HACI BAYRAM CAMİİ Mevlid Kandilinde İbadete Açıldı...

Hamdi’nin bu görevi aynı yıl eylül ayındaiçtimaiyat müderrisliğine çevrildi.Milli Mücadelenin başlaması üzerineAnadolu’ya geçen Ahmet Hamdi, bir yandanyazı, vaaz ve konferanslarıyla Anadoluharekâtını desteklemiş, bir yandan daOcak 1922-Kasım 1923 tarihleri arasındaAnkara Lisesi ulûm-i diniyye muallimliğiyapmıştır. Bu görevi yürütürken Umur-ıŞer’iyye ve Evkaf Vekâleti Tedrisat UmumMüdürlüğü’ne tayin edilen Ahmet Hamdi,bu sırada medreselerin müfredat programlarınııslah etmiş, hazırladığı rapor ve layihalarile Darülhilâfe medreselerinin sayısıon üçten otuz sekize çıkarılmıştır. Şer’iyyeVekaleti’nin ilgası üzerine Darülfünun İlahiyatFakültesi hadis ve hadis tarihi müderrisliğinegetirilmişse de aynı tarihte Diyanetİşleri Reisi Rifat Börekçi’nin isteği üzerine,Diyanet İşleri Reisliği Hey’et-i Müşavereazalığına tayin edilmiştir. Bu görevi sırasındaElmalılı Hamdi Yazır’ın “Hak DiniKur’an Dili” adlı tefsiri ile “Sahih-i BuhariMuhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi veŞerhi’nin yayıma hazırlanmasında büyükhizmet görmüştür.1920 yılında kurulanTarikat-ı Selahiye Cemiyeti’nin faaliyetlerinekatıldığı ithamıyla 1925’te Ankara İstiklalMahkemesi’nde yargılanan Ahmet Hamdi,cemiyetle ilgisi bulunan on bir kişininidama, birçoğunun da ağır hapse mahkûmedildiği mahkemede suçsuz bulunarak beraatetmiştir.1939’da Diyanet İşleri reis muavinliğineve M. Şerefettin Yaltkaya’nın ölümüüzerine 1947’de Diyanet İşleri reisliğinegetirilen Ahmet Hamdi Akseki, bu vazifedeiken 9 Ocak 1951 tarihinde Ankara’da vefatetmiş ve Cebeci Asri Mezarlığı’na defnedilmiştir.O, son derece zeki, ileri görüşlü, devrindekigelişmeleri takip eden, kendinidevamlı olarak yenileyen ve taklide karşıolan bir din âlimidir. Arapça, Farsça ve İngilizcebilen Akseki, müsbet ilimlere, akılcıanlayışa ve felsefi düşünceye ilgi duymuş,bir kısım filozofları bu açıdan incelemişve İslami bakımdan tenkit etmiştir. Saltanat,Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleriniyaşayan bir âlim ve fikir adamı olarakmüslüman Türk toplumunun uğradığı sosyalve kültürel değişikliği yakından takipetmiş olan Akseki, eser ve makalelerindebu konuda isabetli teşhis ve tahlillerde bulunmuştur. İktisadi,siyasi, kültürel ve ilmi bakımdan geri kalmış İslam toplumlarınınher alanda gelişme ve ilerlemeleri için hayatı boyunca gayretsarf eden Akseki, bu gaye için Kur’an’ı ve hadisi esas alarakİslami ilimlerin canlandırılmasını, gelişmelerin ışığında İslamimüesseselerin yeniden düzenlenmesini gerekli gören MehmetAkif ve arkadaşları gibi, bir taraftan hurafe ve batıl inançlarla diğertaraftan da dini Batı kalıpları içinde değerlendirerek modasıgeçmiş bir müessese şeklinde gösterip İslam’a hücumda bulunanlarlamücadele etmiştir. Batı emperyalizminin İslam dünyasınınparçalanması için kurduğu plan ve sürdürdüğü gayretlere dikkatleriçeken Akseki, garpçılık ve milliyetçilik hareketlerine karşıçıkarak müslüman toplumların kurtuluşu için İslam birliği fikrinisavunmuştur.Kur’an’ı Kerim’in Türkçe tercümesiyle namaz kılınması yönündekitemayüllere karşı gerek Hey’et-i Müşavere azalığı gerekseDiyanet İşleri reis muavinliği sırasında takındığı tavizsiz tavrı,ilmi ve dini gayret ve cesaretinin bir ifadesi olarak değerlendirilmelidir.Akseki, bu yönde bir kanaate sahip bulunan reis ŞerefettinYaltkaya’nın isteği üzerine hazırladığı raporda böyle bir uygulamanındini ve ilmi hiçbir dayanağı bulunmadığını ortaya koyarakkarşı tavır alacak yüreklilikte bir şahsiyettir. Akseki, verdiğieserlerle halkın uzun süre ihmal edilen dini bilgiler ihtiyacınınkarşılaşmasında da büyük hizmet görmüştür.Cumhuriyet dönemi dini kültürün temel taşı sayılabilecekçok sayıda kitap kaleme almış olan Akseki’nin yayınlanmış eserleri:1. Ahlak Dersleri, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 19682. Askere Din Kitabı Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1980.3. Bulgaristan Mektupları, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2000.4. Din Dersleri, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 19705. Garanik Efsanesi, İstanbul: Birun Kültür Sanat Yayıncılık, [t.y.]6. İslam Fıtri, Tabii Ve Umumi Bir Dindir , Ankara: Diyanet İşleriReisliği, 1943. 1. c.7. İslam Dini, İtikat, İbadet Ve Ahlak, Ankara: Diyanet İşleriBaşkanlığı, 19608. İslam’da Birlik ve Fıkıh Mezhepleri, Muhammed Reşid Rıza,1354/1935; sdl. Hayreddin Karaman; trc. Ahmet Hamdi Akseki,Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1974.9. Namaz Surelerinin Türkçe Tercüme Ve Tefsiri, 8. bs. Ankara:Diyanet İşleri Başkanlığı, 198510. Peygamberimiz ve Müslümanlık, Ankara: Baysan Yayınları,195511. Peygamberimizin Vecizeleri: Kuvvetli İman, Kuvvetli İrade,1945 İstanbul12. Ve’l-asr Suresi Tefsiri, sdl. Ertuğrul Özalp. İstanbul: BirunKültür Sanat Yayıncılık, [t.y.]TDVKaynaklarSüleyman Hayri Bolay, “Ahmet Hamdi Akseki”, DİA, İstanbul1989, C II, s. 293-295.Ahmet Hamdi Akseki (sempozyum) TDV yayınları, Ankara 2004.www.diyanetvakfi.org.tr TÜRKİYE DİYANET VAKFI HABER BÜLTENİ 39 >