buraya

mez. (Kazâ) demek, bir insan›n bir ifli kendi ihtiyâr› ile yap›p yapmayaca-¤›n›, Allahü teâlân›n, önceden bilmesi demekdir ki, insanda ihtiyâr›n bulundu¤unugöstermekdedir. Kazâya inanmak irâdenin, ihtiyâr›n yok olmas›nasebeb olsayd›, Allahü teâlâ da, yaratma¤a mecbûr veyâ memnû’ olurdu.Çünki, ezelde, her fleyin var olaca¤›n› bildi ise, onu yaratma¤a mecbûrolurdu. Yoklu¤unu bildi ise, yaratmas› memnû’ olurdu. Kazâya inanmak,kulda ihtiyâr›n bulunmas›na inanma¤a mâni’ olsayd›, Allahü teâlâda irâdeve ihtiyâr›n bulunmas›na inanma¤a da mâni’ olurdu. Allahü teâlân›n yarataca¤›fleyleri ezelde bilmesi, irâde s›fat›n› yok etmedi¤i gibi, kullar›n›nyapaca¤› fleyleri de ezelde bilmesi, kullar›n irâde ve ihtiyâr sâhibi olmalar›namâni’ de¤ildir. Evet, insanlar›n kudreti azd›r. ‹fli yaln›z insan kudretiyapar demek, pek akls›zl›k olur ve düflüncesizli¤in son derecesidir. Mu’tezilenin,burada da, do¤ru yoldan ayr›lm›fl oldu¤unu, Mâverâünnehr [Türkistânda,Seyhûn ve Ceyhûn nehrleri aras›ndaki genifl yer] âlimleri bildirmifl,bunlar›n sözü, mecûsîlerin [atefle tapanlar›n] sözünden dahâ fenâd›rdemifllerdir. Çünki mecûsîler, Allahü teâlân›n bir flerîki, orta¤› var sanm›fld›r.Mu’tezile ise, say›s›z ortak var demekdedir. [Ya’nî, insan, iflini, kendikudreti ile yapmakda, yaratmakdad›r diyerek, insanlar›, Allahü teâlâya flerîkediyorlar.](Cebriyye mezhebi), insan aslâ bir ifl yapmaz, câns›zlar gibi hareketeder. ‹nsan›n kudreti, kasd›, ihtiyâr› yokdur diyor. ‹nsanlar iyi ifl yap›ncasevâb kazanmaz, kötü ifllerine azâb yap›lmaz san›yor. Kâfirler, günâh iflliyenlerma’zûrdur, mes’ûl olmazlar. Çünki, insan›n her iflini, yaln›z Allah yap›yor.‹nsan istese de, istemese de, Allah günâh yarat›yor. ‹nsan günâh yapma¤amecbûrdur diyorlar. Bu sözleri küfrdür. Bunlara (Mürcie) de denirki, mel’ûndurlar. Günâh, insana zarar vermez. Âsî, fâs›k, azâb görmiyecekdirdediler. Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (Mürciemezhebinde olanlara yetmifl Peygamber, la’net etmifldir). Mezhebleritemâmen yanl›fld›r, bozukdur. Çünki, ihtiyârî, istekli hareketimiz ile, titreme,refleks hareketlerinin baflka oldu¤u meydândad›r. Elimizle birfley tutmam›z,elbette ihtiyâr›m›z iledir. Göz se¤irmesi, kalbin çal›flmas› ise, böylede¤ildir. Kur’ân-› kerîm ve hadîs-i flerîfler, bu mezhebin bozuk oldu¤unubildirmekdedir. Nitekim, Secde ve Ahkaf ve Vâk›’a sûrelerinde, (Yapd›klar›n›ncezâs›d›r) ve Kehf sûresinde, (‹stiyen îmân etsin, istiyen inanmas›n!)meâl-i flerîfleri ile buyurmakdad›r.‹nsanlar›n ço¤u, tenbel oldu¤undan ve niyyetleri kötü oldu¤undan özr,behâne ar›yor. Süâlden, azâbdan kurtulmak için, Efl’arî, hattâ Cebriyye mezhebineyanafl›yor. Bunlar, ba’zan, (‹nsan›n hakîkatde ihtiyâr› yokdur. ‹fli insan›nyapmas› mecâzd›r, görünüfldedir) diyor. Ba’zan da, (‹nsan›n ihtiyâr›azd›r. Herfleyi yapan, Allahü teâlâd›r) diyor. Bu söz, Cebriyye mezhebinekay›yor. Bunlar, ba’z› tesavvuf büyüklerinin sözlerini öne sürüyor. Meselâ,(‹flleri yapan birdir. Hiçbirfley yokdur, yaln›z O vard›r. ‹nsan›n iflinde,kudretinin te’sîri yokdur. ‹nsan›n hareketi, a¤ac›n sallanmas› gibidir. ‹nsan›nvarl›¤› da, iflleri de, çöldeki serâb gibidir, bir görünüflden baflka birfleyde¤ildir) gibi sözler, bu gevflek, tenbellerin kötü söylemelerini ve ifllemelerinidestekliyor. Herfleyin do¤rusunu, ancak Allahü teâlâ bilir. Bildi¤imizkadar, bunlara flöyle cevâb veririz ki: Efl’arînin dedi¤i gibi, e¤er ihtiyâr, ha-– 445 –