buraya

Bu sözümüzü ayd›nlatmak için mahlûklar aras›nda flunu söyliyebiliriz:Birfley, bir sebeble bilinse, o sebeb bilindi¤i zemân, o fley de bilinmifl olurdemifllerdir. Bu fleyin bilinmesinde, zihn yaln›z sebebe ba¤lanmakdad›r. Bufleyi bilmek, bunu ayr›ca düflünme¤e lüzûm kalmadan, sebebinin bilinmesineba¤l› olarak kendili¤inden hâs›l olmakdad›r. Fekat felsefeciler, buradada, zihnin ikinci bir ba¤lant›s› olmad›kca, bu fleyin bilinece¤ine inanmazlar.Bu ba¤lant›, do¤rudan do¤ruya olmasa bile, lâz›md›r derler. Fekatbundan dahâ yak›n bir misâl bulamad›m. Maksad›m›z anlatmakd›r, inand›rmakde¤ildir. Herfleyin do¤rusunu Allahü teâlâ bilir. Do¤ru yolda gidenlereve Muhammed Mustafân›n izinde olanlara salât ve selâm olsun “aleyhive alâ âlihi minessalevâti vetteh›yyâti velberekât”!297‹K‹YÜZDOKSANYED‹NC‹ MEKTÛBBu mektûb, mevlânâ Bedreddîn-i Serhendîye arabî olarak yaz›lm›fld›r.Hak teâlân›n ihâtas›n› ve sereyân›n› aç›klamakdad›r:Allahü teâlân›n bu eflyây› ihâta etmesi, [ya’nî kuflatmas›] ve bunlarasereyân etmesi, [ya’nî içine yay›lmas›] sözleri, toplu birfleyin, bunu meydânagetiren parçalar›, zerreleri ihâta etmesi ve onlara sereyân etmesi gibidir.Meselâ bir kelime, kendisinin bütün flekllerine, sereyân eder. Kelime, ismolunca, fi’l olunca ve harf olunca, bunlar›n da parçalar› olunca, geçmifl zemân›,gelecek zemân›, emr, yasak, masdar, ism-i fâil, ism-i mef’ûl, flartl› flarts›zolunca, bir harf eklenince, iki harf eklenince, çeflidli ma’nâlar veren harflereklenince, bunlar gibi dahâ nice hâller al›nca, bu kelime de¤iflmifl olmaz.Dahâ do¤rusu, bütün bu hâller, kelimenin içinde yerleflmifl bulunmakdad›r.‹nsan akl›, kelimenin bu çeflidli hâllerine baflka baflka ma’nâlar verir. Hâlbukid›flarda var olan yaln›z bu kelimedir. Bunun için hepsine bu kelime demekdo¤ru olur. Lâkin her bir hâlin, kendine uygun özel bir ismi ve vazîfesivard›r. Bu ism ve vazîfe baflka hâlde bulunmaz. Meselâ, zemân bildirirse,(Fi’l) olur. Zemân bildirmezse (‹sm) denir. Birfleyi yaln›z bafl›na bildiremezse(Harf) denir. Geçmifl zemân› bildirince, (Mâdî) denir. fiimdiki vegelecek zemân› bildirince, (Müdârî) denir. Dokuz sebebden ikisi birlikdebulundu¤u zemân, (Gayr-i münsarif) denir. Bulunmazlarsa, (Münsarif)denir. Harf olunca, esre okutursa, (Cârre) denir. Üstün okutursa (Nâs›ba)denir. Bunlardan birinin ismini baflkas› için söylemek ve birinin vazîfesinibaflkas›na yapd›rmak do¤ru bir ifl olmaz. Dalâlet olur. Hepsi, bu bir kelimeolduklar› hâlde, müdârî yerine mâdî ve cârre yerine nâs›ba denilemez.Allahü teâlâ, herfleyi dahâ iyi bilir. Biz, flu kadar söyliyebiliriz ki, Allahüteâlân›n varl›¤›ndan inen mertebelerin herbirinin ismi ve vazîfelerivard›r. Bunlar, yaln›z bu mertebe içindir. Varl›¤› lâz›m olan zât ve hiçbirfleyemuhtâc olm›yan zât, yaln›z (Cem’) ve (Ulûhiyyet) mertebesidir. Varve yok olabilen zât ve muhtâc olan zât, (Fark) ve (Mahlûk) mertebesidir.Birinci mertebe (Rübûbiyyet) ve (Hâl›k›yyet) mertebesidir. ‹kinci mertebe,(Ubûdiyyet) ve (Mahlûk›yyet) mertebesidir. Bu ikisinden birinin ismini,ötekine söylemek ve nas›l olduklar›n› kar›fld›rmak z›nd›kl›k olur, küfrolur. Mülhidlerden ve z›nd›klardan birço¤una ne kadar flafl›lsa yeridir.– 476 –