Elektronik Ticaretinİncelenmesi, Telekomüniaksyon Kurumu,Uzmanlık Tezi: Ankara.[3] Mansell, R. ve Wehn, U. (1998) KnowledgeSocıetıes: InformationTechnology forSustainable Development. Newyork: OxfordUniversity Press.[4] Törenli, N., Başaran, F., Kıyan, Z., (2008).Firmadan Firmaya (B2B) Internet Temellie-Ticaret: Türk Dış Ticareti için olanaklar/sınırlılıklar.Ankara Üniversitesi Bilimsel AraştırmaProjesi.[5] UNCTAD (2000). Building Confidence: ElectronicCommerce and Development. United NationsPublication: New York and Geneva. http://www.unctad.org/ecommerce. Erişim tarihi: 06.02.2007.