buraya

dir. Hiçbir vakt, hiçbir iflinde ondan ayr›lmaz. Bu, Allahü teâlân›n öyle birihsân›d›r ki, diledi¤ine verir. Allahü teâlâ, büyük ihsân sâhibidir.‹K‹NC‹ MAKSAD: Burada sülûk anlat›lacakd›r.Bir tâlib, sülûk yolu ile yükselmek istedi¤i zemân, kendi rabbi, yetifldiricisiolan isme var›r ve bu ismde fânî, yok olursa, (Fenâ makâm›)na kavuflmuflolur. Bu ism ile bekâ buldukdan sonra, (Bekâ makâm›)na kavuflmuflolur. Bu Fenâ ve Bekâ ile, vilâyetin birinci mertebesine yükselmekle flereflenmiflolur. Bu sözümüzü aç›klamak ve incelemek lâz›md›r.AÇIKLAMA: Allahü teâlâdan gelen feyz iki dürlüdür: Birincisi, var etmek,varl›kda durdurmak, yaratmak, r›zk vermek, hayât vermek, öldürmekgibi ni’metlerdir.‹kincisi, îmân, ma’rifet ve vilâyet ile Peygamberlik mertebelerinin baflkabaflka kemâlleridir. Birinci feyzler, ihsânlar, Allahü teâlân›n s›fatlar›ndangelir. ‹kinci feyzlerin bir ço¤u, yine s›fatlardan ve baflka bir ço¤u da,flü’ûnlardan gelir. S›fatlar ile flü’ûnlar aras›nda çok ince ayr›l›k vard›r. Bubaflkal›klar, ancak Muhammed aleyhisselâm›n vilâyetine kavuflanlardan pekazkimselere bildirilir. Bunlar› bildiren hiç kimse yokdur. K›saca söylerizki: S›fatlar, Allahü teâlân›n zât›ndan ayr› olarak d›flarda vard›r. fiü’ûnlar ise,Zât-i ilâhîde var denilen fleylerdir. Meselâ, su öyle yarat›lm›fld›r ki, yukardanafla¤› düfler. Onun bu düflmesi, kendisinde, hayât, ilm, kudret ve irâdevarl›¤›n› düflündürür. Çünki ilm sâhibleri, a¤›r olduklar› için ve bildikleri içinyukardan afla¤› inerler. Yukar›ya bakmazlar. ‹lm ise, diri olanda bulunur. ‹râde,ilme ba¤l› olur. Kudretin de var olmas› lâz›m gelir. Çünki irâde, gücü yeteniki fleyden birini seçmekdir. Suda bunlar› düflünmek, flü’ûnlara benzer.Bu flü’ûnlar var iken, suyun baflka s›fatlar› da olabilir. Bu s›fatlar, sudan ayr›olarak var olur. Yukar›daki düflüncelerle, ya’nî flü’ûnlarla, su diridir,âlimdir, kâdirdir ve dileyicidir denilemez. Bunlar› söyleyebilmek için, ayr›cas›fatlar›n bulunmas› lâz›md›r. Âlimlerden birkaç›, su için bu ismleri söylemifllerise de, sözleri, flü’ûn ile s›fatlar› birbirlerinden ay›ramad›klar› içinolmufldur. S›fatlar›n yoklu¤unu söyliyenler de, bu ikisini ay›ram›yanlard›r.S›fatlar ile flü’ûnlar aras›nda ikinci bir ayr›l›k dahâ vard›r: fiü’ûnlar›n bulundu¤umakâm, dalgalanan flanl› bir makâmd›r. S›fatlar›n makâm› böyle de-¤ildir. Muhammed Resûlullaha “sallallahü teâlâ aleyhi ve âlihi ve sellem”ve Onun gölgesinde bulunan Evliyâs›na “kaddesallahü teâlâ esrârehüm”,ikinci feyz, flü’ûnlardan gelir. Baflka Peygamberlere “salevâtullahi teâlâ veberekâtühü alâ nebiyyinâ ve aleyhim ve alâ cemî’i etbâ’ihim” ve onlar›n gölgesindebulunan Evliyâya bu feyz, hattâ birinci feyz de s›fatlardan gelir.Resûlullah›n “aleyhissalâtü vesselâm” rabbi olan ve ikinci feyzin gelmesinevâs›ta olan ism, ilmin flân›n›n z›llidir. ‹lm flân›, toplu olan ve birbirindenayr›lm›fl olan bütün flü’ûnlar› kendinde toplamakdad›r. ‹lm flân›n›n bugörüntüsüne (Kâbiliyyet-i zât) denir. ‹lm flân› ve bunun kendinde toplam›floldu¤u bütün flü’ûnlar, Zât-i teâlân›n kâbiliyyetidir. Bu kâbiliyyet, Zât-i teâlâile ilm flân› aras›nda bir geçid ise de, bunun Zât-i teâlâ taraf› anlafl›lamazoldu¤undan, bu geçid yaln›z ilm flân›na karfl› olan taraf› ile anlafl›labilmekdedir.Bunun için, bu kâbiliyyete ilm flân›n›n z›lli denilmifldir. Bir fleyinz›lli, o fleyin ikinci bir mertebede görüntüsüdür. Onun kendisi de¤ildir,– 432 –