Buraya

z›lle, z›lden akreb oldu [dahâ yak›n oldu]. Zîrâ z›l, asl ile z›ldir.Kendi nefsi ile de¤ildir. Ve çünki âlem, ef’âl-i vâcibînin[Allahü teâlân›n ef’âlinin] z›lâl [z›lleri] ve ukûsidir [aksleridir].Nâçâr s›fât-› ilâhî, âleme âlemden ve âlemin üsûlindenki ef’âldir. Akreb oldu ki [dahâ yak›n oldu ki], asl-›l üsûldür.S›fât dahî, Zât-i teâlân›n z›ll›dir. Ve zât-i celle sültânehüasl-› cemî’-i üsûldür. Binnetîce, Zât-i teâlâ, âleme âlemdenve ef’âl ve s›fât-› vâcibden akreb [yak›n] olmufl olur. 3/1[Se’âdet-i Ebediyye: 101.]¥ Hak teâlân›n zât-i akdesi [mukaddes zât›] ve s›fât-i mukaddesesi,bir mertebede kâindir. S›fat›n ziyâde [ayr›] olmas›sâbit olmakla, Hak celle celâlühü de hiç te’ayyün ve tenezzülpeydâ olmam›fld›r. 3/114¥ Hak teâlân›n s›fât› ve ef’âli dahî, zât› gibi bîçûn ve bîçugûnedir.Ve mümkinât›n [mahlûkat›n] s›fât› ve ef’âli ile hiçmünâsebeti yokdur. Meselâ ilm s›fat› kadîm ve basîtdir.Te’addüd ve tekessür [adedlenme ve ço¤alma] ona yol bulamam›fld›r.Te’addüd-i te’allükât [alâka] i’tibâriyle olursa da.Zîrâ onda bir inkiflaf basît vard›r ki ma’lûmat-› ezel ve ebed,o inkiflaf ile münkeflîf ve cemî’-i eflyây› ân-› vâhid-i basîtdebilmifl idi. Meselâ, Zeydi hem mevcûd [varl›kda], hemma’dûm [yoklukda] ve cenin ve sabî ve civân ve pir ve zinde[diri] ve mürde [ölü] ve kâim [ayakda] ve kâid [oturan].....ilâhir bilmifldir. Te’addüd-i te’allûkât âfâk›n te’addüdünümûcibler ve ezminenin teksîrini isterler. O mahalde ezeldenebede dek, ân-› vâhid-i basîtden gayr-i ân yokdur. [De¤iflmiyen,basît bir ân vard›r.] O ânlara aslâ te’addüd yokdur. Hakteâlâ üzre zemân cereyân eylemez. Bütün mahlûkâta te’alluk-›vâhid ile müteall›k olmufldur. O te’alluk dahî, s›fât-› ilmgibi bîçûn ve bîçugûnedir. [Bilinemez ve ötelerin ötesidir.]1/296 [Mektûbât Tercemesi: 475.]¥ Hak teâlâ bir s›fatla muttas›f [s›fatlanm›fl] ve bir ismlemüsemmâ [ismlenmifl] ve bir hükmle mahkûm de¤ildir. Kendizât›na ism ve ahkâm bildirmesi teflbîh i’tibâriyledir ki,mahlûkât›n anlay›fllar›na karîb olmak içindir. 2/3¥ Hak teâlâ yüce kerem ve ihsân›ndan, kendi feyzlerini ve– 56 –