Prof. Dr. Ahmet İNAM: "Değerler hayatımızın kendisidir ... - DEM

ir şeyi bile, “Bu ne kadar saçma, ne kadar tuhaf, nekadar anlamsız!” demez. Hep bir şeylere benzeterek,anlam vererek anlar. İlişkileri de öyledir. “İyi”der, “kötü” der, “güzel” der, “çirkin” der. Dolayısıylaanlamsız yaşayamayacağı için değersiz deyaşayamaz. Çünkü değerler anlamın içindedir, altkümesidir. Elbette her anlam değerdir diyemeyiz,ama her değer anlam taşır. Değerler ahlâk alanındaolabildiği gibi estetik alanda da olabiliyor. Sanatta“iyi” sanat eseri var, “kötü” sanat eseri var, “güzel”var, “çirkin” var. Bilgi alanında da var, değerler,değerlendirmeler; bilimde de var, inançlarımızdavar. Meselâ hakikat bir değer olarak duruyor. Dürüstlük,yaptığımız araştırmayı saptırmamak birdeğer olarak duruyor. Daha önce yapılmış çalışmalarasaygı, gerçeğe saygı bütün bunlar değerlerolarak duruyor. Dolayısıyla hem bilgi alanında hemahlâk alanında hem sanat alanında hem düşünselalanda, ahlâkın töresel yönleriyle ilişkili alanda, insanlarınbirada yaşaması ile ilgili kuralların olduğualanda, hep değer kavramı geçiyor.Değerlerden bağımsız bir şekilde bilim yapmakmümkün mü?Mümkün değildir. Örneğin, pozitivist anlayışıylayazılmış bilim felsefesi kitapları, bir anlamıyladeğerlerin öznel olabileceğini dolayısıyla nesnelolarak bakmamız gereken gerçekliği çarpıtabileceğigibi bir görüşe sahipti. Oysa değildir. Çünküböyle bir anlayışın kendisi de bir değerlendirmedir.“Bilimde ahlâk ve estetik değerler önemlideğildir. Bunları paranteze alıp bilim yapmalıyız.Çünkü biz gerçekliğe nesnel bakmalıyız” görüşününkendisi de bir değer taşır. Bilimi nasıl gördüğümüzkonusunda bir değerlendirme taşır. Elbettedeğersiz bilgi mümkün değildir. Hadi bilimi birtarafa bırakalım, sıradan insanların bilgiyle olanilişkisine baktığımızda, bilgiye hürmetiniz yoksa,örneğin ortaya atılan yeni bir fizik teorisini merakedip merak etmeye değer görmüyorsanız, öğrenmeyideğerli bulmuyorsanız, öğrenmiyorsunuz.Dolayısıyla bizim bilimdeki görüşlere, toplumdakikimi inanışlara saygı göstermemiz gerekir ki onlarıöğrenebilelim. Bir şeyi öğrenirken öğrenmeyedeğer diye düşünüp öğreniyoruz. Bu bilimde çokönemlidir. Maalesef bunu çocuklara veremiyoruz.Oysa, çocuk, öğreneceği konuyla ilgili olarak, değerduygusunu yaşayabilse, “ben çok değerli şeyler öğreneceğimve bununla hayatımı daha değerli, dahaanlamlı kılabileceğim” diye düşünebilse, o zamaneğitimde rastladığımız birtakım yanlış ve çarpıkdurumlar, ortadan kalkabilir diye düşünüyorum.Biz değerlerin nasıl yaşanacağını bilemiyoruz.Ben bir yazımda şöyle bir ayırım yaptığımı hatırlıyorum:“Değerleri yaşamakla” “Değerlerle yaşamak”.Toplum içinde zaten değerlerle yaşıyorsunuz. Otoplumun değerlerini o toplumun büyük çoğunluğununkabul ettiği değerleri beğen ya da beğenmeyaşamak zorundasınız. Değerler olmadan nefesalamazsınız. Çünkü biz bir benzetmeyle söylerseknasıl hava-küre diyoruz, atmosfer, su-küre diyoruzhidrosfer, onun gibi bir değer-küre içindeyiz. Bunabelki Eski-Yunan dilinden çıkarak ethos diyebiliriz.Ethos içindeyiz ve dolayısıyla orada, değersiz nefesalma imkânımız yok. Hep değerlerle yaşamakzorundayız. Ne yaparsak yapalım bir değer içerireylemlerimiz.. Bu bizim irademiz dışında bir şey.Ama birde ardına düştüğümüz, hayatımızı adadığımızdeğerler var. Örneğin, “adalet” adını verdiğimizdeğer için bütün hayatını vakfediyorsun. Kavgaveriyorsun, hapis yatıyorsun. “Dünyada zulümvardır ve benim bütün hayatım bu dünyadaki sömürüye,zulme, haksızlığa, adam kayırmaya, emeğinhakkının verilmeyişine karşı bir mücadeledir”diyorsun, hayatını bu uğurda eylemlere adıyorsun.İşte bu değer yaşamaktır. “Adalet”, “güzellik”,“saygı” gibi değerleri hayatımızın temel değerleriyapıyor, bu değerlere yaşamımızı adıyoruz.Değerleri yaşıyoruz. İşte bu açıdan sanıyorum ça-Y IL 2 SAYI 5 | DEM DERGİ 85