buraya

kîkaten bulunmasayd›, Allahü teâlâ, kullar›n zulm etdi¤ini bildirmezdi. ‹nsan›nyapd›¤› iflde kendi kudreti te’sîr etmeyip, kudreti, yaln›z iflin yarat›lmas›nasebeb olsayd›, insanlar›n kötü ifllerine zulm denmezdi. Hâlbuki Allahüteâlâ, Kur’ân-› kerîmin birçok yerinde, insanlar›n zulm iflledi¤ini bildiriyor.‹nsan›n gücü, iflin yarat›lmas›na te’sîr etmeyip, yaln›z sebeb olsayd›zulm buyurmazd›. Evet, Allahü teâlâdan gelen elemlerde, azâblarda, insan›nihtiyâr› kar›flm›yor. Fekat, bu zulm olmaz. Çünki, Allahü teâlâ, kayds›z,flarts›z mâlikimiz, sâhibimizdir. Mülk yaln›z Onundur. Mülkünü, istedi¤igibi kullan›r, hiç zulm olmaz. Fekat insanlar›n zulm etdiklerini bildirmesi,insanda ihtiyâr›n bulundu¤unu göstermekdedir. Burada zulmün mecâzolmas› düflünülemez. Hakîkatler, zarûret olmad›kca mecâz yap›lmaz.‹nsanlar›n irâdeleri, ihtiyârlar› za’îfdir, azd›r sözüne gelince, e¤er Allahüteâlân›n ihtiyâr› yan›nda azd›r denirse veyâ insanlar›n ihtiyâr› yaln›z olarakiflleri meydâna getiremez demek istenirse, do¤ru olur. Fekat, e¤er ihtiyârlar›,ifllerin yap›lmas›na te’sîr etmez denirse, do¤ru olmad›¤›n› yukar›dabildirdik.Allahü teâlâ, kullar›na yapabilecekleri fleyleri emr etmifldir. ‹nsanlar› za’îfyaratd›¤› için, her emrinde kolayl›k göstermifldir. Nisâ sûresi yirmiyedinciâyetinde meâlen, (Allahü teâlâ, size hafîf, kolay emr etmek istedi. Çünki,insan za’îf yarat›lm›fld›r) buyuruldu. Allahü teâlâ, (Hakîm)dir. [Herfleyiyerinde, uygun olarak yapar. (Raûf)dur. (Ac›ma¤a lây›k olm›yanlara daac›y›c›d›r). (Rahîm)dir. Âh›retde sevdiklerine, ya’nî küfrân-› ni’met etmiyenlere,ya’nî mü’minlere Cenneti ihsân edicidir.] Kullar›na yapam›yacaklar›fleyi emr etmek hikmetine, re’fetine yak›flmaz. Kullar›na, kald›r›lam›yacak,büyük kayay› kald›rma¤› emr etmeyip, herkesin çok kolay yapaca¤›k›yâm, rükü’, secde, ufak bir âyet okumak ile meydâna gelen nemâz›emr etmifldir. Nemâz k›lmak, herkes için çok kolayd›r. Ramezân-› flerîf orucuda, pek kolayd›r. Zekât› da, çok hafîf emr etmifl, mal›n hepsini de¤il, k›rkdabirini verin demifldir. Hepsini veyâ yar›s›n› verme¤i emr etseydi, kullar›nagüç olurdu. Merhameti, pek fazla oldu¤undan, emri tâm yap›lamaz ise,dahâ da hafîfletmifldir. Meselâ, abdest alam›yanlara, teyemmüm etme¤e,nemâzda ayak üzere duram›yanlara, oturarak k›lma¤a, oturam›yanlarada, yatarak k›lma¤a, rükü’ ve secde yapam›yanlara, îmâ ile [oturup, rükü’ve secde için, az e¤ilerek] k›lma¤a, bunlar gibi, dahâ nice kolayl›klara iznvermifldir. ‹slâmiyyetin emrlerine dikkatle ve insâfla bakan, bu kolayl›klar›görür. Allahü teâlân›n, kullar›na ne kadar çok merhametli oldu¤unu, pekiyi anlar. Emrlerin pek kolay olmas›n›n bir flâhidi de, çok kimselerin, emrolunan ibâdetlerin, dahâ artmas›n› istemesidir. Nemâz›n, orucun artmas›-n› istiyen, çok görülmüfldür. Evet, ibâdet yapmak güç gelen kimseler de, yokde¤ildir. Böyle kimseler, normal insan de¤ildir. Böyle bozuk kimselere, ibâdetlerinzor gelmesine sebeb, nefslerinin karanl›¤› ve flehvânî arzûlar›n›nkötülü¤üdür. Bu karanl›k ve kötülükler, nefs-i emmâreden hâs›l olmakdad›r.Nefs-i emmâre, Allahü teâlân›n düflman›d›r. fiûrâ sûresi onüçüncüâyetinde meâlen, (Îmân ve ibâdet etmek, müflriklere güc gelir) ve Bekarasûresi, k›rkbeflinci âyetinde meâlen, (Nemâz k›lmak, yaln›z mü’minlere, Allahüteâlâdan korkanlara kolay gelir) buyuruldu.– 446 –