buraya

ve çeflidli hâlleri bir araya toplamas›, mümkin olunca, Allahü teâlân›n ilmindeneden mümkin olmas›n? Hem de Onun ilminde iki z›dd›n, bir aradabulunmas› görünüfldedir. Yoksa, orada z›dl›k yokdur. Meselâ, bir kimseyi,bir ânda, hem var, hem yok bilir. Fekat, yine o ânda onun varl›¤›n›, meselâhicretden bin sene sonra ve birinci yoklu¤unu, bu varl›kdan evvel, ikinciyoklu¤unu da meselâ, varl›¤›ndan yüz sene sonra olarak bilmifldir. O hâlde,arada z›dl›k yokdur. Zîrâ, varl›¤›n ve yoklu¤un zemânlar› baflkad›r. ‹flteAllahü teâlâ, ayr› ayr›, baflka baflka, zerreleri bir ânda biliyorsa da, ilmindede¤iflmek olmuyor. Felsefecilerin zan etdi¤i gibi, ilm s›fat›nda sonradanbirfley hâs›l olmuyor. Çünki birfleyin bilgisi, evvelki fleyin bilgisinden sonrahâs›l olmuyor ki, ilmde de¤ifliklik olsun. Herfleyi bir ânda bildi¤inden,ilminde de¤ifliklik ve yenilik hâs›l olmaz. O hâlde, ilmde de¤ifliklik olmad›¤›n›anlatmak için, ilm, eflyâya, çeflidli ba¤lant›larla ba¤lanm›fld›r demekve bunlar›n de¤ifldi¤ini söylemek lüzûmsuzdur. Nitekim felsefecilerisusdurmak için, ba’z› büyüklerimiz böyle söylemifldir. Bu ba¤lant›lar›n, eflyâyaba¤lanmas›nda de¤ifliklik olur denirse yerinde olur.Allahü teâlân›n s›fât-› sübûtiyyesinden biri, Kelâm s›fat›d›r. (Kelâms›fat›), ya’nî söylemesi de, bir basît kelimedir ki, ezelden ebede kadar,hep o bir kelâm ile söyleyicidir. Bütün emrler, bütün yasaklar, bütün bildirilenfleyler, bütün süâller, bütün dilekler, hep o bir kelâmd›r. Gönderdi-¤i bütün kitâblar ve sahîfeler, hep o bir basît kelâmdand›r. Tevrât ondanmeydâna gelmifl, Kur’ân-› kerîm, ondan nâzil olmufl, inmifldir.Allahü teâlân›n [S›fât-› sübûtiyyesinden biri, (Tekvîn) s›fat›d›r. Ya’nî yarat›c›d›r].Bütün yaratd›klar›, yapd›klar› da, bir fi’l, bir yap›fld›r ki, ilk yaratd›¤›ndan,sonsuza kadar yaratmalar›, hep o bir fi’l ile var olmakdad›r. (Birgöz k›rpacak zemânda herfleyi yapd›k) meâlindeki âyet-i kerîme, bunugösteriyor. Hayât vermesi ve öldürmesi, hep o bir fi’l iledir. Yaratmas› veyok etmesi de o fi’ldendir. Fi’linde de çeflidli ba¤lant›lar yokdur. Bir te’allukile ilk ve sonradaki herfleyi kendi zemânlar›nda yarat›yor. Akl, onun fi’lini[iflini] anl›yam›yaca¤› gibi, fi’lin ba¤lanmalar›na da erememekdedir.Akl›n oraya yolu yokdur. Ehl-i sünnet âlimlerinden, Ebül-Hasen-i Efl’arîbile, Allahü teâlân›n fi’lini anl›yam›yarak, tekvîn s›fat›na, ya’nî yaratmas›nasonradan olma hâdisdir, dedi. Ya’nî herfleyi yapmas›, yapd›¤› zemânmeydâna geliyor dedi. Hâlbuki, her zemân yap›lan ifller, ezeldeki fi’lineserleri, meydâna ç›kmalar›d›r. Yoksa, fi’linin kendisi de¤ildir. Tesavvuf büyüklerinden,fi’llerini görüyoruz, ya’nî Tecellî-i ef’âle kavuflduk diyenlerde, böyle yan›l›yor. Herfleyde, Allahü teâlân›n fi’lini görüyoruz san›yorlar.Hâlbuki, o tecellîler, görünenler, fi’lin kendisi de¤il, eserleridir. Zîrâ, Allahüteâlâ, görülemedi¤i gibi, fi’li de görünmez, his olunamaz, düflünülemezve akl ile anlafl›lamaz. Onun fi’li de, bütün s›fatlar› da kadîmdir. Sonradanolma de¤ildirler. Kendisi ile hep vard›rlar. Onun fi’line (Tekvîn) denir, mahlûkâtaynas›na yerleflmez ve görülmez. Fârisî beyt tercemesi:Dar olan, flekl ve sûret kab›na ma’nâ nas›l s›¤ar?Dilenci kulübesinde sultân›n ne ifli var?Bu fakîre göre “kaddesallahü teâlâ sirrehül’azîz”, Allahü teâlân›n kenditecellîsi olmaks›z›n, fi’llerinin ve s›fatlar›n›n tecellîsi olamaz. S›fatlar› ve– 353 – Mektûbât Tercemesi: - F:23