buraya

mâllerin, Vücûb mertebesindeki kemâllere yaln›z ismleri benzemekdedir.Bunun içindir ki, hadîs-i flerîfde, (Allahü teâlâ, Âdemi kendi sûretinde yaratd›)buyuruldu. (Kendini anlayan, Rabbini anlar) sözünün inceli¤i, buradananlafl›lmakdad›r. Çünki insan›n nefsinde bulunan herfley, birer sûretdir,görüntüdür. Bu sûretlerin hakîkati, asl›, Vücûb mertebesindedir“te’âlet ve tekaddeset”. ‹nsan›n halîfe olmas›n›n inceli¤i buradan anlafl›lmakdad›r.Çünki, birfleyin sûreti, o fleyin halîfesidir. Vekîlidir. Z›nd›klar veAllahü teâlâya madde diyen (Mücesseme) ad›ndaki kâfirler, burada çokyan›ld›lar. Allahü teâlây› insan sûretinde, fleklinde sand›lar. Ahmak olduklar›için, Allahü teâlân›n, insanlarda oldu¤u gibi organlar›, duygu âletlerivar dediler. Böylece, do¤ru yoldan sapd›lar. Çok kimseleri de sapd›rd›lar.Allahü teâlân›n sûreti ve misli gibi fleyler söylemek, benzeterek anlatmakiçindir. Yoksa, benzetilen fleyin kendisidir demek olmad›¤›n› anl›yamad›lar.Çünki sûretin, görüntünün hakîkati, asl›, parçalardan, zerrelerdenmeydâna gelen bir toplulukdur. Vücûb mertebesinde ise, böyle fley olamaz.Kadîm olan, sonsuz olan, parçalanamaz, ayr›lamaz. Kur’ân-› kerîmdeki(Müteflâbihât) denilen âyet-i kerîmeler de, böyledir. Bildirdikleri fleylerinkendileri anlafl›lmamal›d›r. Uygun olan baflka fleyler anlafl›lmal›d›r. Âl-i ‹mrânsûresi yedinci âyetinde meâlen, (Bu âyet-i kerîmelerin bildirdikleriniyaln›z Allahü teâlâ bilir) buyuruldu. Demek ki, müteflâbih olan âyet-i kerîmelerinne demek oldu¤unu, ancak Allahü teâlâ bilir. Bu âyet-i kerîmegösteriyor ki, müteflâbih olan âyet-i kerîmeler, gösterdiklerinden baflka fleyleribildirmekdedir. Allahü teâlâ da, bu baflka fleyleri bilmekdedir. (Ulemâ-iRâsihîn) denilen derin Ehl-i sünnet âlimlerine de, bu baflka bilgilerihsân olunmufldur. Bunun gibi, gayb olanlar› yaln›z Allahü teâlâ bilir.Peygamberlerin yükseklerine bu bilgisinden ihsân etmekdedir.[(Gayb) demek, âyet-i kerîme ile ve hadîs-i flerîfler ile bildirilmemifl olanve his organlar› ile, tecribe ve hesâb ile anlafl›lam›yan fleyler demekdir].Müteflâbih olan âyet-i kerîmelere, anlafl›landan baflka ma’nâ verme¤e(Te’vîl) denir. Te’vîli yanl›fl anlamamal›d›r. Âyet-i kerîmedeki (El) kelimesinekudret demek ve (Yüz) kelimesine, Allahü teâlân›n kendisi demek,te’vîl olmaz. Böyle kelimelerin te’vîli ince, gizli bilgilerdir. Ancak, seçilmifllerinseçilmifllerine bildirilmifldir.(Fütûhât-i Mekkiyye) kitâb›n›n sâhibi [ya’nî Muhyiddîn-i Arabî] “rahmetullahialeyh” hazretleri ve Ona uyanlar, Allahü teâlân›n s›fatlar›, Allahüteâlân›n kendinden baflka olmad›klar› gibi, birbirlerinden de baflka de-¤ildirler diyor. Böylece, ilm s›fat›, Zât-i ilâhîden baflka olmad›¤› gibi, kudretden,irâdeden, iflitmekden ve görmekden de baflka de¤ildir diyorlar.S›fatlar›n hepsini de, böyle biliyorlar. Bu fakîre göre, bu sözleri do¤ru de-¤ildir. Çünki, bunlar s›fatlar›n d›flarda ayr›ca var olduklar›na inanm›yorlar.Ehl-i sünnetden ayr›lm›fl oluyorlar. Çünki, Ehl-i sünnetin büyük âlimlerininanlad›klar›na göre, Allahü teâlân›n sekiz veyâ yedi s›fat›, kendisi gibid›flarda ayr›ca vard›r. Onlar›, s›fatlar›n zâtdan baflka olmad›¤›na sürükleyenfley, belki, o makâmdaki baflkal›¤› bu dünyâdaki mahlûklardaki baflkal›kgibi sanmalar›ndan olsa gerekdir. Allahü teâlân›n s›fatlar›n›n kendindenbaflka olmas›n›, bizim s›fatlar›m›z›n kendimizden baflka olmas› gibi bulmad›klar›ndanve o baflkal›¤› bu baflkal›¤a benzetmediklerinden, s›fatlar›n– 496 –