Akademik Bilişim '10 10 - 12 Şubat 2010 Muğla

Sosyal Ağlar ve Profil Yönetimine EtkileriOkan Bursa, Murat Osman ÜnalırBu makale içerisinde ilk kısımda sosyal ağlarve çeşitleri, ikinci kısımda profil ve profil yönetimlerininnasıl tanımlandığı anlatılmaktadır.Bu iki yöntem bir sonraki kısımda ortak bir çözümetrafında tartışılarak birleştirilmiştir.2. Sosyal AğlarSosyalleşme internetin yaygın olarak kullanılmasıile kullanım imkanı bulan ve Web 2.0paradigmasının geliştirilmesi sonucunda uygulamayageçirilmiş bir kavramdır. Web sayfalarıiçerisinde kendine ait bir uzay oluşturan ziyaretçiler,kendi aralarında ilişkiler tanımlayarakve iletişim kurarak sosyalleşme kavramını gerçekleştirirler.Sosyal ağlar, bir topluluk içerisindekiilişkilerin ziyaretçiler tarafından oluşturulmasısonucunda oluşan ağlardır.Sosyal ağlar her zaman bağlı oldukları sosyaltopluluk içerisinde tanımlanırlar. Bu topluluklarinternet ile birlikte gelişmiş ve çoğalmış olansosyal web siteleridir. Farklı özelliklere sahip butopluluklar aşağıdaki şekilde sınıflandırılır [5]:• İşlem Toplulukları: İnternet üzerindenalım-satım yapan kişilerin oluşturduğutopluluklardır.• İlgi Toplulukları: Ortak bir ilgi alanı hakkındabilgi alışveriş yapmak amacıylaoluşturulan topluluklardır.• İlişki Toplulukları: Hayat ile ilgili fikirlerinpaylaşıldığı ve yeni arkadaşlıklarınoluşturulduğu topluluklardır.• İmgelem Toplulukları: Hayali bir ortamiçerisinde bir araya geldiklerine inanan kişilerinoluşturduğu topluluklardır.Sosyal ağlar farklı topluluklara ait insanlarınbir araya gelebilmeleri ve iletişim kurabilmelerinisağlamaktadır. Sosyal ağlar bu özelliği nedeniyleyazılım sektörü içerisinde birçok farklıdurumlara çözüm olarak kullanılabilmektedir.Sosyal ağlar getirdiği bu çözümleri kendiiçerisinde oluşturduğu ağ yapısı ile gerçeklemektedir.Bu ağ yapısı içerisinde ağ analizindekullanılan yöntemler [4] kullanılmaktadır. Bu552yöntemler sayesinde sosyal ağ içerisinde hizmetlerverilebilmekte ve topluluklar bu sosyalağlar ile modellenebilmektedir.Uygulama bazında düşünüldüğünde sosyalağlar sadece kullanıcı Web sayfaları arasındakibağlantılardan oluşmamaktadır. Uygulamaiçerisinde tanımlanan ve kişisel özelliklerisaklanmış kullanıcılar ve topluluklar arasındatanımlanan ilişkiler de Sosyal ağlar içerisindegösterilmektedir. Bu ilişkiler gündelik hayatdüşünüldüğünde karmaşıklaşabilmekte, hattakendi aralarında bile ilişkiler tanımlanabilmektedir(Babalık ilişkisi ile oğul olma ilişkisininters anlamlı olmaları gibi). Bu nedenle sosyalağ içerisindeki ilişkiler tanımlanırken aynı zamandaanlamlandırılmalıdır.Şekil 1. Sosyal Ağ ÖrneğiŞekil 1’de küçük bir sosyal ağ gösterilmektedir.Basit bir sosyal ağın karakteristik özelliklerinitaşımaktadır. İki küçük küme arasındaköprü görevi gören kaynaklar (erdem), merkezeen yakın ve en çok bağlantı içeren kaynaklar(oğuz) bu küçük ağ içerisinde görülmektedir.Bu basit ağ, bir işyeri ya da bir internet sitesiiçin düşünüldüğünde, ortaya bazı sorunlarçıkar. Böyle karmaşık ağlar üzerinde çalışmayapabilmek ve ilişkiler tanımlayabilmek içinsosyal ağların yazılımsal olarak nasıl gösterileceğininbelirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçlasosyal ağlar üzerinde bu tür işlemlerin tanımlandığısosyal ağ analizi uygulanmaktadır.1.1 Sosyal Ağ AnaliziSosyal ağlar bahsettiğimiz gibi karmaşık ya dabasit yapılar olabilir. Karmaşık ya da basit olsunher türlü ağ yapısı belirli şekillerde temsiledilebilir ve işlenebilir. Bu amaçla oluşturulançalışmalara sosyal ağ analizi denmektedir. Sosyalağ analizi yeni bir kavram olmamakla birlikte,birçok farklı uygulama alanı bulur.Sosyoloji, sosyal psikoloji, antropoloji, ekonomive bilgi teknolojileri alanlarında uygulanabilensosyal ağ analizi, temelini grafteorisinden[4] alır. Sosyal ağ tanım itibariylebirbirine bağlı kenarlardan oluşan tepelerdenoluşan bir ağdır. Bu yapı graf teorisindeG = ( V , E)şeklinde temsil edilir. Tepe vekenar kümelerinin ilişkilendirilmesi sonucuoluşan graflar, matrislerle temsil edilmektedir.Sosyal ağlar içerisindeki ilişkiler ağırlık olarakele alındığında matrislerle gösterilebilmektedir.Ancak, [6] içerisinde tanımlanan küçük dünyaproblemi sonucunda matrislerle ifade edilengrafların sosyal ağlara uymayacağı açıktır.Ortaya çıkan bu problem günümüze kadar farklıbirçok yolla çözülmeye çalışılmıştır. Bunlardaniki tanesinden bahsedersek, matrislerin komşuolmayan iki köşesinin birbirine en uzak noktalarıolduğu kabulüne bağlı olarak, [6] içerisindekiproblemin çözümü için bu iki noktanındaha yakın gösterilmesi gerekir. Bu durumdamatrisimiz iki boyutlu olmaktan çıkar ve bir toroidalkafes oluşmaktadır[7]. Şekil 2 içerisindegörülen kafes yapısı, [6] içerisindeki problemiçözmekle birlikte, ölçeklenebilir değildir. Buamaçla tanımlanan alfa [8] ve beta-modeller[9] içerisinde belirli bir olasılıkla dağılmış birağ modelleri ile bu sorun çözülmüştür.Şekil 2. Toroidal Sosyal ağ gösterimiAkademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri10 - 12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi553İkinci olarak ağların ağaçlarla gösterildiği birdurumda ise, ağaçların yapıları gereği sosyalilişkiler gösterilemeyecektir. Arkadaşlık ilişkisiniele aldığımızda geçişli olan bu ilişki aynızamanda bir üçlü devre de oluşturabileceğinden,ağaçlar Sosyal ağların gösterimi için yetersizdir.1.2 OntolojilerOntoloji kavramı yine Sosyal ağlar gibi birçokfarklı bilim dalında kullanılan bir kavramdır.Ontoloji kavramsallaştırmanın açıklaması anlamınagelmektedir [10]. Ontolojiler kavramsalolarak ifade edilebilen varlıkların açıklamalarındanoluşmaktadır. Bu açıklamalargerek varlık hakkında bilgi içerebilir gereksediğer varlıklarla ilişkilerini de betimleyebilir,sınırlandırabilir ve örnekleyebilir. Bu bağlamdabakıldığında ontolojiler hem modeli hem demodele ait örnekleri içerebildikleri için özelyapılardır.Ontolojiler, mantıksal dillere dayanarak kavramsallaştırmayıaçıklamaktadır. Bu nedenlemantıksal diller içerisinde tanımlı kuralları içselleştirerekontoloji betimleme dilleri, ResourceDescription Framework 1 (RDF) , DARPAAgent Markup Language 2 (DAML), OntologyDefinition Language 3 (OWL), oluşturulur.Temel olarak Extensive Markup Language(XML)’e dayanan bu ontoloji dilleri, betimlememantığının konsept ve rol kavramlarını, sınıfve özellik kavramlarına dönüştürmüşlerdir.Bu sayede tanımlı sınıflar ve özellikler arasındakapsama, kesişim ya da ayrık olma durumlarıtanımlanabilmektedir.Sosyal ağlarda ki ilişkiler de daha önce bahsedildiğigibi basit veri yapılarıyla tanımlanamazlar.Daha önce bahsedildiği gibi bu ilişkilerkendi aralarında da ilişkiler tanımlayabilmekte,hiyerarşi veya ters olma gibi durumları içermektedir.Bu anlamsallık düşünüldüğünde kenarlarile gösterilen ilişkiler için daha karmaşıkbir veri yapısı olması gerektiği açıktır. Ontolojilerbu nedenle Sosyal ağların gösteriminde1 http://www.w3.org/TR/rdf-syntax-grammar/2 http://www.daml.org/3 http://www.w3.org/TR/owl-features/