buraya

di. Görmüyorlar m› ki, Kur’ân-› kerîmde ve hadîs-i flerîflerde, (Müteflâbihât)denilen ince bilgiler vard›r. Müteflâbihâti, de¤il kal›n kafal›lar, keskingörüfllü ve ince düflünüfllü olan büyükler bile anl›yamamakdad›r. Bununlaberâber, bunlar› bildirmekden çekinmediler. Câhiller anl›yamaz diyerekbildirmekden vaz geçmediler. Bu tesavvufcular, varl›¤›n iki oldu¤unu söyliyenlereve Allahü teâlâdan baflkas›na ibâdetden kaç›nanlara, müflrik diyorlar.Varl›k birdir diyen bir kimseye, binlerle puta tap›nsa bile muvahhiddiyorlar. Bunlara göre o putlar, Allahü teâlân›n görüntüleridir. Onlaratap›nmak, Allahü teâlâya ibâdet olur diyorlar. ‹nsâf olunsun ki, bu ikisindenhangisi müflrikdir ve hangisi muvahhiddir?Peygamberler “aleyhimüssalevâtü vetteslîmât” vahdet-i vücûd bildirmediler.Varl›k ikidir diyenlere müflrik demediler. Ma’bûdün, tap›nacak varl›¤›nbir oldu¤unu söylediler. Ondan baflkas›na tap›nma¤a flirk dediler.Bu tesavvufcular, mahlûklar› Allahü teâlâdan baflka bilselerdi, baflka fleyleretapanlara, müflrik olmaz demezlerdi. Onlar bilse de, bilmese de, mahlûklarmahlûkdur. O de¤ildirler.Bunlar›n sonra gelenlerinden birkaç›, (Bu âlem, Allahü teâlân›n görünüflüde¤ildir) dediler. Herfleye O demekden kaç›nd›lar. Herfley Odur diyenleribe¤enmediler. Bunun için, fleyh Muhyiddîni ve onun yolunda olanlar›inkâr etdiler ve ayblad›lar. Fekat bunlar, bu âlem Allahü teâlâdanbaflkad›r da demiyor. O de¤ildir, Ondan baflka da de¤ildir diyorlar. Bunlar›nsözü de, do¤ru de¤ildir. ‹ki fley elbet birbirinden baflka olur. ‹kili¤e inanmamak,akla uymamak olur. Evet, Ehl-i sünnetden kelâm âlimleri, Allahüteâlân›n s›fatlar› O de¤ildir. Ondan baflka da de¤ildir dediler ise de, buradakibaflka sözü, lügat ma’nâs›nda de¤ildir. Baflka olan iki fleyin birbirindenayr›lmas› câiz olur demekdir. Çünki Allahü teâlân›n s›fatlar›, zât›ndanayr›lm›fl de¤ildir ve ayr›lmalar› câiz de¤ildir. Bunun için, Allahü teâlân›ns›fatlar› O de¤ildir. Ondan baflka da de¤ildir sözü do¤rudur. Âlem ise,böyle de¤ildir. Allahü teâlâ var idi. Hiçbirfley yok idi. Bunun için âlem, Ondanbaflka de¤ildir demek, hem lügat bak›m›ndan, hem de ikinci bak›-m›ndan do¤ru olmaz. Bunlar, ilerliyememifl olduklar›ndan, âlemi ya’nîmahlûklar›, Allahü teâlân›n s›fatlar› gibi sand›lar. S›fatlar için söylemesi câizolan›, âlem için de söylediler. Âlem Odur demediklerine göre, Ondan baflkad›rdemeli idiler. Böylece, tevhîd-i vücûdî yolundan kurtulmal› idiler. Varl›¤›nçok oldu¤unu anlamal› idiler. Tevhîd-i vücûdî sâhibleri meselâ fleyhMuhyiddîn-i Arabî “kaddesallahü teâlâ sirrehül’azîz” ve onun yolundagidenler, herfley Odur diyor. Bu sözleri, âlem Allahü teâlâ ile birleflmifl demekde¤ildir. Hâflâ ve kellâ! Bu sözleri, âlem yokdur. Ancak Allah vard›rdemekdir. Mektûblar›mda bunu uzun aç›klam›fld›m.Süâl: Tevhîd-i vücûde inanan tesavvufcular›n iki varl›¤a inananlaramüflrik demeleri, onlar iki varl›k gördükleri içindir. ‹ki varl›k görmek ise,tarîkatde flirkdir.Cevâb: Tarîkatde flirk olan, iki varl›k görme¤i önlemek için, tevhîd-i flühûdîyetiflir. Burada tevhîd-i vücûdî hiç lâz›m de¤ildir. Fenâ hâs›l olmas› için,sâlikin bir mukaddes zâtdan baflka hiçbirfley görmemesi ve düflünmemesilâz›md›r. Böylece, tarîkatdeki flirkden kurtulmufl olur. ‹nsan gündüz güne-– 390 –