buraya

yap›lmas› ile meydâna ç›kar. Fekat, bunun için de, ayn› kuvvetin ayr›ca te’sîretmesi lâz›md›r. ‹flin yap›lmas› baflkad›r, iyi veyâ fenâl›¤›n›n yap›lmas›baflkad›r. O hâlde, iflin iyi veyâ fenâ olmas› için de, kuvvetin ayr›ca te’sîrilâz›md›r demek, yanl›fl olmaz. Ebül-Hasen-i Efl’arî, böyle demiyor. Hâlbuki,insanlar›n kudretini Allahü teâlâ yaratd›¤› gibi, bu kudretin te’sîr etmesinide Allahü teâlâ yaratmakdad›r. Bunun için, kulun kudretinin te’sîr etdi¤inisöylemek, hakîkate dahâ yak›n olur. Efl’arî mezhebi, Allahü teâlân›n,kullar›n› cebr etdi¤ini bildirmifl oluyor. Çünki, kulda ihtiyâr›n ya’nî be-¤endi¤ini yapmak bulunmad›¤›n› ve kulun iflinde, kendi kuvvetinin hiçte’sîri olmad›¤›n› bildiriyor. Bu mezhebi, cebriyyeden ay›ran fley, cebriyyemezhebinde, bir insan, bir ifli yapd› demek, mecâzd›r. Ya’nî, o istekli ifli, yaln›zAllahü teâlâ yapm›fld›r. O insan›n eli ile yapm›fld›r. ‹nsanda kudret yokdurderler. Efl’arî ise, ifli yapan, hakîkatde insand›r. Ancak, insan›n iste¤iile de¤il, Allahü teâlân›n istemesi ile yapm›fld›r. ‹nsanda ihtiyâr yokdur diyor.Ehl-i sünnetden, Efl’arîden baflkalar›, kulun kudreti, yapd›¤› istekli ifldete’sîr eder diyor. Efl’arî ise, kudreti ancak, iflin yarat›lmas›na sebebolup, yarat›lmas›nda te’sîri olmaz diyor ki, her ikisine göre de, ifli insan yapd›demek do¤ru olur. Ehl-i sünnet, Cebriyyeden, böylece ayr›lm›fl olur. Cebriyyemezhebinin, insan›n, istekli ifllerini hakîkaten yapd›¤›n› kabûl etmemesi,ifli insan yapd› demek mecâzd›r demesi küfrdür, Kur’ân-› kerîmiinkâr etmekdir. (Temhîd) kitâb›n›n sâhibi [Ebû fiekür Sülemî “rahmetullahialeyh”] diyor ki, Cebriyye mezhebinde, (‹fli insan›n yapmas› mecâzd›r,görünüfldür, insanda kudret yokdur. Kullar, rüzgarla sallanan yaprak gibidir.‹nsanlar›n her hareketi, a¤ac›n hareketi gibi mecbûrîdir) diyenler kâfirolur. Yine diyor ki, Cebriyyenin, (Kullar›n iyi, kötü, bütün iflleri, hakîkatdeonlar›n de¤ildir. ‹htiyârî hareketleri de yapan, yaln›z Allahd›r) sözleride küfrdür.Süâl: ‹mâm-› Efl’arî “rahmetullahi aleyh” insan›n iflinde, kudretininte’sîri yokdur, hakîkatde insan›n ihtiyâr› da yokdur dedi¤i hâlde, ifli yapanhakîkatde kuldur demesi, do¤ru mudur?Cevâb: ‹nsan kudretinin, iflinde te’sîri yok ise de, Allahü teâlâ, ifli yaratmas›için, onun kudretini sebeb k›lm›fld›r. Allahü teâlân›n âdeti flöyledir ki,insan kudretini ve ihtiyâr›n› bir ifl için kullan›nca, Allahü teâlâ, o ifli yarat›yor.‹nsan›n kudreti, böylece, iflin yap›lmas›na sebeb oluyor. ‹fllerin yap›lmas›nate’sîr etmifl oluyor. Çünki, kulun kudreti olmad›kça, âdet-i ilâhî oifli yaratmamakdad›r. Bu âdete göre, ifli yapan, insand›r demek, hakîkatdedo¤ru oluyor. Efl’arî mezhebini do¤ru yola uydurmak, ancak böyle olur. Baflkadürlü anlatanlar› flübheli dinlemelidir.Ehl-i sünnet âlimleri “rahmetullahi aleyhim”, kadere inanm›fl, kaderinhayrl›s›, flerlisi, iyisi, kötüsü, tatl›s›, ac›s›, hep Allahü teâlâdand›r demifldir.Çünki (Kader), var etmek, yaratmak demekdir ve herfleyi yapan, yaratan,ancak Allahü teâlâd›r. (Mu’tezile), ya’nî kaderiyye f›rkas› kazâ ve kadereinanmad›. ‹fllerin, yaln›z kulun kudreti ile hâs›l oldu¤unu zan etdi. fierler,kötülükler, Allahü teâlân›n kazâs› ile olsayd›, bunlar için azâb yapmazd›.Bunlara azâb yapmas› zulm olur dedi. Böyle sözleri söylemek zulmdür. Câhilcesözdür. Çünki, kazâ ve kadere inanmakla, kulun ihtiyâr› ve kudreti git-– 444 –