buraya

olmakda da, ihtiyâclar› yokdur. Sôfiyyenin büyüklerinin, (Allahü teâlâ, ismlerinive s›fatlar›n› izhâr için, bize muhtâcd›r) anlafl›lan sözleri, bu fakîre çoka¤›r geliyor. Yarat›lmakla, biz k›ymetlendik, flereflendik. Allahü teâlâda birfleyartmad›. Böyle fleyler söylemek, çok yersiz ve çirkindir. Ez-zâriyât sûresinin,(Cinnîleri ve insanlar›, ancak bana ibâdet etmeleri için yaratd›m)meâlindeki ellialt›nc› âyeti gösteriyor ki, cinnîlerin ve insanlar›n yarat›lmas›,Allahü teâlây› tan›malar› içindir ki, bunlar için fleref ve se’âdetdir. Yoksa,Onun birfley kazanmas› için de¤ildir. Hadîs-i kudsîde, [ya’nî Peygamberin“sallallahü aleyhi ve sellem” mubârek a¤z›ndan,] Allahü teâlân›n,(Ma’rûf olmak, tan›nmak için herfleyi yaratd›m) buyurmas›, (Onlar›n benitan›makla flereflenmesi için) demekdir. Yoksa, (Tan›nay›m ve onlar›n tan›mas›ile kemâl bulay›m) demek de¤ildir. Bu ma’nâ, Allahü teâlâya lây›kde¤ildir.Allahü teâlâda, noksanl›k s›fatlar› ve mahlûklar›n hâssa ve alâmetleriyokdur. Madde de¤ildir. Cism de¤ildir. Mekânl› de¤ildir. [Ya’nî, yer kaplay›c›de¤ildir.] Zemânl› de¤ildir. [Bir yerde bulunmad›¤› gibi, zemân› dayokdur.] Kemâl s›fatlar›, kusûrsuzluklar yaln›z Ondad›r. Sekiz kemâl s›fat›oldu¤unu bildirmifldir ki flunlard›r: (Hayât), diri olmas›d›r. (‹lm), bilmesidir.(Kudret), gücü yetmesidir. (‹râde), dilemesidir. (Sem’), iflitmesidir.(Basar), görmesidir. (Kelâm), söyleyici olmas›d›r. (Tekvîn), yaratmas›d›r.Bu s›fatlar›, kendinden ayr› olarak vard›r. Varl›klar› ilmde de¤ildir. [Ya’nî,nazarî ve teorik var denilmifl olmay›p], hâricde ve hakîkatde vard›rlar.Kendi var oldu¤u gibi, bu s›fatlar› da ayr›ca vard›r. Vahdet-i vücûde inananSôfiyyûnun sand›¤› ve fârisî beyt tercemesi:Akl ve düflünce ile, s›fatlar baflkad›r.Hakîkatde ise, hepsi tâm kendisidir.sözleri, s›fatlar› inkârd›r, inanmamakd›r. Müslimânlardan, s›fatlar› inkâreden Mu’tezile f›rkas› ile kâfirlerden eski felsefeciler de, s›fatlar› nazarî olarakkendinden ayr› ise de, hâricde yaln›z kendi vard›r diyorlar. [Ya’nî, s›-fatlar›n nazarî olarak], kendinden ayr› oldu¤unu inkâr etmiyorlar. Meselâ,ilm s›fat›n›n ma’nâs›, zât›n ma’nâs›n›n ayn›d›r demiyorlar. Yâhud, kudretve irâdet s›fatlar›n›n ma’nâlar›, birbirinin ayn›d›r demiyorlar. Fekat, hâricdekivarl›klar›, ayn›d›r diyorlar. O hâlde, s›fatlar› inkârdan kurtulmak için,hâricde ayr› ayr› var olduklar›na inanmak lâz›md›r. Nazarî olarak ayr› bilmekfâide vermez.Allahü teâlâ, (Kadîm)dir. [Ya’nî, varl›¤›n›n bafllang›c› yokdur. Varl›¤›ndanönce, yok de¤il idi, hep var idi.] (Ezelî)dir. [Ya’nî, hiçbir zemân yok de-¤il idi.] Ondan baflka, hiçbir varl›k kadîm, ezelî de¤ildir. Din sâhibleri, kitâbsâhibleri, hep böyle îmân etmifldir ve Allahü teâlâdan baflkas›n› kadîm,ezelî bilenlere, kâfir demifllerdir. Bunun içindir ki, hüccet-ül-islâm imâm-›Muhammed Gazâlî “rahmetullahi aleyh”, ‹bn-i Sînân›n ve Fârâbînin ve dahâbaflkalar›n›n, kâfir olduklar›n› söylemifldir. Çünki bunlar akl›n, rûhun ve[maddenin ilk hâli dedikleri] heyûlân›n kadîm oldu¤una inanm›fl ve gökleriniçindekilerle berâber, kadîm olduklar›n› söylemifllerdir.[(Ahlâk-› alâ’î) kitâb›nda diyor ki, (‹bni Sînâ, (Mu’âd) kitâb›nda k›yâ-– 355 –