Akademik Bilişim '10 10 - 12 Şubat 2010 Muğla

Lise Öğrencilerinin Mesleki Yönlendirilmeleri için Bir Model ve Öğrencilerin Bilgi Teknolojileri Mesleklerine Olanİlgilerinin Ölçülmesi - Orhan Gökçöl, Tunç Bozbura, Didem Arslanbaş, Şeyma Bağdemir-Güven, Banu GürünŞekil 3, araştırma uzayı ve örneklem sayılarınıgöstermektedir. 2008-2009 eğitim-öğretim dönemindetüm Türkiye’de 3.861.526 lise öğrencisiyer almaktadır (2.105.980 erkek, 1.755.546kız) [14]. Tüm öğrencilerin ve aynı tarih aralığındaKariyer Eğilim Testi alan öğrencilerinbölgelere göre dağılımı da Şekil 3’de görülhoşlanılmadığı”nısorgular. Bireyin cevaplarısayılarak her bir eğilimin derecesi belirlenmekteve daha sonra bunlar sıralanarak en baskın üç(bazı uygulamarda iki) eğilim belirlenmektedir.Bu yaklaşımlardaki bazı problemler şöyledir :• Tek bir eğilimi ölçen soruları modellemedekizorluk,• Birbirine yakın çıkan eğilimlerden hangisinindaha baskın olacağının kolayca belirlenememesi,• Holland kodları için önemli olan bazı alanlarınsorulan sorularla kapsanamaması.Öte yandan, öğrencilerin “çalışma alışkanlıkları”da hoşlanabileceği mesleki çalışma ortamlarıhakkında bilgiler verebilmektedir.2.4. Kişilik Tipleri ve Meslek Seçimleri ileİlgili Yapılan ÇalışmalarHolland’ın kişilik tipleri ve çalışma ortamıile ilgili yapılmış pek çok akademik ve ticariçalışma bulunmaktadır. Pike [8], öğrencilerinyüksek öğrenim beklentilerini ve tecrübelerinianlayabilmek için Holland teorisinin fiziksel vesosyal yorumlarından yararlanmıştır. Öğrencilerinkişilik tipleri ve akademik disiplin karakteristiği,öğrencinin yüksek okul beklentileriile ilişkili olup, bu beklentiler öğrencilerin,üniversitede yoğunlaştıkları dalların seçimlerindeönemli bir kıstas olarak görülmektedir.Pike’ın yaptığı çalışmalarda cinsiyet önemliölçüde öğrencilerin yüksek öğrenim tercihleriile ilişkilidir. Kızların matematik ve bilimeolan ilgileri erkeklerin ilgisine göre önemli ölçüdedaha azdır [8].Zhang [9], geliştirilen envanter kullanarakaraştırmıştır. Bu araştırma ile kişilik tiplerinegöre öğretim yaklaşımları arasındaki ilişkiyigöstermiştir.Yaylacı [10], bir çalışmasında ilköğretim düzeyindekariyer eğitimi ve danışmanlığının ülkemizdekidurumunu ve etkinliğini incelemiş veçocuğun iletişimsel ve mesleki gelişimine olanetkilerini ortaya koymuştur.36Tang, M., çinli lise öğrencilerin mesleki ilgilerive meslek seçimlerini Holland Teorisi kullanarakaçıklamaya çalışmıştır [11]. Çalışma sonucunda,çinli öğrencilerinin çok azının kişiselilgilerine uygun meslek seçimleri yaptıklarınıortaya koymuşlardır. Tang’a göre bunun sebeplerindenbirisi de, meslek seçiminde aile etkisininyüksek olmasıdır.2.5. Yeni Bir ModelAB projesi kapsamında yürütülen çalışmada [6],yukarıda listelenen problemlerin üstesinden gelebilecekyeni bir model ve bu modeli baz alanweb tabanlı bir kariyer aracı (CPT - Career PathTest) geliştirilmiştir. Model, altı farklı kariyereğiliminin ilgili olduğu alt alanların belirlenmesive sonrasında bu alt alanları ölçen envantersorularının bulunması esasına dayanmaktadır.Modelde yer alan alt alanlar şunlardır :• R: Elleri kullanabilme-el becerisi- Tamiretme vb. / Somut olanla ilgilenme ve tercihetme / Spor ile ilgilenme / Bireysel olmayıtercih etme / Açık havada çalışma ve doğayısevmek / Bitki-hayvan ile ilgilenme• I: Bilimsel merak/Soyut konularda araştırmayapmak/Bağımsız ve bireysel çalışma/Analitik düşünme• A: Yaratıcılık /Sanat ile ilgilenme /Yabancıdil becerisi/Kurallardan ve rutinlerden hoşlanmama/Bağımsızve bireysel çalışma• S: İnsanlara yardım etme, destek olma/İnsanlarlabirlikte olma isteği/ İnsanları bilgilendirme/Grupçalışması tercih etme/Sabırlıolmak/İletişim becerilerinin iyi olması• E:Liderlik, insanları yönetebilme, ikna/Riskalabilme/İletişim becerilerinin iyi olması/Organize etme/Politika ve ekonomiye ilgi• C :Matematik becerisi/Düzenli, planlı vetitiz olma/Organizasyon becerisi/ Kurallardanve rutinden hoşlanmaAlt alanların belirlenmesi sırasında, AB projesindeyer alan 5 farklı ülkeden uzman rehberlikve kariyer danışmanlarının görüşlerinden ve bualanda kullanılan benzer araçlardan elde edilensonuçlardan yararlanılmıştır.Bir sonraki aşamada, her bir alt alanın ilgiliHolland eğilimi için ne kadar önemli olduğubelirlenerek (0-100) arasında bir ağırlık verilmiştir.Ardından, her bir eğilimi ölçen 15’ersoru (toplam 90 soru) oluşturulmuştur. Her birsoru, klasik Holland envanterlerinin aksine, birdenfazla eğilim (ve alt alan) ölçebilmektedir.Her bir sorunun hangi alt alanları hangi ağırlıklarla(0-100) temsil ettiği de belirlenmiştir.Örnek bir envanter sorusu şu şekildedir : “Evdeçalar saat, radyo gibi aletlerin içini açarım,bozulduğunda tamir etmeye çalışırım.”Bu soru sadece R’yi ölçmektedir. Ölçtüğü ilgilialt alanlar, “1) Elleri kullanabilme-el becerisi-Tamir etme vb. 2) Somut olanla ilgilenmeve tercih etme 3) Bireysel olmayı tercih etme”şeklinde sıralanmaktadır.Şekil 2. Örnek CPT soruları[6]Şekil 2 ise, oluşturulan envanter sorularınıgöstermektedir [6]. CPT beş farklı dilde alınabilmektedir.Öğrenciler her bir soruya “Evet”ya da “Hayır” şeklinde cevap vermektedirler.“Evet” olarak işaretlenen tüm soruların HollandEğilimlerine katkıları hesaplanarak öğrencininen baskın ilk 3 eğilimi ortaya çıkartılmaktadır.Birbirine yakın eğilim değerleri için hazırlanansorular arasında ölçme önceliği olan sorularaverilen cevaplardan yararlanılmaktadır.Akademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri10 - 12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi37Modelde ayrıca, öğrenme stilleri de belirlenmektedir.Bunun için Dunn & Dunn Teorisikullanılmaktadır [12]. Bu çalışmada, öğrenmeortamlarını belirleyen soruların aynı zamandaiş ortamlarına da belli bir katkısı olduğu düşünülmüştür.CPT, web tabanlı bir sistemdirve lise öğrencileri için tasarlanacak bir kariyermüfredatında kullanılması hedeflenmiştir [6].5 farklı ülkede (Türkiye, İngiltere, Yunanistan,Slovenya, Macaristan) test uygulamaları 2010yılı ilk yarısında yapılacaktır.2.6. Kariyer MüfredatıKariyer bilinci okul yıllarından başlayarak,erken yaşlardan itibaren bireye verilmelidir.Anne-babalar da bu sürecin ayrılmaz parçalarıdır.Önemli olan nokta, herkesin kafasında bir“kariyer farkındalığı” yaratmaktır. Bu çalışmadatanıtılan sistemin, okullarda kullanılabilecekbir kariyer müfredatının parçası olacağıplanlanmıştır. CPT kullanılarak öğrencilerinkişisel eğilimleri ve öğrenme stilleri bulunacaktır.Öğrenciye meslekler konusunda bilgilendirmeleryapılacak ve yapmaktan mutluolacağı mesleğe doğru kariyer adımları atmasısağlanacaktır. Kariyer müfredatı hem öğrenci,hem öğretmen hem de aileler için çeşitli bilgilendirmeunsurları içermektedir.3. Lise Çağındaki Öğrencilerin BTMesleklerine olan İlgilerinin ÖlçülmesiBu çalışmada tanıtılan model halen denemeaşamasındadır ve henüz yaygın olarak uygulanıpveri toplanmamıştır. Kişilik iplerini belirleyipkariyer yönlendirmesi ve danışmanlığındakullanılan başka bir ürünü (Kariyer EğilimTesti - KET [13]) kullanarak elde edilen verileranaliz edilerek tüm Türkiye’deki lise çağındakiöğrencilerin kişilik tipleri bulunmuş ve meslekiilgileri sorgulanarak BT meslekleri seçimi ilekişisel ilgiler arasında bir ilişki olup olmadığınabakılmıştır. Araştırmada, 2008-2009 eğitimöğretimyılı öğrenci sayıları dikkate alınmıştır.