Akademik Bilişim '10 10 - 12 Şubat 2010 Muğla

Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikaları: 1963’den 2013’e Kalkınma Planlarına Genel Bir BakışBahadır Yıldız, Hale Ilgaz, S. Sadi SeferoğluGelişmiş ülkeler araştırmacı personelin yetiştirilmesineve istihdamına özen göstermekbukonudaki sorunlarının önemini göstermesibakımından planın yazı makineleri için bakımmerkezleri kurulmasını ve seyyar tamircilerkullanılmasını önerdiğini belirtmekte yararvardır. Plana göre o dönemde ülkede 12000yazı makinesinin olduğu tahmin edilmektedir.Bu küçük sayıdaki makine ve aletlerin kullanılmasındaTürkiye önemli sorunlarla karşı karşıyakalmaktadır. Planın genel ekonomik politikadüzeyindeki seçmeleri özel sektöre dayanan birsanayi gelişmesi ve Türkiye’deki ticaretin yenidencanlandırılması şeklinde özetlenebilir [3].Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: 1963-1967yıllarını kapsayan bu planda teknoloji politikalarıaçısından göze çarpan en önemli unsurBilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurulu’nunkurulmasıyla ilgili karardır [6].İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: 1968-1972yıllarını kapsayan planda; sanayileşmiş ülkelerinüretim artış hızları arasındaki farkların yüksekvasıflı insan gücü oranlarından kaynaklandığışeklinde bir saptama yer almaktadır. Plandaişgücü vasfında yaşanan orta düzeyde biryükselmenin yalnız daha yüksek verim sağlamaklakalmayıp, teknolojik değişmelere de yolaçtığı belirtilmiştir. Çalışanlara, okul eğitimlerisüresince kazanamadıkları mesleki bilgilerivermek ve onları geliştirmek amacıyla hizmetiçi eğitimler başlatılmıştır. Teknolojik gelişmenintemelinin bilimsel çalışma ve araştırmalardaolduğunun farkına varılmış ve sanayileşmişülkelerde kaydedilen teknolojik gelişmelerinizlenmesi, değerlendirilmesi ve ülke koşullarınauydurularak uygulanması, sistematik birtarzda ele alınmasının gerekliliğinin farkınavarılmıştır [7].Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı: 1973-1977yıllarını kapsamaktadır. Bu planda kalkınmadamodern teknolojilerin uygulanmasının zorunluolduğu vurgusu bulunmaktadır. Kullanılacakteknolojilerin saptanmasında, bu teknolojilerinülke gereklerine cevap veren, plan önceliklerinedönük, yaşama düzeyinin iyileşmesine katkıdabulunacak mevcut teknolojileri tamamlayıcı ve360teknoloji düzeyini yükseltici nitelikte olmasınadikkat edilmiştir. Teknoloji transferinde, ithaledilen teknolojilerin etkin bir şekilde kullanılmasınınesas olduğu belirtilmektedir. Buamaçla planda, ithal edilen teknolojilerin uyumişlemlerinin yürütülmesi, gelişimlerinin izlenmesive değerlendirilmesi için gerekli bilimselaltyapı çalışmalarının gerçekleştirileceği belirtilmektedir.Öte yandan planda ayrıca yurtiçiteknoloji üretimini desteklemek için kamu veözel yerli mühendislik ve projecilik hizmetlerininözendirileceği ifade edilmiştir [8].Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı: 1979-1983 yıllarını kapsamaktadır. Dördüncü Beşyıllık Kalkınma Planında ilk kez teknolojipolitikalarına yer verilmiştir. Bu KalkınmaPlanı’nda teknoloji politikalarının sanayi, istihdamve yatırım politikalarıyla birlikte bir bütünolarak ele alınması ve belli sektörlerin kenditeknolojilerini üretmesi benimsenmiştir. Bununyanında teknoloji ve teknik eleman kıtlığınadeğinilmiştir. Sektördeki teknoloji darboğazınıntemel nedeninin, mutlak bilgi eksikliğindençok, mevcut bilgi potansiyelinin ve teknolojiüretme olanaklarının yeterince kullanılmasınıönleyen kurumsal yapı düzensizliği olduğu belirtilmiştir.Teknoloji üretimi ile ilgili akademikve teknolojik öğretim ve araştırma kurumlarınınbilgi, araştırma ve geliştirme olanaklarındansanayi yeterince yararlanamamaktadır.Türkiye’de yabancı teknolojilerle üretilen veüretilecek makinelerin çok büyük çoğunluğuyerli teknolojik potansiyelle üretilebilecek niteliktedir.Bunların etkin biçimde kullanılmalarınısağlayacak yeni teknoloji politikalarının tasarlanmasınagerek duyulmaktadır. Eğitimdenyararlanmada olanak eşitliği sağlamak, eğitimihızlı, sağlıklı ve demokratik gelişme gerekleriyleuyumlu kılmak hedeflenmiştir [9].Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: 1985-1989 yıllarını kapsamak üzere hazırlanan bukalkınma planında uygun teknoloji transferiiçin, teknoloji seçimi ve adaptasyonu çalışmalarınaağırlık verilmesi, teknoloji uyumçalışmalarının arttırılması yönünde çalışmalaryapılmıştır. Bilim ve teknolojideki gelişmeleringerisinde kalmamak ve değişimi yakalayabilmekiçin bilimsel ve teknolojik gelişmeleriyakından izleyecek ve sonuçlarını en uygunzamanda ilgililerin hizmetine sunacak mekanizmalarınkurulması ve mevcutlarının etkinliğininartırılması konusu üzerinde önemledurulmuştur. TÜBİTAK’ın ve YÖK’ün işlevlerininpolitikalar istikametinde geliştirilmesiyönünde çalışmalar yapılmıştır. Ekonomik vesosyal kalkınmayı hızlandırmak, bilgi işlemeteknolojisinin geliştirilmesine; elektronik bilgiişleme ve bilgi iletme sistemlerinin donanım,yazılım, vb. araç gereçlerinin transferine, uygulanmasınave öncelikle iç kaynaklara dayalıolarak üretilmesine ağırlık verilmesi yönündekararlar alınmıştır [10].Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı: 1990-1994yılları arasını kapsayan bu planda; araştırmageliştirme faaliyetlerine oldukça önem verilmiştir.Bilgi toplumu haline gelmenin bilgi teknolojilerinietkin bir şekilde kullanmaya bağlıolduğu anlaşılmış ve bunu destekleyici kararlaralınmıştır. Bilginin üretilip, saklanması konusundayardımcı olması amacıyla bilgisayar ağlarınınsağlanması ve kullanımının yaygınlaştırılmasınaönem verilmiştir [11].Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: 1996-2000yılları için hazırlanmış olan bu planda; araştırmave teknoloji politikaları bir yandan ulusalaraştırma ve teknoloji gücünü artırmayı hedeflerkendiğer taraftan uluslararası firmalarınAR-GE faaliyetlerini dikkate almakta, bunlarlabilgi ağları oluşturmaya çalışmakta ve firmalararası stratejik ittifakları özendirmektedir.Eğitim-öğretim, bilim ve teknoloji altyapısınıngeliştirilmesi ve sanayileşmeye önem verilmesikararlaştırılmıştır. Tam olarak sağlanamayaneğitim-öğretim sistemi ile teknolojinin entegrasyonuamaçlanmaktadır. AR-GE kurumları,üniversiteler ve sanayinin birlikte çalışmasınınönemi üzerinde durulmuştur [12].Akademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri10 - 12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi361Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: 2001-2005 yıllarını kapsamaktadır. Üniversite-kamuözelkesim ortak AR-GE girişimlerinin özendirilmesive desteklenmesi tekrar bu plandakarşımıza çıkmaktadır. Örgün eğitime destekolacak şekilde etkileşimli Bilim ve TeknolojiMerkezlerinin kurulması planlanmıştır [13].Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı: 2007-2013 yıllarını kapsayan son kalkınma planında,bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısınıngeliştirileceği, vatandaşların ve kurumların buteknolojileri etkin bir şekilde kullanmasınınsağlanması, uydu teknolojilerini üretme yetkinlikleriningeliştirilmesi ve bu teknolojileriaraştırma amaçlı yapılandırmalara gidilmesiöngörülmüştür [14].4. Sonuçİnsanlık tarihine bakıldığında teknolojinin, biliminyardımı olmaksızın, deneme yanılmalarla,usta çırak ilişkileriyle yürütüldüğü görülür.Bilimin, matematiksel dil yardımıyla geliştirdiğikuramların teknolojiye uygulamasınıntarihi eski değildir. Sanayi devrimiyle birlikte,mühendislik mesleğinin giderek gelişmesiyletarih sahnesine “mühendis” denen ilginç birinsan “tipi” çıkmıştır. “Makina yapan”, üreten,çözen, çözümleyen, hesaplayan, onaran, denetleyen,tasarlayan, planlayan, verim arttıranmühendis, bilimin bilimteke dönüşümünde biryol haritası çizen kişidir [4].Bilim ve teknoloji artık doğrudan bir üreticigüce dönüşmüştür. Bilim ve teknoloji üretmeden,yarınları yakalayıp inşa etmek mümküngörünmemektedir. Bu arada bilim ve teknolojiarasındaki açıklık giderek daralmaktadır. Temelbilimlerdeki yeni gelişmeler uygulamalıaraştırmaların önünü açmakta ve yeni bilgileryeni teknolojilerin üretilmesine olanak sağlamaktadır.Bunun sonucunda bilim ve teknolojibütünleşerek birbirini tamamlamakta ve uluslararası rekabette yeni açılımlar meydana getirmektedir.