Tutum ve Tutum Ãlçekleri
Tutum ve Tutum Ãlçekleri
Tutum ve Tutum Ãlçekleri
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Tutum</strong> <strong>ve</strong> <strong>Tutum</strong> Ölçekleri
tutum“bireye atfedilen <strong>ve</strong> bireyin psikolojikbir obje ile ilgili düşünce, duygu <strong>ve</strong>davranışlarını düzenli bir biçimdeoluşturan eğilim”Smith ( 1968 )
“psikolojik obje”birey için anlam taşıyan bireyin farkındaolduğu herhangi bir obje“tutum objesi”hakkında tutum sahibi olunan şey
tutumların özellikleriyaşantı yoluyla öğrenmedevamlılıkbirey <strong>ve</strong> obje arasında düzenlilikyanlılıktoplumsal tutumlartepki gösterme eğilimiolumlu/olumsuz davranışlar
üç öğeli tutum modelibilişsel öğeduygusal öğedavranışsal öğe
ilişselöğe“ tutum objeleri ile ilgili gerçekleredayanan bilgi <strong>ve</strong> inançlar ”siyasal partiye yönelik tutum
inançlar + duygusal öğe = tutum“mevcut düzen”
kanı“tutumların sözlü ifadesi”( Kolasa <strong>ve</strong> Rokeach )daha özgülolumlu ya da olumsuz yargı
duygusal öğe“tutumun bireyden bireye değişen <strong>ve</strong>gerçeklerle açıklanamayan,hoşlanma-hoşlanmama yönü”
değerer“ bir sosyal grubun <strong>ve</strong>ya toplumun kendi varlık,birlik, işleyiş <strong>ve</strong> devamını sağlamak <strong>ve</strong> sürdürmekiçin üyelerin çoğunluğu tarafından doğru <strong>ve</strong>gerekli olduğu kabul edilen, onların ortak duygu,düşünce, amaç <strong>ve</strong> menfaatlerini yansıtan,genelleştirilmiş temel ahlaki ilke <strong>ve</strong> inançlar”
davranışışsalöğe“bireyin tutum objesine ilişkindavranış eğilimi”duygusal davranışnormatif davranış
tutum davranışilişkisi“tutumlara davranışa yol gösteren olarakbakılabilir”( Arkonaç, 2001)tutum <strong>ve</strong> davranış arasında tutarlılık La Piere ( 1934 )
tutum <strong>ve</strong> davranışıştaönemli unsurlarharekethedefçerçe<strong>ve</strong>zaman
davranışıetkileyen etmenlertek cevap/ tepki, bir dizi farklı tepki/ madde zamanlama ( tutum ölçümü- davranış gözlemi )
tutum-davrandavranışfarkı“ortam eşiği” e Campbell ( 1963 )yüksekortam engelikömür ocağı iş normuya dayüz yüze olmakalçak ortamengelişehir ırk ayrımı normuya damektup yazmaka b ca: zayıf ırk ayrımı tutumub: orta güçte ırk ayrımı tutumuc: güçlü ırk ayrımı tutumu
davranışıetkileyen etmenlertek cevap/ tepki, bir dizi farklı tepki/ madde zamanlama ( tutum ölçümü- davranış gözlemi )alışkanlıklarsonuç hakkında beklentileröğrenme süreci
tutum ölçekleri
kullanım m amaçlarlarıtutum <strong>ve</strong> değerlerinin belirlenmesiaile <strong>ve</strong> genel çevre faktörlerininincelenmesibireyin uyum problemlerinin teşhisi
tutumun ölçülebilen boyutları“yönü”duygusal niteliği ( olumlu / olumsuz )“derecesi”duygusal tonun düzeyi ( kabul etme / etmeme )“yoğunluğu”dışa yönelik bir davranışa dönüşebilme olasılığı
ölçeklerdeki yaklaşışımlarUyaranların ön plana alındığı ( karar <strong>ve</strong>rme ) yaklaşımThurstone’ nun eşit görünen aralıklar yöntemiDeneklerin ön plana alındığı yaklaşımLikert ölçekleme yöntemiTepkilerin ön plana alındığı yaklaşımGuttman ölçeği
tutum maddeleri oluşturmada temelölçütlerilgililik / tanı işleviayırıcılık işleviyeterlik ya da tüketicilik işlevi
tutum ölçeklerindeölçütler ( Edwards )geçmiş zaman kullanımıgerçek olaylara dayalı yorumlarbirden fazla yorumlanabilecek ifadelerpsikolojik obje ile ilgisiz cümlelerherkes tarafından / hiç kimse tarafından işaretlenmemesi olasıcümlelerduygusal ilgi ölçeğinin tüm alanını kapsayan cümleler
tutum ölçeklerindeölçütler ( Edwards )duygusal ilgi ölçeğinin tüm alanını kapsayan cümlelerbasit, açık <strong>ve</strong> doğrudan ifadeler kısa cümleler ( en fazla 20 kelime )tek düşünce“hepsi, tümü, her zaman, hiçbiri, asla”“sadece, şimdi, bazen”basit zamanlı cümlelerölçeği cevaplayacak kişilerin anlayamayacakları kelimelerçift olumsuz cümleler
Bogardus Toplumsal UzaklıkÖlçeğiE. S. Bogardus( 1882 – 1973 )
Bogardus Toplumsal Uzaklık Ölçeğiölçümler arasında sadece azlık-çokluk ayrımı yaparbir sıralama ölçeğiiki boyutu birlikte ölçerbelli bir objeyle ilişki kurma isteğiobjeyle aynılaşma eğilimikullanılan maddelerin seçimi nesnel değildir
Tablo 1. Amerikalılarların Çeşitli Etnik Gruplara Karşı<strong>Tutum</strong>larıEvlilikyoluylayakınakrabalığa%Kişiseldostolarakklübüme%Komşuolarakmahalleme%İşarkadaşıolarakülkeme%Yurttaşolarakülkeme%Konukolarakülkeme%Ülkemdençıkarılmalıdır%Amerikalılar 90 92 93 92 91 1 0Kanadalılar 87 93 96 96 96 2 0İskoçyalılar 78 89 91 93 93 2 0İrlandalılar 70 83 86 90 91 4 1Galliler 61 72 80 81 86 5 0Fransızlar 68 85 88 90 93 4 1İngilizler 94 97 97 95 96 2 0İskoçİrlandalılar73 82 88 89 92 17 0
Likert Tipi <strong>Tutum</strong> ÖlçeğiRensis Likert(1903-1981)
Likert Tipi <strong>Tutum</strong> Ölçeğidenekler ön plandabireylerin tepkide bulunacakları çeşitli ifadeler<strong>ve</strong>rilen ifadeye katılım derecesi belirtilirbirey kendisi hakkında bilgi <strong>ve</strong>rirtoplamalı sıralama tekniği
avantajlarıkonu ile ilişkili noktalar dikkate alınırçeşitli tutum objeleri <strong>ve</strong> durumlarına uyum sağlartutumun ölçülebilen boyutlarından hem yönünü hemde derecesini hesaplayabilir
dezavantajlarıfarklı cevap ifadeleri aynı toplam puanı üretebilirtutum değişikliklerini ölçmede daha az duyarlıbireyin iç görüye sahip olmasıbilgileri tam <strong>ve</strong> çarpıtmadan <strong>ve</strong>rmesikimliği gizleme, sosyal beğenirlik ölçeği
Likert ölçeğinin geliştirilmesi olumlu / olumsuz çok sayıda tutum maddesi ( 100 )ön deneme-değerlendirmedeğerlendirilmeyen maddelerin ölçekten çıkarılmasırastgele sıralama denek gruba uygulama ( grup sayısı = 5 x madde sayısı )madde analiziistatistiksel olarak anlamlı olmayan maddelerin ölçekten çıkarılması
Likert Tipi <strong>Tutum</strong> Ölçeğinin Hazırlanmasrlanması1. konunun tanımlanması <strong>ve</strong> kapsamın belirlenmesikompozisyon yazımıiçerik analiziolumlu = olumsuz madde sayısıkapsam geçerliliğidereceleme 3,5,7,9,11’liseçeneklerkatılma derecesisıklık derecesiönem derecesi
2. ölçeğin geçerliliğinin çalışılması ( faktör analizi )3. puanlama ifade olumlu “tamamen katılırım” 5 <strong>ve</strong> 4,3,2,1 ifade olumsuz “kesinlikle karşıyım” 5 <strong>ve</strong> 4,3,2,1
4. ölçek puanlarının dağılımının incelenmesi100 maddeli 5’li derecelemeli ölçekteen düşük toplam puan 100en yüksek toplam puan 500genişlik= 500-100
5. Madde analiziMadde puanı ile toplam puan arasındaki korelasyonÖlçek puanı ile ↑ korelasyon gösteren maddelerTek boyutluluk için önemliMadde analizi;Madde toplamMadde kalan
6. Alt <strong>ve</strong> üst grup ortalamaları arasındaki farka dayalı madde analiziMaddelerin ayırt etme gücü hesaplanırToplanmış ölçek puanı bulunur, her ölçek maddesinin ↑ <strong>ve</strong>ya ↓toplam puanlı bireyler arasında ne ölçüde ayrım yaptığı incelenirFaktör analiziMaddelerin ayırıcılıklarına göre tekrar seçim Puanlar sıralanır ( yüksek →düşük )Üst <strong>ve</strong> alt gruplar oluşturulurHer maddenin madde puanlarının ortalamaları hesaplanırİki ortalama arasındaki farkın anlamlılığı
7. Faktör analiziÖlçeğin genel faktörüAlt boyutları <strong>ve</strong> sayısı8. Maddeler belirlenir ( genellikle 20 )
4. ölçek puanlarının dağılımının incelenmesi100 maddeli 5’li derecelemeli ölçekteen düşük toplam puan 100en yüksek toplam puan 500genişlik= 500-100
Thurstone ÖlçeğiL. L. Thurstone(1887 -1955)
sosyal tutumlarınölçümündetek boyutlu ölçekgeliştirmede kullanılanlanteknikler çift karşılaştırmalareşit aralıklı ölçek
çift karşışılaştırmalar tekniğiifade oluşturma <strong>ve</strong> çiftler halinde düzenleme olası karşılaştırma sayısı Ç = [ N ( N- 1 )] / 2hakemler grubuolumlu yargıların oranı <strong>ve</strong> standart ölçek değerinedönüştürmemaddeler arasındaki mutlak ortalama farkı hesaplama
eşit görünen garalıklar tekniğiobjelerin sıralı değerlendirmesini <strong>ve</strong>rirölçek üzerindeki iki ölçüm arasındakiuzaklığa ilişkin yargıya varmayı sağlar
ölçeğin geliştirilmesi araştırmacı tarafından her çeşit görüşü belirten 100-150kadar ifade oluşturuluren az 30 kişiden oluşan hakemler grubuölçek puanı <strong>ve</strong>rilmesimadde analizibelirsizlik katsayısı – bir ifade üzerinde ne ölçüde uzlaşmaolduğunu gösteren <strong>ve</strong> sayısal olarak ölçülebilen bir değerdirseçme
Change language