buraya

de, ikincisi var etmekdedir. Bu varl›¤›n ve yoklu¤un da ikifler yüzleri vard›r.Birinci bak›mdan, bât›l tanr›lar›n ibâdete haklar› yok edilmekde ve hakolan ma’bûdün ibâdete hakk› var oldu¤u bildirilmekdedir. ‹kinci bak›mdanise, maksûd olm›yan ve matlûb olm›yan maksadlara olan ba¤lant›lar yokedilmekde ve hakîkî matlûba olan ba¤l›l›¤›n varl›¤› bildirilmekdedir. Bafllang›çda,birinci bak›mdan yükseklik, bilinen ve görülen her fleyi (Lâ)derken yok eylemekdir ve varl›k makâm›nda, (‹llâ) demekden baflka birfleydüflünmemekdir. Birkaç zemân böyle yaparak kalb gözü kuvvetlendikdensonra, (‹llâ) derken, varl›¤› söylenen hakîkî var olan da, yok edilenlergibi görünme¤e bafllar. Fekat sâlik, o görülenden baflkas›n› aramakda, ondanbaflkas›n› istemekdedir. Çünki bu kemâlin bafllang›c›nda, (Lâ) derken,yok bilinen herfley, ibâdete haklar› olm›yan mahlûklar idi. Bu kelime-itevhîdi çok söylemenin bereketi ile, ibâdete hakk› olan ma’bûddan ayr›lm›fllard›r.Fekat, kalb gözü kuvvetli olmad›¤› için, ibâdete hakk› olan ve (‹llâ)derken var bilinen vücûb ya’nî dâimî varl›k mertebesini görmiyordu. Omakâmda, (‹llâ) demekden baflka birfley bilmiyordu. Kalb gözü kuvvetlenince,var düflünülen de, yok bilinenler gibi görüldü. Vücûb mertebesindeismler ve s›fatlar da bulundu¤u için ve sâlik, herfleyden ayr› bir var› istedi-¤i için, istedi¤ini ismlerin ve s›fatlar›n ötesinde aramakdad›r. Çünki, herfleydenayr› olan var mertebesinde, ibâdete hakk› olmak da, ibâdete hakk›olmamak gibi yokdur. Fârisî beytler tercemesi:Âfl›k›n gönlü bir güzele tak›l›nca,râhat eder mi, baflkas›na kavuflunca?Yüz demet fesle¤en verseler bir bülbüle,koklamaz hiç onu, yine gider bir güle.Nilüfer otu, günefle olunca âfl›k,ondördüncü ay› görmek ister mi art›k?Ci¤eri yanan, arar hep suyun tad›n›,çok fleker verseler de, hiç be¤enmez an›.‹kinci bak›mdan, maksûd olm›yan, aran›lmayan maksadlar› yok etmek idi.Bunun en yüksek mertebesi, vücûb mertebesini görme¤i de, mahlûklar›nmertebelerini görmek gibi, (Lâ) derken, yok etmekdir. (‹llallah) derken de,bu kelimeden baflka hiçbirfleyi düflünmemekdir. Fârisî, iki beyt tercemesi:Kuflumdan nas›l haber vereyim sana?Ankâ ile yaflar hep, gitmez bir yana.Ankâ diye ismini duymufl insanlar,kuflumun isminiyse, hiç bilmez onlar!Yüksek yarad›l›fll›, ileri görüfllü olanlar, öyle bir maksad› ararlar ki,ele geçemez. Hattâ, ne oldu¤u anlafl›lamaz. Cennetde, Allahü teâlâ elbetgörülecekdir. Fekat nas›l görülece¤ini düflünürsek hiç anl›yamay›z. Herkes,âh›retde görece¤iz diye sevinmekdedir. Hâlbuki ben, hiç görülemiyecek birmaksada tutulmuflum. Arad›¤›mdan hiçbirfleyin bilinmesini istemiyorum.‹flitilsin, fekat hiç kavuflulmas›n. Bilinsin, fekat hiç görülmesin diyorum. Ne– 215 –