buraya

160YÜZALTMIfiINCI MEKTÛBBu mektûb, kölelerinin en afla¤›s› olan bu fakîre, ya’nî [(Mektûbât)›n birincicüz’ünü toplamakla flereflenen] Yâr Muhammed Cedîd-i BedahflîTalkânîye yaz›lm›fld›r. Tesavvuf büyüklerinin üç dürlü oldu¤u ve herbirininhâlleri bildirilmekdedir:Tesavvuf büyükleri “kaddesallahü teâlâ esrârehüm” üç dürlüdür:Birincilere göre, âlem, ya’nî bütün varl›klar, Allahü teâlân›n yaratmas›ile d›flarda vard›r. Âlemde bulunan herfleyin özelliklerini de Allahü teâlâyaratm›fld›r. ‹nsanlar› cism olarak bilirler, madde olarak bilirler. Bu cismide, Allahü teâlâ yaratm›fld›r derler. Yokluk denizine öyle dalm›fllard›rki, ne âlemden haberleri vard›r, ne de kendilerinden haberleri vard›r. Baflkas›n›nelbisesini giymifl kimseye benzerler. Bu elbisenin kendilerinin olmay›pbaflkas›n›n oldu¤unu bilirler. Böyle bilmeleri o kadar artar ki, elbiseyi,sâhibinde bilirler, kendilerini ç›plak san›rlar. Böyle bir kimseyi (Sekr),flü’ûrsuzluk hâlinden kurtar›p, (Sahv) flü’ûrlu hâle getirirlerse, ya’nî Fenâdansonra Bekâ ile flereflendirirlerse, elbiseyi kendi üzerinde görür. Fekat,baflkas›n›n oldu¤unu iyi bilir. Çünki önceki Fenâ, flimdi bilgi ile birlikdedir.Elbiseye tutulmas›, ba¤l›l›¤› hiç kalmam›fld›r. Bunun gibi, kendi üstünlüklerini,iyiliklerini, elbise gibi baflkas›n›n bilirler. Fekat, bu elbiseyi vehmde,hayâlde bilirler. D›flarda elbise yokdur. Kendilerini ç›plak san›rlar. Böylegörüflleri, öyle ço¤al›r ki, vehmdeki elbiseyi de atarlar. Kendilerini ç›plakbulurlar. Sekrden kurtulup sahva gelince, vehmdeki elbiseyi de yanlar›ndabulurlar. Fekat, birinci flahs›n Fenâs› tâmd›r. Bundan hâs›l olan Bekâs› dadahâ olgundur. Bunu, inflâallahü teâlâ dahâ sonra aç›klayaca¤›z. Bu büyükler,Ehl-i sünnet vel-cemâ’at âlimlerinin “rahmetullahi aleyhim ecma’în” Kitâbdanve sünnetden ç›kard›klar› ve sözbirli¤i ile bildirdikleri îmân bilgilerininhepsine, öylece inan›rlar. Kelâm âlimleri ile bunlar›n aras›nda hiçbirayr›l›k yokdur. Kelâm âlimleri, bu bilgileri ö¤renerek ve düflünerek bulmufllar.Bunlar ise, keflf ile, zevk ile anlam›fllard›r. Bu büyükler, âlemin Allahüteâlâya hiçbir bak›mdan benzerli¤i, ba¤l›l›¤› yokdur derler. Nerede kald›ki, Onun kendisidir veyâ parças›d›r demifl olsunlar. Allahü teâlâ, Mâlikdir,yarat›c›d›r, insanlar ise, Onun kullar›d›r ve mahlûklar›d›r derler. Kendilerinihâl kaplay›nca, bu ba¤l›l›¤› bile unuturlar. Tâm fenâ ile flereflenirler.Tecelliyât-i zâtiyyeye kavuflurlar. Sonsuz tecellîlere mazhar olurlar.Tesavvuf büyüklerinin ikincisi, âleme Hak teâlân›n z›lli, görüntüsü derler.Fekat bunlar da, âlemin d›flarda mevcûd, var oldu¤una inan›rlar. Bu varl›k,kendi varl›klar› de¤ildir. Bir görüntü gibi varl›kd›r derler. Bu varl›klar,Allahü teâlân›n varl›¤› ile d›flarda mevcûddür derler. ‹nsan ile gölgesi gibidir.Bir insan›n gücü yetse, kendi s›fatlar›n›, özelliklerini, meselâ bilgisini,gücünü, irâdesini, hattâ ac› ve tatl› duymas›n›, kendi gölgesine de verebilse,meselâ o gölge atefle rastlarsa ac› duysa, akl› olan ve âdetlere uyanbir kimse, o gölgenin sâhibi ac› duydu demez. Üçüncü k›sm âlimlerinin böyledediklerini afla¤›da görece¤iz. Bunun gibi, insanlar›n kötü ifllerinin hiçbirine,Hak teâlân›n iflidir denilemez. Meselâ gölge, kendi iste¤i ile hareketetmifl olsa, gölgenin sâhibi olan kimse, hareket ediyor denilemez. O kim-– 195 –