buraya

l›rlarsa yok olmaz. Bozuk görüfllere saplan›p kal›rlar. Fekat, böyle kalanlarak›yâmetde cezâ yap›lmaz. Bunlar, yan›lan müctehidlere benzer. Müctehid,ictihâd yaparken yan›lm›fld›r. Bu ise, keflfinde yan›lmakdad›r.Tesavvuf yolcular›n›n yan›ld›klar› fleylerden biri, vahdet-i vücûd görmeleridir.Yukar›da bildirildi¤i gibi, Allahü teâlân›n, mahlûklar› ihâta etdi¤ini,bunlarla berâber oldu¤unu, kendisinin yak›n oldu¤unu san›rlar. Allahüteâlân›n sekiz s›fat›n›n ayr›ca var olduklar›na inanm›yanlar› olur. Hâlbuki,Ehl-i sünnet âlimleri “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”, bu sekiz s›-fat›n hâricde, ayr›ca var olduklar›n› bildirmekdedir. Bunlar›n, s›fatlar› inkâretmesi, bu s›fatlar ayna gibi olup, bu aynada, Zât-i ilâhîyi müflâhede etdikleriiçindir. Aynada birfleye bakan kimse, o fleyi görür. Aynay› görmez.Bunun gibi, s›fatlar› göremedikleri için bunlar›n hâricde varl›klar›n› kabûletmezler. S›fatlar var olsayd› bunlar› görürdük derler. Görülmiyen fleyi, yokdursan›rlar. S›fatlar›n hâricde var oldu¤unu söyliyen âlimlere dil uzat›rlar.Hattâ, bunlara kâfir, müflrik de diyenleri olur. Din âlimlerine, böyle yersizdil uzatma¤a kalk›flmakdan Allahü teâlâya s›¤›n›r›z! Bunlar›, bulunduklar›makâmlardan ileri geçirirlerse, böylece flühûdlerini flafl›rtan perdeleraradan kalkarsa, s›fatlar› ayna sanmakdan kurtularak, onlar› hâricde, ayr›cavar olarak görürler. Varl›klar›n› inkârdan vaz geçerler. Âlimlere dil uzatamazolurlar.Bunlar›n Ehl-i sünnet i’tikâd›na uym›yan bir iflleri de, Allahü teâlân›nba’z› fleyleri yaratma¤a mecbûr olaca¤›n› gösteren sözleridir. Her ne kadar,mecbûrdur demiyorlar, irâde ederse, isterse yarat›r diyorlarsa da, sözlerinden,irâde s›fat›na inanmad›klar› anlafl›lmakdad›r. Bu sözleri hiçbir dîne deuymamakdad›r.Uym›yan sözlerinden bir baflkas› da, Allahü teâlâ kudret sâhibidir diyorlarve istedi¤ini yapar, istemedi¤ini yaratmaz diyorlarsa da, hep ister, istememesiolmaz diyorlar. Böyle söylemek, Allahü teâlây› yaratmas›ndamecbûr bilmek demekdir. Hattâ, kudretini inkâr etmek olur. Çünki bütündin sâhiblerine göre, Allahü teâlân›n kudreti, dilerse yarat›r, dilemezse yaratmazma’nâs›na olan kudretdir. Bunlar›n sözünden ise, yapma¤a mecbûrolan, yaratmamas›na imkân olm›yan bir kudret anlafl›lmakdad›r. Bu sözleri,hükemân›n, felesoflar›n sözüne benziyor. Bunlar›n, elbette ister, istememesiolamaz diyerek, irâde s›fat›na ma’nâ vermeleri, böylece kendilerini felsefecilerdenay›rmalar› bir ifle yaramaz. Çünki irâde etmek, dilemek, eflidolan iki iflden birini seçmek demekdir. ‹ki ifl eflid olmazsa, irâde de yok demekdir.Bunlar›n sözünde, lâz›m olmak ve yok olmak taraflar› müsâvî de-¤ildir.Bunlar›n uygunsuz ifllerinden biri de, kazâ ve kaderi anlatmalar›d›r.Burada da, cebre kaymakdad›rlar. Hâkim, mahkûm da olur. Mahkûm, hâkimde olur diyorlar. Allahü teâlây› mecbûr bilmek flöyle dursun, Onu birisinemahkûm bilmek, üzerinde bir hâkim bulunaca¤›n› söylemek, çok çirkinbir sözdür.Ehl-i sünnete uym›yan sözlerinden biri de Cennetde, Allahü teâlâ, ancakTecellî-i sûrî ile görülebilir demeleridir. Bu sözleri, Allahü teâlân›n Cennetdegörülece¤ine inanmamak demekdir. Sûreti görülebilir demeleri,– 422 –