Akademik Bilişim '10 10 - 12 Şubat 2010 Muğla

Normatif Çoklu Etmen Sistemlerinde Rol Tabanlı Etmenler için Politika Tabanlı Bir Erişim Denetimi YaklaşımıFatih Tekbacak, Tuğkan Tuğlular, Oğuz DikenelliGenel anlamda erişim denetimi, ihtiyaç duyulansistem kaynaklarına erişebilmek amacı ileyetkili kullanıcılara izin vermeyi amaçlar. Butanımdan yola çıkarak bir ÇESteki rol tabanlıetmenlerin erişim denetiminde, etmenlerin uymasıgereken erişim politikalarının tanımlanmasıve gösterimi üzerinde durulmalıdır. Politikalarıngösteriminin yanı sıra tanımlı politikalarınişletilmesi için gereken güvenlik mekanizmalarınıngerçeklenmesi de sağlanmalıdır. Bugerçekleştirim esnasında farklı erişim politikatanımlarının gerçeklenmeden bağımsız olmasıve mekanizmanın değişen politika koşullarınauyarlanabilmesi öngörülmektedir.Son zamanlarda rol tabanlı erişim denetimininÇESlerinde gözönüne alınması ile, etmenlerinheterojen ortamlarda farklı davranışlar sergilemekamacı ile değişik rollere bürünmesidurumunda ne tür erişim haklarına sahip olabileceğiüzerinde durulmaktadır. Etmenlerin birorganizasyona dahil olup, en basit tanımıylabir rolü üstlenmesi, bırakması veya değiştirmesidurumunda karşılaşılabilecek çelişkilerinde farklı politikalar yardımıyla çözümlenmesigerekmektedir.2. Rol Kavramı ve Rol TabanlıErişim Denetimi’ne Genel Bir BakışSandhu ve arkadaşlarına göre [4] rol, verilenbir kullanıcı/yetki kümesini biraraya getirenve erişim denetimi politikası etrafında formüleedilebilen anlamsal yapıyı tanımlar.Rol tabanlı erişim denetimi roller, yetkiler/roller ve kullanıcılar/roller arasındaki ilişkilerikurar. Bu tür roller arası ilişkiler güvenlik politikalarınıişletmekte de kullanılmaktadır. Örneğin,aynı anda beraberce gerçekleşemeyecekdurumları içeren rollerin bir etmen tarafındaneş zamanlı olarak yüklenememesi üzerine politikalartanımlanması gerekmektedir.Rol tabanlı erişim denetimi temelde iki güvenlikprensibi üzerinde durmaktadır [2]. İlkinegöre, sadece rolün üyeleri tarafından yapılan256görevler için yetkiler role atanır. İkincisi ise,soyut kavramların (bir hesap objesinin kredi veborç bilgisi gibi), okumayazma gibi alt seviyeerişimlerden farklı olarak ele alınmasıdır.Organizasyonel seviyede politika ve ilgili kurallarıgözönüne aldığımızda ise, görevlerin etmenlerinçalışmaları sürecinde ayrımı üzerindedurulmalıdır [2]. Statik görev ayrımı (SGA),kullanıcıların rollere atanması üzerindeki kısıtlarıtanımlamak için kullanılmaktadır. Dinamikgörev ayrımı (DGA) özellikleri ise, bir kullanıcınınbelirli bir süre (veya oturum) boyunca aktifolan rolleri üzerindeki kısıtları tanımlamayıamaçlar.2.1. Rol Kavramının Çoklu EtmenSistemlerine UygulanmasıRol ve rol tabanlı erişim denetiminin çoklu etmensistemlerine uygulanması ile ilgili bir örnekŞekil 1’de verilmiştir.Şekil 1. Çoklu etmen sistemlerinde rol tabanlıerişim denetimi için referans modeli [2]Şekil 1’de görüldüğü üzere rol tabanlı erişimdenetiminin klasik mimarisinde var olan kullanıcılaryerine etmen sınıfları gelmiştir. Etmenlerinbir kısmı görevlerinin benzerliği nedeniyleaynı sınıfa karşılık gelirler. Etmenler sahipolduğu rollere uygun olarak diğer etmenlerleetkileşim içerisinde bulunur. Etmen davranışları,eylemler ve algılar ile belirlenir. Bir etmenbulunduğu ortamı algıladıkça ve ona göre tepkilerverdikçe yaşam döngüsüne devam eder.Tanımlanan modelde eylemler, diğer etmenlerleetkileşimi tanımlayan iletişimsel eylemler vebazı kaynakların kullanımını belirleyen pragmatikeylemler olarak belirtilmektedir [2].Politikalar, verilen bir bağlamda hangi eylem/algılara izin verildiğini belirler. Bunun yanındabir politika, belirli koşullara göre bir eylemingerçekleştirilip gerçekleştirilmemesine ilişkinizin verilmesinden de sorumludur.Viroli ve arkadaşlarına göre [2] etmenler temelbir rol kümesine sahip değildir. Bunun yerine,her etmen aktif rol içermeyen bir oturum başlatır.Daha sonra rol aktivasyon /deaktivasyonpolitikaları doğrultusunda adım adım rolleriaktif eder. Bir oturum bütün roller deaktif edildiğindebitebilir.[5]’e göre ise her etmen, inançlarını içeren kendirolüne sahiptir. Bu doğrultuda, sosyoloji bakışaçısı ÇES’e adapte edildiğinde etmenin kendiinançları ile sahip olacağı rolün inançlarının çelişmemesi,çeliştiğinde ise uygun çözümler üretilmesigerekliliği kendi rolü kavramının temelkatkılarındandır [6]. Bir rolün kuralları, hedeflerive normları ile kendi rolününkiler çeliştiğidurumlarda üretilmesi gereken çözümler sosyolojideolduğu gibi ÇES’te de karşımıza çıkmaktadır.Örneğin, tavla oynayan babaoğuldan babakendi hedefini gerçekleştirmek için kazanmakzorundayken oğlunun üzülmesini istemediğiiçin de kaybetmek isteyebilir. İşte bu tür durumlardatanımlanacak normlar ve bu normların uygulanmasıda politika seviyesinde ele alınmasıgereken problemler arasında görülmektedir.3. Organizasyon ve Rol KavramlarınınPolitika Seviyesinde Ele AlınmasıBir organizasyonda kurallar rol, etmen ve organizasyonseviyelerinde ele alınabilmektedir.Organizasyonel kurallar, çalışma zamanındamimari içinde paylaşılmalı ve güncellenebilmelidir.Her etmen organizasyonda meydanagelebilecek etkileşimler doğrultusunda oluşacakorganizasyonel değişimlerden haberdarolabilmelidir.Rol seviyesinde etmenlerin sahip olduğu kurallar(veya normlar), rol tabanlı bir etmeninyaşam döngüsü içerisinde bulunduğu durumaAkademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri10 - 12 Şubat 2010 Muğla Üniversitesi257göre farklı rollerle çelişebilir. Dignum ve arkadaşlarınınformalize ettiği [7] rol operasyonlarıyanında Kir ve arkadaşlarının tanımladığı rolyaşam döngüsü [5] Şekil 2’de görülmektedir.Şekil 2. Rol yaşam döngüsü [5]Rol yaşam döngüsüne göre, etmen kurulum(Deployed) operasyonuyla bir rolün nasıl icraedileceğine dair bilgiye sahip olur fakat rolüoynamaya dair izne sahip değildir. Yürütme(Enacted) operasyonunda, bir rolün ilklendirilmesisağlanır. Böylece etmen, kendine özgübir rol örneğine sahip olur. Rol aktif (Active)edildiğinde çalıştırılabilir haldedir ve istendiğindeaskıya (Suspended) alınabilir. Yürütmeninkaldırılması (Deacted) operasyonunda rolörneğinin varlığı sonlanır. Ortadan kaldırma(Removed) operasyonunda ise etmen rolü oynamayeteneğini tamamen kaybeder.Şekil 1’de tanımlanan roller ve oturumlar arasındabulunan görev ayrımı kavramı ile Şekil2’deki rollerin durum değişimleri arasında birilişki göze çarpmaktadır. Rol, yürütme (Enacted)durumuna geçtiğinde rol tabanlı erişim denetimindekarşımıza çıkan SGA kavramı üzerindedurulmalıdır. Etmenlerin rol örneklerinesahip olduğu yürütme durumunda role özgünormatif yapıların çelişki çözümlemesininde yapılması gerekmektedir. Benzer şekilde,DGA kavramı rol tabanlı erişim denetimindeaktif rollerin varolduğu durumda ele alınmalıdır.Rolün sahip olduğu normatif yapıların aktifhaldeki çelişki çözümlemesi de DGA’nın elealındığı rol durumunda yapılmalıdır.Roller, yürütme (Enacted) operasyonunda Tablo1’de görüldüğü üzere farklı tiplere sahipolabilmektedir [5]. Azami bencil yürütmede et-