Akademik Bilişim '10 10 - 12 Şubat 2010 Muğla

Braille Alfabesi ile Yazılmış Kabartma Yazının Bilgisayar Ortamına Aktarılarak Okunabilir Metin Haline GetirilmesiUlya Bayram, Utku BayramAkademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri10 - 12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesida bazı şaibe düşüncelerine fırsat yaratabilir.Bunun yanı sıra engelli kişilerin kendilerininfarklı olmadıklarını kanıtlamaya çalıştıklarıülkemizde bu şekilde yapılan sınavlar ile farklıoldukları düşüncelerini terk edememelerinesebep doğurabilir.Yapılan çalışma, görme engellilerin kabartmakağıdına Braille alfabesi kullanarak işlediklericümleleri tarayıcı ile görüntü bazında alıp, görüntüformatındaki cümlenin görüntü işleme tekniklerikullanarak bilgisayar ortamında okunabilirmetin dosyası olarak gösterilmesi üzerinedir.2. Braille AlfabesiBraille alfabesi 1821 yılında Louis Braille tarafındangeliştirilen, 6 noktanın 3x2 lik matrisinindeğişik konfigürasyonlarını kullanarak özel plastikşablona oturtulmuş kabartma kağıdının çiviile delinmesiyle elde edilen yazma biçimidir.Şekil 1’den de görüldüğü üzere her harfin kabartmadüzeni farklıdır, Türkçe’de olan noktalıharfler, standart Braille alfabesine sonradaneklenmiştir. İlk on harf aynı zamanda sayılarıifade eder. Yazının harf mi yoksa sayı mı olduğunu,Şekil 1’deki son kabartma belirler. Yukarıdakikabartmalar dışında noktalama işaretleride farklı kabartmalar olarak mevcuttur.Piyasada görme engellilerin kullanımı için üretilengereçler arasında kabartma yazının çıktısınıalan yazıcılar, bilgisayar ekranını Türkçeokuyabilen yazılımlar, renk tanıyarak Türkçeseslendiren el cihazları, bilgisayar ekranınıTürkçe kabartma yazıya çevirebilen kabartmaekranlar, kitap okuyup Türkçe seslendiren cihazlargibi görme engellilerin kullanımına yönelikteknolojik araçlar bulunmaktadır.Bunlara rağmen giriş kısmında da belirtildiğiüzere, bir görme engellinin yazdığı kabartmayazıyı okuyabilen elektronik bir el aleti veyabilgisayar yazılımı piyasada bulunmamaktadır.Şekil 2. Örnek Yazı3.2. Görüntü işleme ve çevrimBilgisayar ortamına görüntü olarak aktarılankabartma yazı metni MATLAB ortamına aktarılmışve bazı filtreler uygulanarak tarayıcıdanveya kağıttan kaynaklanan istenmeyen noktalardantemizlenmiştir.Kabartma MetinGörüntüsü TarandıGörüntü FiltrelenerekTemizlendiSıradaki SatırbaşıBaşlangıç Noktası-daha sonra çevrilmiş olan metni içerecek- metindosyasına aktarılmıştır. Aynı işlem her satırve o satırdaki her harf, sayı ya da boşlukiçin tekrarlanmıştır. Tüm satır ve harflerin işlenmesibitirildikten sonra ekrana çıkan uyarıile kullanıcı hazırlanmış olan metin dosyasınıaçabilir ve kabartma yazıda anlatılanları rahatlıklabu metin dosyasından okuyabilir. Sistemaşamaları blok diyagramı genel olarak Şekil3’de görülmektedir.Bu işlemler tamamlandıktan sonra metin dosyamızıaçtığımızda harflerin yerleri kabartmayazıda her nerede yer alıyorsa aynı biçimdemetin dosyasında da yer almaktadır.Şekil 2’de gösterilen örnek taranmış yazınınbilgisayar ortamında metin dosyasında okunabilirhali Şekil 4 ‘teki gibidir.Şekil 4. Örnek yazının okunabilir haliŞekil 1. Braille Alfabesi4063. Kabartma yazının düz metne çevrilmesiKabartma kağıdına çivi ile oluşturulan delikler,kağıt ters çevrildiğinde kabartma olarak karşımızaçıkmaktadır. Bu kabartılara parmak ucuile dokunarak noktaların konfigürasyonundanhangi harfe karşılık geldiğini karşılaştırma yapmaksuretiyle insan beyni algılamaktadır. Hattahızlı yazabilmek veya kağıtta az yer kaplamasıiçin bu kabartma yazılar kısaltmalar kullanılarakda yapılabilmektedir.Gerçekleştirilen projede kısaltma yapılmayan,kelimeyi oluşturan tüm harflerin kullanıldığıkabartma yazı ile çalışılmıştır.3.1. Görüntü almaKabartma yazının görüntüsü, kabarık kısım(görme engellinin dokunduğu kısım) taranacakşekilde tarayıcıya yerleştirilerek siyah beyazmodda taranmıştır. Şekil 2’de taranmış örnekyazı görülmektedir.Braille HarfVeritabanıylaKarşılaştırEşleşen HarfiBul ve GönderMetin DosyasındaGelen HarfleriBiriktirBu SatırdakiSıradaki HarfŞekil 3. Sistem blok şemasıYazıyı içeren görüntü temizlendikten sonra hazırlananalgoritmaya göre öncelikle görüntüdesatır başı başlangıç noktaları bulunmuş, o noktalarıtakiben gelen satırlardaki harfler sıraylakesilip görüntüden çıkartılmış ve veri tabanındahazır bulunan Braille harfleriyle karşılaştırılmışve en çok uyan veri harfinin daha öncedenhazırlanmış olan bir metin dosyasındakikarakter (harf veya rakam) karşılıkları alınarak4074. Sonuç ve ÖnerilerGerçekleştirilen proje, öğretici ile görme engelliöğrenci arasındaki doküman alışverişinin3. kişi kullanmadan gerçekleştirilebilmesi içingerekli bir uygulamadır. Bu nedenle kabartmayazıyı görebilen fakat okuyamayan bir öğreticininbu yazıyı okuyup anlayabileceği metin belgesineaktarılması işlemi gerçekleştirilmiştirGerçekleştirilen çevirme işlemi her ne kadarkabartma yazının okunabilir düz metin halinedönüştürülmesinde doğru çalışan bir çeviriciuygulaması olsa da; görme engelliler kabartmayazıyı yazarlarken sıklıkla kısaltma kullanmaktadırlar.Bu da bize ek bir veri tabanıoluşturmamız ve kısaltma tanıma programı eklememizgerektiğini göstermektedir.Kısaltma kullanılan bir kabartma yazıyı hazırladığımızçeviriciye sokarsak çıkış olarakmetin belgesinde, kabartma yazı kısaltmalarınıbize kısaltma harfler dizgesi olarak verir. Bu